Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - VII. Mgławice i słońca
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
165
szczyzny, przez co ona nie wiele różni się od ekliptyki. W ten
sposób otrzymujemy prawdziwy system planetarny, w którym
planety otoczone są kolosalnemi kulami gazowemi, jak gwiazdy
w Plejadach (fig. 52).
Jeśli teraz jak w systemie słonecznym, planety w po-
równaniu z ciałem centralnem mają małą masę, wówczas
ochładzają się nieskończenie prędzej odeń. Ich masy gazowe
opuszczają się wkrótce, przez co skraca się ich czas obrotu.
Ten czas obrotu — przynajmniej u planet bliżej środka le-
żących, z powodu przypływów i odpływów w masach gazo-
wych, pierwotnie mało zapewne różnił się od czasu obrotu
ciała centralnego. Z powodu zawsze jeszcze znacznej rozcią-
głości ciała centralnego, planety wędrujące w około wywołują
w niem bardzo silne odpływy i przypływy. Jego szybkość wi-
rowa zmniejsza się, zaś czas obiegu planet dąży do powię-
kszenia się. Przez to narusza się równowraga, która jednak
znów się przywraca, gdy słońce — że się tak wyrazimy —
unosi planety, jak to dowcipnie wykazał G. H. Darwin co do
zachowania się księżyca względem ziemi. Podobne stosunki
zachodzą i w otoczeniu planet, które w ten sposób księżyce
swoje dostają. Tern tłómaczy się dziwna okoliczność, że wszyst-
kie planety poruszają się w tej samej płaszczyźnie w tak
zwanej ekliptyce, po drogach prawie kolistych, że wszystkie
poruszają się w jednakim kierunku i wraz ze swemi księży-
cami mają ten sam kierunek obiegu co i ciało centralne,
słońce. Tylko najdalsze planety jak Uran i Neptun są co do
tego wyjątkiem a to z powodu, że bardzo mało wystawione
są na działanie odpływów i przypływów. Dla wytłomaczenia tych
stosunków wielu myślicieli i astronomów zbudowało hipotezę,
którą od jej najznakomitszych przedstawicieli nazwano hipotezą
Kanta i Laplace’a. U Swedenborg’a spotykamy również usiło-
wania w tym kierunku (1734). Przyjmuje on, że nasz system
planetarny przez wirowanie rozwinął się z chaosu — „chaos
solare“ — i pod wpływem sił wewnętrznych, podobnych do sił
magnetycznych popadł w coraz silniejszy ruch wirowy w koło
słońca. W końcu zacieśnił się pierścień u równika i rozpadł
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
