Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
3die Januar 1880. «
Fedraheiinen«
so Folk her au daa? Daa log han berre. Aa nei,
sagde han, det er ikkje det hell. Eg er doypt Jver
eg au, sagde han, det heve Presten i Boki si-
Men so kom det ein Gong ein fremmind Mana, som
væk var noko meir uti Lærdomen hell dei andre;
eg var berre Gutungin eg endaa, so 7—8 Aar-
Sospurde han meg, ko eg heitte, denne Fremmind-
mannen. Eg heiter Jver eg, soara eg. Hm!
sagde han, riste berre paa Hovue og gjorde seg
reint vond liksom: »du skal kalle deg Jvar,« sagde
han, »det er meir norskt det,"sagde’n. Og sv greidde
han det ut fyr ineg so snaalt alt saman, so Guten
vart reint uppsett paa Timen. So sagde eg det
te Mor mi: Eg vil heite Jvar eg, det er meir
norskt det, sagde eg. Du vil daa noko du au,
sagde berre ho. Men eg tenkte ut Raa lell eg.
Som det kom Fremmindfolk ogspurde meg, koss
Vesle-Jver hadde det, so slog eg meg berre arg og
skreik og trampa iGolve og dundra, som um Styg-
gen var i meg faren, so dei vart reintforfælte, og
so maatte Mor daa segje um, ko eg meinte med
det. Og so lenge heldt eg paa med detta,te Folk
reint slutta med aa kalle meg Iver. ,,Men vil du
tru meg paa det Kar,« lagde han te, »sraa den
Tii aa kalle hev eg vore Maalmann, for det nor-
ske Namne og Namnstrceve dreiv meg meir og meir
mot Norsken helles au,·so eg segjer, d et var syrste
Upphave««. ,,Ser du, ser du", sagde Bjug, og eg
segjer no au, som eg sagde daa: Ser de, ser
de, fegjer,eg, ko Namne kann gjera.
Det er faae Ting i Live, som er so kost-
bare og vonde aa faa Tak i som Vite, allvist der
det berre er Uvit fyrr. Men i dette Stykkje, som
eg her hev tala um, kann Gin faa det fyr billeg
Pris, fyr ei Krune hell so noko, nemleg naar Ein
kauper seg Namneboki hans Jvar Aafen· For der
lærer Ein aa rette Namnet sitt eigje, um det skulde
vera avlaga, og so seer Gin vita, ko det er fyr
(Namn, som er norske, so Ein an sær kalle upp
att rettelege, og sjolv um Ein er so rava norsk,
at han vil kalle upp Fremmindnamn paa Norsk,
so stend Ein ikkje i Beit endaa, for daa ser Ein
berre etter Grunnen i det Fremmindnamne, som
Ein vil kalle upp, etter det, det tyer, og tek so
eit norsk Namn, som ber same Grunn og Tyding
i seg. Soleis naar Ein no vilde kalle npp Peter
(Peder) paa Norfk og ikkje er nogd med Per hell
Peer, daa ser du etter, ko som er Grunnen og
Tvdingi i det; og det er Berg hell Stein, og daa
er det visst likare aa kalle det upp te Hallstein·
hell Hallvard hell aa kalle Pilatris (for·daa er
det plent Bokstavtrceldom aa kalle), og likare aa
kallePetra um te Halldis hell sovore, hell te Pau- -
line· Og fyrst aa sremst so lærer du aa tenkje
yver sjolve ditt Namn; so naar du te Dames
heiter Hallstein, som eg nemnde, so ser du, at
Hall nettupp au tyder det same som Stein, so det
soleis vert som tvo Steinar hell som ein Dubbelt-
stein. Daa skal du tenkje ved sjalve deg: Gg er
soso laga eg, eg er som tvo Flintesteinar; du kastar
dei mot kvorare, men dei gjer ikkje rivne hell
springe kvaargjen av dei, med di dei er so harde,
det berre dett Gneistar«av dei. So skal eg au
vera, sterk og stri og sto som Steinen, men difyr
er det ikkje sagt, at eg attaat skal vera kald i Hjar-
telage, so deikannsegja: du er kall som Steinen, —
hell at eg skal vera veik i Vitet rg tung i Tan-
ken, so dei kann segja: du svarar som ein Stein!
Etterskrift· Dette·maa ingen Telemar-
king hell Scebygg lesa, allvisst det syrste, for dei
heve fullgoe Namn fyrr der, so det var vondt, um
dei skulde uppattnve um skoar berte Geit- og Kys–
namni dihelder. Helje Gauteson Navarskar, er ikkje
det Namiil Og soiSoetesdalem Grup, Kar, hell
Greip, er ikkje det Namn, som riv i Halsen liksom
Havregraut hell Pepar fraa Cayeniief — Hu! og
um Silkedropla og Dokka og Sylldan vart umdoypte,
—- daa vilde Bjug kaste Skrepva paa Nakken,
taka Skove i Haandi og rakle uppetter Vakken, og
so vilde han trippe yoer Fjell og Finne fo langt,
so langt, te han saag Gauksto berre som ein Reiyk
hell ein kvit Lit imot Skyt. —
,,Fraa By og Bygd«
hev sagt oss Faroæl. « Det hev haldet trufast
uti tie Aar, gjenom mange Umskistingar. og iser
gjenom mange myrke Dagar, og dei, som hev fylgt
det, vil sinna det saart aa skiljast,«liksom det idet
Heile er eit Tap fyr Striden vaar, at det gjeng
inn. Det er ein god og trufast Stridsmann min-
dre. Men det var vcel so: det fekk for litet Hjelp-
vart standande altfor aaleine og daa maa det beste
Tiltak dovna og døy· Det hadde dessut·an, som
alle ,,Maalblad,« forlitet Raad og forlitet Rom
til aa slaa seg ut. —
Me kaim kor som er ikkje segja annat enn
Tak fyr væl gjort, og- ynskja, at alle maatte halda
likso trufast ut som »523ergensmennerne« hev gjort.
Og me scer oss ikkje til aa tru annat, enn at ,,Fraa
By og Bygd«« vil livna til att. Eit slikt Tidsskrist
trengst, og det meir enn vceh helst naar det vart
nokot større, so det kunde gjeva meir Lesnad· Og
det stend so gode og framdjerve Menn attum her,
at dei visst ikkje vil hiksta lengje paa aa leggja
ut, so snart dei ser Von til Byr og Sigle-Ver.
Det hev det ikkje gjort no helder· Vestman-
nalaget vil vera med i Arbeidet no som fyrr, um
enn paa ein annan — og ein god —- Maate.
Det vil britka dei Pengarne, det kann raada hver,
til Premiar fyr godeSmaaboker —- liksom
no med Austlids Abe —, og dermed kann vet koma
til aa gjeva stort Gagn. Me ynskjer Vestmanna-
laget Lukka til dette nye Tiltaket, som visseleg er
fullt hovande til Tidkravi.
Kristiauia, den 2dre Januar.
, Me fcer i Aar sleire gode Nyaarsynskje enn
nokotsinn, og me kann daa ikkje annat enn takka
og ynskja hjarteleg godt Nyaar attende. Det hev
voret ei Urid fyr ,,Fedraheime!f« no eit Bil, og
det var ikkje fritttme vart halvt- so tkoytte av Ar-
beidet paa den Maaten; men det kann henda at
slik ei Urid trongst, og at det no vil glidaso mykje
lettare. Dei ,,Rcedde« er vcel no fyr det meste
gjengne sin Veg, og dei, som stend, hev vael lært
aa skyna, at ,,Fedrh.« korkje er tenkt paa aa ,,inn-
sørg ei ny Tru« her paa Berget elder aa leera
Folk upp til aa drepa Smaaborn, — men at Bladet
no som fyrr heilt endesram arbeider med aa vekkja
Folk upp til aandelegt Sjeilvstende, aandeleg Fridom,
aandelegt Mannsmod, korkje meir elder mindre,——
og det kann væk ikkje vera galet, ikkje eingong her
i Landet. Det maa vera paa Tidi her i Landet
med, at ,,Ordet vert sritt«. Eit Folk veks seg aldri
sterkt berre paa principlaustSmaakjekl um Ditt og
Datt; men daa kann det veksa, naar det vaagar
ein ærleg og aalvorleg Strid fyr aa finna og klaara
ut fyr seg det, som er det hogste av alt ——: det
,
S a n n e. . -
Det er godt aa sjaa, at Folk held so aalvorleg
fast paa si kristne Tra, at dei reint vert vonde, so
snart dei trur, nokon vil faa henne fraa-vei-rovd.
Det er godt, for daa kann me vita, at dei aldri
kann koma til aa fara aalvorslaust og vyrdlaust
fram i desse Ting, men vil taka alle desse Spurs-
maal med det djupe Aalvor og den Varsemd, som
her er so storleg trengd. Det skal knapt nytta fyr
Gapar og Laustenkjarar aa »narra«— Folket upp i
Rotrivar-Villskap; Folket vil i desse Spursmaal
vega Tankarne grant, syrr det tek dei upp elder
forkastar dei. lOg d et vil alle, ukristne som kristne,
vyrda Folket fyre« Ingenting er styggare og mindre
vyrdande enn det aa skista Tru etter som Vinden
bles; det er ikkje Fridom, slikt, men Laushug og
Vesalldom. Og det er likso ,,ufritt« aa slaa seg
paa ,,Vantrui« fyr di at den og den kloke Mannen
er vantru, som det er aa ,,tru« paa Kristendomen,
fyrdi Presten og Futen segjer han er sann·
Det, det gjeld um, er: greid ut fyr deg
sjvlv di Tru og dine Tankarl ,,Prøv Aanderne,
um dei er av Gud!« Gjer som dei Beroensar:
,,randsaka Skrifterne, um desse Ting hev seg so-
leidst« Randsaka, les, lcer og tenk; agta vælpaa
Viljen,s at den held seg cerleg, so det er detSann e,
og ikkje Fusket, han svkjerz — paa det kann du
arbeida deg upp til fri Mana, og paa det taper
du aldri di Sjæl, so visst som Gud er ein Gud av
Sanning. —
—- J det fyrste Nummeret, me gav ’ut av
,,Fedrh.« (i 1877), skreiv me eit Ord, me her vil
taka upp att. ,,Bonden«’, skriv me, ,,skal ikkje
,,tru« paa det han les i Bladet, han skal tenkja
yver det og læra seg til aa velja millom sleire
Meiningar. Endaa det me sjølv skriv, skalvera aa
taka-paa same Maaten. Me korkje er elder vil
vera so vise, at me ikkje skulde kunna mistaka oss,
og det i mange Maatar.« Me minner um dettes
her, fyrdi me vil, at Folk skal merkja seg det, og
lesa etter det. Det kann godt vera, at det kjem
einkoar galen Tanke i »Fedrh." som »i eit annat
Blad; men so skal du ikkje innbilla deg, at Blad-;
styret krev,’ at du skal ,,trn« paa denne Tanken! —-
Det er ikkje som naar du sit·i Kyrkjaz at Presten"
krev Tru paa kvart Ordet han segjer; men det er
som paa eit Diskussionsmeite, at kvart Ordet, som
vert sagt, vert sagt syr aa prøvast, og du hev same
Retten til aa prova det, du, som alle andre! —
Dersom du minnest det, og ,,les-« etter det, so vil
dn baade kunna lesa med større Ro og haoa meir
Gagn av det du les, — endaa naar du finn, at
det er galet-
- Og so i Veg att!
fyr oss alle!
Godt Nyaar, syr deg og
Ved Aarsskiftet er det ein god Skikk aa sjaa
attende paa det sramfarne. Me vil og gjeva eit
litet Yvershn. Men me lyt skunda oss med aa
segja, at’ me ikkje kann taka alt med, som burde
— segjast ved detta Havet.
Aaret 1879 hev voret som dei fleste andre.
J 1873 kom ,,Krisen« upp i Amerika og naadde
snart yver Atlanterhavet. TilNorig kom han ikkje
fyrr i 1875, og dei 7 magre Aari kom no etter dei
feite. Heilt til denne Stundi hev Handel, Sjoferd
og Fabrikdrift leget langt nede. Men no tek det
paa aa retta seg i Amerika atter,’so det er Von
um, at dei gode Tiderne skal fylgja Faret aat dei
laake. Dei nemnde Næringsvegerne undantekne
hev det gamle Aaret ikkje voret reint klent fyr-. dei
andre.
Aarvegen hev, som ellest iNorig, voret ymis.
1Sunnaw og Vestansjells var Nedburden mest fyr
stor, so Avlingi sleire Stader vart nokot skjemd.
Nardanfjells var det atter fhr mykje Turk. Høy-
avlingi vart difyr" jamt rik sud fyr Dovre og
kom dei fleste Staderne godt i Hus. Nordanfjells
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
