This is a special version of Nova analysis aquarum Medeviensium, with the entire text in one long file. The purpose is to simplify download for offline reading and browsing. We want your comments to editors@runeberg.org
Project Runeberg publishes electronic editions of Nordic literature and art, such as this one, which are created or compiled by unpaid volunteers. You should consider to join our team! Working with Project Runeberg is highly interesting and a serious hobby. You are welcome to visit us at https://runeberg.org/
Regio Collegio Medico
Sacrum.
Quam
Venia ampliss. ord. philos.
p. p.
Præses
Mag. A. G. EKEBERG
chem. Adjunctus
Reg. Acad. Scient. Stockh. Membr.
ET
AUCTOR
JACOBUS BERZELIUS
Ostrog. Stip. Strandb.
In audit Gust. Maj. D. VI Decemb. MDCCC.
Upsaliæ
Litteris Joh. Fr. Edman, Reg. Acad. Typogr.
This short paper is a "New analysis of the water at Medevi", written in Latin by Swedish chemist Jöns Jacob Berzelius in the year 1800. Medevi is a spa close to Motala in south central Sweden, and an improved chemical analysis of its healthy mineral water was mandated by the advancement of chemistry since the previous analysis was performed by Torbern Bergman in 1783. Still today, the Medevi spa has kept its 18th century buildings and environment, and is a popular tourist attraction. (Learn more about Medevi spa)
In April 1999, this was Project Runeberg's first electronic edition in a non-Nordic language. Latin was still the lingua franca of science in 1800, and much of Nordic culture and science is preserved only in Latin. Project Runeberg continues to publish Nordic literature, but cannot be restricted to the Nordic languages.
This 15 page scientific paper was reprinted together with another one by the same author, De electricitatis galvanicæ..., in a small book: Jacobus Berzelius, Akademiska avhandlingar kommenterade av Jan Trofast, 1992, where both papers are translated to Swedish and commented by Jan Trofast. These translations and comments are of course covered by copyright, and that is why Project Runeberg only republishes the original text. Facsimile images were scanned in 600 dpi bitonal and are presented here in 120 dpi grayscale. The raw OCR text is not very good, and the reason for this is that we lack a Latin dictionary for our OCR software.
3 |
Aquæ Medevienses a Cel. BERGMAN primum justa & consummata analysi chemica exploratæ sunt. In actis Reg. Acad. Scient. Holm. An. 1783. P. 4, p. 218, hanc suam disquisitionem exposuit. Sed Cel. Medicus S. R. M. Primarius etc. D. Doct. S. HEDIN, hujus institutionis præfenti tempore curator (Brunns Intendent,) cum variare interdum naturam fontium & elementorum rationem, assiduis nobilissimorum chemicorum investigationibus confirmatum esse, & in recentissimis præterea chemiæ profectibus majora ad disquisitiones hujus generis subtilius instituendas subsidia esse posita reputaverit, æstate superiori novam analysin suscipiendam esse censuit; eamque mihi, ad Medevi vices Chirurgi, ejus auspicio, tunc gerenti, mandavit. Quam cura diligentiaque quanta maxima potuerim peractam, propter magnam ab experientia summi viri discrepantiam, eorum. qui his rebus student, judicio esse submittendam existimavi. Et cum etjam celebratum Loka fontem limumque, antea rite consummateque non examinatum, eadem hac præterita æstate, ab ejus curatore D:o Doct. etc. ASCHAN sollicitatus, adcurate sim perscrutatus, brevem ejus descriptionem, reservata in aliam occasionem copiosiori experimentorum expositione, adjungere, ob materiæ similitudinem, institui.
Ex tribus fontibus, quibus jam uti licet, unus tantum, & is infimus, ante nostram ætatem scaturivit. Olim quidem tres etjam numero fuerunt fontes; duo autem reliqui, quos Cel. BERGMAN Rödbrunn & Dahlbrunn appellat, jam
4 |
4 |
Situs ejus est aliquanto depressior, ita tamen ut defluxus sit facilis. Intra ædificium alto muro circumdatur, qui ad æquabile frigus conservandum plurimum confert. Profundus est V pedes. Cantharos circiter LX per horam effundit, cli temporisque varietate parum affectus. Temperatura in superficie + 6,º5; ad fundum 6,º intra menses æstivos non mutata. Sapor asper, multis nauseosus. Odor concussione exprimitur hepaticus. In aperto vase sensim oxidum ferri demittit, & odorem saporemque asperum perdit. Tincturam Heliotropii rubefacit, at non post coctionem ferrive demissionem. Calce soluta turbatur, sed non post coctionem. Acidum carbonicum in aqua ita prodi docent, si primo calcis solutionem turbaverit, uberius autem adfusa solverit quæ præcipitata erant; quod vero hic non incidit, cum ferrum etjam præcipitetur, ex quo præcipitarum flavescit; in aqua autem nihil vel parum adsir liberi acidi carbonici. Cum acido sulphurico forti nulla effervescentia. Solutiones Fernambuci aut Curcumæ non mutatæ. Cum ac. gallaceo color violaceus; prussiate kali cæruleus purissimus; ex quo post quietem XXIV horarum prussias ferri depositus; utrumque in aqua cocta inefficax. Acidum oxalicum paullulum permutavit, sed non in cruda solum, verum etjam in cocta; quod sulphatem calcis prodit. Carbonas kali nihil. Natrum purum post horas
5 |
Post hæc experimenta præcursoria, nostra in eo verfat, est opera, ut quæ in hac aqua soluta sint gasia
6 |
7 |
Ad vulgare præscriptum solutio calcis in gase his experimentis collecto collocabatur. Post XXXVI horas ex 6,5 p. c. dimidius tantum restabat, quam aëra esse atmosphæricum gas azoticum oxigenatum indicavit. Quorsum igitur gas hydrogenium sulphuratum, quod aquæ inesse certo sciebam? Id quo intëlligerem, lagenam, hoc gase, præparato ex sulphureto ferri ac acido sulphurico diluto, impletam supra calcem aqua solutam collocavi. Post XIV
8 |
Unde autem oritur hujus aquæ gas hydrogenium sulphuratum? In quibusdam aquis non dubium est quin originem debeat sulphureto calcis, quod, dum ex aqua oxidatur, ideoque gas hydrogenium generat, illi sulphuris aliquid tradit; ipsum autem in sulphatem calcis transit,
9 |
Ex quovis fonte V Cantharos, in vase vitreo, unum cum dimidio cancharum capiente, singulos vaporare curavi. Massa sicca caute colligebatur, & quod vitro arctius adhærebat, acido muriatico diluto abluebatur & solutioni N. 5 addebatur. Massæ in temp. + 108 siccatæ pondus =0,575.
1. Massa diligenter aqua eluebatur & liquidum siphone secernebatur, quo colatio evitaretur. Hæc aqua deinceps ad siccum vaporabat, supra infundebatur alcohol, qui non solutum reliquit album terrestre = 0,025, quod experimentis infra enarrandis sulphatem calcis esse reperi.
2. Solutio alcoholina lente evaporabatur; fusca erat, & crystallos muriatis natri facile agnoscibiles in reliqua massa fusca deliquescibili dabat [3]. Pondus totius massæ
10 |
3. Ex reliqua solutionis parte argentum superfluum muriate ammoniaci præcipitabatur: dein inspissabatur, nihilque acido oxalico tartaricove afficiebatur; quapropter nec kali nec calcem habebat.
4. Residuum ex lotione cum aqua N. 1 cum alcohole eluebatur, quod evaporando dedit refinam odoram fuscam = 0,005.
5. Residuum ex massa alcohole elota N. 4 acido muriatico diluto solvebatur; solutio secernebatur, & quod solutum non erat, aqua eluebatur, quæ dein solutioni admiscebatur. Hæc ad dimidiam partem evaporata ammoniaco præcipitabatur; præcipitatum elotum fuit = 0,15. Reliqua solutio, cum aqua lotionis, carbonete ammoniaci præcipitabatur, quod carbonatem calcis = 0,125 dedit. Calcem fuisse inde colligitur, quod cum acido sulphurico sal difficulter solubile efficiebat, nec carbonare ammoniaci solvebatur; ideoque magnesia non erat.
6. Quod ammoniaco præcipitatum erat, in acido sulphurico solvebatur; residua erat magnesia, quæ acid. sulph. dilato difficulter solvitur, si pura est; pondus erat = 0,03. Acido muriatico soluta carbonate ammoniaci
11 |
12 |
7. Massa usta lavabatur aqua, ex qua nec ammoniacum nec carbonates alcalium aliquid præcipitabant. Dein ac. muriatico solvebatur, ex qua solutione murias barytæ præcipitatum effecir, quod sulphatem calcis = 0,02 adhuc remansisse indicabat. Etjam oxalas kali calcis præsentiam docebat. Puro ammoniaco oxidum ferri purum præcipitabatur = 0,10.
8. Solutio N. 5, ex qua calx carbonate ammoniaci præcipitate erat, in siccum evaporabatur; cum acido sulphurico miscebatur & urebatur donec acid, muriaticum effugisset; iterum solvebatur, & ammoniaco præcipitabatur; quo secernebatur magnesia = 0,02.
9. Quod post solutionem in acido muriatico supererat, aqua difficulter solvebatur; at aqua postquam diutius superinfusa mansisset, & solutione barytæ & acid. oxalico præcipitabatur; coctum in carbonate natri generavit sulphatem natri, & quod non solvebatur, effervescebat aliquantulum, adfuso acido quodam; fuit igitur sulphas calcis = 0,140.
Hæ omnes rationes si conferuntur; animadvertitur auctio = 0,040, quæ tribuenda est iis particulis, quæ ex vase, in quo facta erat evaporatio, acido muriatico eluebantur.
Salis N. 2 pondus erat = 0,150; murias argenti = 0,240 continet ac. muriaticum = 0,043, quod ad plenam saturarionem requirit natrum = 0,065 & aquam ad crystallisandum = 0,022, quo quantitas muratis narri invenitur = 0,130. Sulphas barytæ, ibidiem, = 0,010 continet ac. sulphuricum = 0,003; quod saturatur natro
13 |
= 0,005, ex quo quantitas sulphatis natri = 0,08. Residuum fuit extractum & aqua & alcohole solubile = 0,012.
Sequens tabula exhiber, quantum ex meis quidem experimentis concludere licuit, quantitates corporum in quovis hujus aquæ cantharo solutorum; cui adjungitur tabula Cel. Prof. BERGMAN, loco supra citato allata.
Secundum experimenta
BERGMANNI | Secundum mea | ||||
Gas acidi carbonici | - | 6 p. c. | Gas ac. carb.
cum gase hydr. sulph. | - | 6 p. c. |
Gas hydr. sulph. | - | 8 | |||
Aër athmosph. | - | 0,5 | |||
----- 14 | ----- 6 1/2 | ||||
Murias natri | - | 0,005 | Murias natri | - | 0,026 |
Oxidum ferri | - | 0,056 | Oxid. ferri | - | 0,020 |
Extractum mucil. | - | 0,019 | Extract. muc. | - | 0,003 |
- | - | - | Sulphas natri | - | 0,001 |
- | - | - | Sulphas calcis | - | 0,037 |
- | - | - | Carbonas calc. | - | 0,025 |
- | - | - | Carb. magnes. | - | 0,010 |
- | - | - | Resinæ | - | 0,001 |
Murias calcis | - | 0,009 | - | - | - |
----- | ----- | ||||
0,089 | 0,123 |
[1] Hoc loco & in sequentibas mensura coronata & accurate explorata
utebar.
[2] Unitas ponderis per totam banc disfertationem = 1/4 lod
viktualie-vigt = 1 drachma 7 1/2 gr. = 1 centner
prober-vigt.
[3] Sales cum extracto conjunctos difficulter crystallisari, notisi
mum est.
[4] BERGMAN & secundum eum plures alii, magnesiæ ad acida
attractionem majorem statuunt quam ammoniaci. Alii negant; cum ex
acid. sulphurico ammoniaco præcipitetur. BERGMAN (In Opusculis T. 3
p. 317 & 337) hoc præcipitatum inde oriri contendit quod in solutione
sal tripliciter compositum generaretur. Qua de re hæc sequentia ipse
sum expertus. Si Murias magnesiæ cum carbonate kali præcipitatur,
usque dum reagat alcali, & præcipitatum inde separatur, præcipitari
dein potest cum ammoniaco puro nova magnesiæ portio. Idem evenit, si
ordine inverso primo adhibetur ammoniacum purum & deinde Carbonas
kali. Sulphas magnesiæ carbonate kali totus decomponitur; at si plus
carbonatis kali additur, solvitur iterum praecipitatum, & post horas
quasdam crystalli formantur. Idem evenit, si præcipitatio ope
carbonatis ammoniaci perficitur. Etjam ex muriate magnesiæ
præcipitando formantur hi sales; si solutio valde diluta est, nihil
carbonate ammoniaci praecipitatur; si aliquantom puri ammoniaci
additur, præcipitatum oritur quod carbonate ammoniaci, si sufficiens
ejus quantitas adsit, solvitur & crystallisatur eam in formam, quam
BERGMAN, Opusc. T. 1 Tab. 1. depinxit & carbonatis magnesiæ esse
dixit; sed. ut ex allatis sequitur, ammoniacum etjam continet, quod in
auctiore calore effugit, & magnesiæ carbonatem pulverulentum
relinquit. Solutio muriatis magnesiæ valde diluta non præcipitatur
carbonate ammoniaci, sed tantum si concentrata sit; tum autem
præcipitatum est triplex ille sal, cujus supra mentionem fecimus, sere
difficulter solubilis. Carbonates alcalium solvunt carbonatem
magnesiæ, & efficiunt sales crystallisabiles difficulter
solubiles. Murias ammoniaci carbonatem magnesiæ solvit, sed pars
decomponitur & sal triplex nascitur. Alcalia pura solvunt carbonatem
magnesiæ ita, ut se acido carbonico saturent, & quod superest
carbonatis magnesiæ solvant; quod de ammoniaco non valet; cum carbonas
ammoniaci puram magnesiam ita solvat, ut hæe primum ab ammoniaco
rapiat ad se acidum carbonicum. Fourcroy & Vauquelin, in
analysi urinæ, Bulletin des Sciences An. 1798 N. IX, propensitatem
magnesiæ ad triplicem conjunctionem cum ammoniaco & acido phosphorico
memoraverunt. Hæc magnesiæ proprietas accuratiore disquisitione digna
esse vi detur.
[https://runeberg.org/berzaqua/03.html]
13 |
In ipso fere plano soli circumjacentis scatet; reliqui duo depressiores. Aqua per duo foramina crateris emittitur, ideoque fere semper turbida est. Temperatura variat. D 1 Junii erat in fundo +7°; in superficie 7,°5; in atmosphæra 8° vel 9° D. 30 Julii in fundo 9,5 in superficie 10,° in atmosphæra 19° vel 20°. Quantitas gasium per cantharum aquæ hujus fontis est 1 1/2 p. cub. major, quam reliquorum; odore hydrogenii sulph. fortiori & quadam virtute laxante prædita est. Ejus partes constitutivæ eædem
14 |
14 |
Situs hujus fontis editior est, quam ceterorum. Sapor veteris fontis sapori similis est. Reactio eadem. Temperatura variat. D. 1 Jun. erat in fundo + 6,°5; in superficie 7.° D. 30 Jul. in fundo + 8° in superficie 9.° Ferri quantitas eadem est ac in vetere fonte, sulphatis calcis major (= 0,045); carbonatis calcis & magnesiæ minor. Sales reliqui sunt iidem in omnibus his fontibus.
Non admodum profunde sub ipsa soli superficie reperitur. Scripturam azotate plumbi factam afficit. Schidiis & aliis reliquiis vegetabilibus immixtus est. Ustione duas partes tertias ponderis perdit; residuum constat ex ferro, silice & sulphate calcis. Sulphatem ferri, ut limus Lokaënsis, non continet. Una ejus tertia pars est extractiva, & alkohole & aqua solubilis.
14 |
Ejus partes constitutivas eadem fere ratione, qua fontium Medeviensium, exploratas has sequentes reperi.
Gas Hydrog. sulph. & perpaullulum | |||
Gasis acidi carbonici | - | - | 2 p. c. |
Aër atmospæricus | - | - | 3,5 |
ex quo gas oxigenium | - | 0,5 | |
& gas azotum | - | 3,0 | |
___ 5,5 p. c. | |||
Carbonas calcis | - | - | 0,0042 |
Carbonas magnesiæ | - | - | 0,0035 |
Silex | - | - | 0,0107 |
Sulphas calcis | - | - | 0,0023 |
Murias natri | - | - | 0,0055 |
Extractivum | - | - | 0,0014 |
Aliquantulum resinæ | - | - | ______ |
per Cantharum | 0,0276 |
15 |
In quaque libra continentur | |||
Gas ac. carb. & hydrog. sulph. | - | 2,6 | |
Aër atmosphæricus | - | 0,3 | |
Gas hydrogenium carbonatum | - | 0,8 | |
----- | |||
3,7 p. cub. | |||
Aquosum | - | 9,5 lod. | |
Limus siccatus = 4, continet | |||
Extractum | - | 0,045 | |
Sulphas calcis | - | 0,010 | |
Sulphas ferri | - | 0,005 | |
Combustibilia | - | 1,402 | |
Oxidum ferri | - | 0,172 | |
Argilla | - | 0,075 | |
Carbonas magnesiæ | - | 0,020 | |
Silex | - | 2,232 | |
Aliquantulum carb. calcis | - | ||
----- | |||
3,961 | |||
Addito quod deficit | 0,039 | ||
----- | |||
4,000 |