Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
18
Fedrahei111e11.
l
j
! the Jannar 1880.
riddarlegt kunne me tykkja det var og, at Oberst
Angust Anckarsvzrd ,,efter Befaling» let Komman-
danten paa Fredrikssten, Ohme, vita, at um han
inkje strakst gav upp Festningi, skulde han verta
hengd. (Meir)
Endaa eit Svar til Chr. Brunn.
(Gk-) ’
11.ir) Politisk Moral. ,,Vcra i Samling-«
Fristatsmennerne vaare fer unioralskt, segjer
Bruun. Og det umoralske ved dei er det: at dei
arbeider fyr Republikken, men ikkje offentleg
vil vera ved det. Dei skulde fram" og ,,skriva;»
dei skulde faa upp «,,Forhandling« um Republik-
ken; ikkje nok med, at dei skulde fortelja Folk sine
ei gne Meiningar, men dei skulde reisa Krig mot
Kongedamettst Det er eit Moral-Krav dette.
Dei tarv ikkje krevja Fristaten innsard strakst; dei
kann gjerna arbeida so smaatt og jamt fyr Saki
si,’ gjerna og gjenom Parlamentarisme; men dei
skal segja offentleg fraa, at dette vil dei, og
dei skal segja det slik, at Jngen skal tvila um, at
det dei segjer er aa taka som full Agitation fyr
Republikken. .
Dette er Moral-Kravet. Og dette Moralkra-
vet er so strengt, at dersom dei ikkje uppfyller det
paa den Maaten som Bruun vil, so gjeng det ikkje
eingong an aa prova aa forsvara dei. Ein maa
vera moralsk tanketrhllt elder ,,begrel)s-sorvirret« fyr
aa kunna forsvara nokot, som er so galet (Fedrh.
No 64).
Bruun vender i denne Striden meir og
meir Odden mot Bjornstjerne Bjornson. Det er
forunderlegt aa sjaa Bruiin just i denne Tid
fylka seg inn imillom dei, som vil denne Maimen
til Livs, just i denne Tid, daa det er so mange
andre og ute etter honom· Det gjeng under-leg
til i Verdi, og Bruun maa vcel sjalv kjenna seg
rar i Hagen av aa vera komeii i slikt Lag. Men
ingen raar fyr sin Lagnad, og Verdi maa hava
sin Gang. ———
So mykje er visst: det umoralske ved vaare
Fristatsmenn er etter Bruuns Meining, at dei ikkje
,,er i Sanning,« og det, atdeiikkje er i Sanning,
vil segja, at dei ikkje agiterar endefram fyr Repu-
blikken, og daa Bjornson etter Bruuns Meiniiig
helder ikkje gjer det, iallfall ikkje heilt og sullt, og
daa han fyrst og fremst skulde gjera det, so foer
Ein ei Kjenning av, at det er Meiningi,- at Slag-
ordet »ver i Sanningt« skal sendast attende mot
Bjeirnson sjolv som ein Dom serleg yver honom
og hver hans politiske Lagsmenii.
· — Det var-det eg vis-ste. Det er paa den Maa-
ten me brukar aa verja oss mot moralske Aalvors-
krav· Me boygjer dei av fraa oss sjolve og slen-
gjer dei attende som Spott elder Fordoining mot
den, dei kom staa. Me hemner oss fyr vaar Fred
og Ro, maatru; elder me hemner oss, fyrdi det
var Kolumbus, som fann fVegeii til Amerika,
og ikkje me. ——
Den Gongen Bjarnson heldts sin store Tale
» um aa ,,vera i Sanning,« fekk eg ei sterk Kjensla
av, at det Kravet var eit personlegtVKrav,’ som
han sette upp til oss alle, og fyrst og fremsttil
seg«sjølv, og eit Krav, som ikkje so mykje galdt
k) Styktje 1 stod iNo 71 fyr ifjor. Eg maa beda um
Orsaking, fyrdi dette kjem so seint; det er leidt, men
eg kunde ikkje faa det til fyrr. Og det vert ikkje
rart i Dag helder, dessverre. G.
M) Vruuri er ikkje eingong fullnogd med »Kongen«z
det spyrst, um det er eitfullt og greidt og endeframt
»Jnnlegg fyr Republikken,«« segjer him.
desse moralske Smaating, som me alle ihop veit
Greida um, berre me kann Katekisma, men galdt
kvar einskild Manns indre Have til seg sjølv,
galdt det aa vera ærleg i sin eigen Tanke.
Og paa den Maaten som Bjornfon kom med det,
-vart det nokot reint nytt fyr dei fleste av oss,
eit nytt Syn, eit nytt Livssyn. Heile den
moderne Realisme sossad fram gjenom det; den
moderne evropceiske Aand var i det, og det vart
til eit Krigsbod med lange Lurtonar motheile den
Tid, me til daa hadde livt i, men som fyr lengje
sidan var sloknadsi Utheimen. Og difyr kom det
,,med slig Lidenskabens Veelde,« og difyr slog det
so megtigt ned: det var ei ny Tidsaand, skræme-
leg fyr oss, men sterk, som bankad paa vaare
gamle, vælstengde Vor-tav — Aldri i mine Dagar
kann eg tru, at Vjarnson i den Stundi tenkte ser-
skilt paa nokot politiskt Parti elder paa moralske
Abc-Reglar af det Slaget, som Bruun og eg her
smaastridest um;-sor daa hadde Talen aldri sen-
get slik ,,Lidenskabens Velde.« Daa hadde det
vortet Moralpraek og ikkje »den store Talen«iStu-
dentersaknfundet·
Nei, lat oss ikkje taka det paa den Maaten·
Hev Bruun nokot ubytt med Bjarnson, so er det
ein Ting fyr seg; men skal me her tala um aal-
menne politiske og moral-politiske Spursmaal, so
lat oss halda oss til det, som alle veit og forstend.
Og daa skal eg strakst vera ferdug fyr min Part-
Den Setningen: du skal ikkje ljuga, sgjeld
sjolvsagt i Politikken som i alt annat. Hev Fri-
ftatsmennerne vaare forbrotet seg mot den? Nei.
Det segjer Bruun sjalo (Fedrh. 1879, No 52).
Den Setningen: dri skal ikkje gjera vondt.
gjeld —i Politikkeii som i alt annat. Hev vaare
Fristatsmenn (politiskt) forbrotet seg mot den?
Nei. Det segjer Bruun sjolv (Fedrh. 1879,
No 63).k) -
Den Setningen: du skal gjera det rette, gjeld
i Politikken som i alt annat. Hev vaare Fristats-
merin forbrotet seg mot den? Nei. Det er me
samde um, baadeVruun og eg. Vruun segjer, at
dei arbeider fyr den Riksformi, dei held fyr den
rette, og det paa ein Maate, som er ,,baade for-
nuftig og rigtig;" — eg segjer, at dei arbeider
syr det, som dei ser Tidi krev og Folket treng,
altso fyr det, som maa og skal gjerast, det, som i
alle Tilfelle er rett, — utan aa rida galne paa
sin serskilde Doktrin, men sjolvsagt i Von um, at
Utviklingi eingong naturlegt og rolegt vil fora
sram til det, deiheld fyr best. Me er altso samde
um, at dei i sitt politiske Arbeid gjer det rette.
Altso: dei lyg ikkje, dei fornegtar ikkje sine
Meiningar, dei ser ikkje med Ugagns Verk, men
arbeider etter heste Vit fyr det, som dei finn er
det gode. Dei er altso —— i det heile og store——
so moralske som Folk flest, og veel so det. Hev so
Chr. Bcuuit Rett til aa stiga fram i ei offentleg
Forsamling og døma dei slik som han gjorde paa
Vetlehamar-Møtet i Sumar?
Eg meiner nei. Og det var det, som eg
for min Part tok paa meg aa ettervisa. —
—- Denseinaste Setningen, som Fristatsmen-
nerne vaare hev forbrotet seg imot, er, etter som
eg sorstend Bruun, den: «
«Du skal agitera fyr di politiske Tra, iTid
elder Utid, um du gjer Gagn elder Ugagn med
det, ja um du aldri so mhkje ser, at Folket ikkje
df-) »Den Fremgangsmaade« vore Republikanere »her
har valgt, er visselig baade fornuftig og rigtig. —
Ogsaa moralfkt seet er det vistnok et Gode, at de
store Forandringer iStatslivet ikke kommer for braadt·«
smot Kongedomet.
hev Bruk fyr elder kann gsra godt av Teoriarne
dine.« —- Men den Setnngen hev nok Vruuii
sjvlv gjort fyr Tilfellet·
Det, som Bruun vil, r ,,stor Kamp.« Folk
skal ut og lata seg forfylgjs, Folk skal ut og gjera
seg til Martyrar. Gg kant ikkje forstaa det betre.
Naa ja! Ære vere ale sanne og cer’«ege Mar-
tyrar! — Men den ægte Nartyrkransen vinn Ein
ikkje paa den Maaten.
Dessutam denne realstiske Tidi hev liten Sans
fyr Martyrar· Det hev ooret drivet for mhkje
Koketteri med- desse Tiiig, )essverre. Og ingenting
er lettare aa kokettera me- helder.
Me finn ogso, at det acjaga etter Martyrskap er
— sælande lite moralskt· Det vil ingen skikkeleg
Mann gjera det, naar hat ikkje ser seg noydd til.
Krev Saki det; er Tidi ime; gjeld det aavaaga
eit Aalvors-Tak, —— so naa det gjerast, endaa um
Ein skulde koma i Skade s)r aa sjaa ut som Mar-
tyr· Men eg skal ikkje egla meg ut med Folk,
naar eg sjølv finn, at det ikkje gjeld paa, —
berre syr aa faa Martyrkarisenl
Nei, segjer Bruuns det er ikkje so meint.
Men Tilstanden i Landet krev, at Folk talar ær-
legt ut. Lufti vert ikkje sunn sytt-
Lat so vera. Men Lufti vert ikkje sunnare,
um me fcer nokot meir Jorfylgjing. Og det var
det einaste, som kunde vinnaft, um Eiii kom med
slike Tankar iUtid (o: naar andre Tankar og«
annat Arbeid samlad og burde samla Folks Kraft).
Me skal av all Magt arbeida fyr aa saa sun-
nare og friareLaft iLandet» Men vil me utretta
nokon Ting med dette Arbeidet, — so skal me
samla det um slike Tankar, som er uppe. J
annat Tilfelle fcer me berre Kjekl og Forfylgjing
— ikkje Forhandling.
— Hellest vil eg miiina um, at det er lengje
no sidan i Sumar. J Sumar laag Fristatstanken
nede. No er eg sjolo raa Veg til aa tru, at han
snart kjem upp att. Der hev hendt eit og annat
no, og det hev gjort, at Folk i Dag visst tenkjer
meir paa slike Ting, enn dei gjorde iSumar. Og
so snart «den Tidi kjem, at me kann faa ein skik-
keleg Diskussion i·Gang um Fristaten ——Diskus-
sion, ikkje berre Forfr)lgjing, for den er til Skade
fyr alle, ikkje minst fyr Folket og »Lufti« —, so
skal vist ikkje eg vera den siste til aa ropa med
Bruiin paa »fri Forhandlingl«
Jngen vil forsvara det ,,umoralske,« og alm-
minst det modlause· Var det so, som Bruun
trur, at Fristatsmennerne vaare tagde, syrdi dei
ikkje hadde Mod til aa tala, so vilde eg fyr min
Part bruka endaa sterkare Ord um dei enn Bruun
hev gjort.
Men det er ikkje so. Det kann ikkje vera
so, og me hev ingen Rett til aa tru, at det er so.
Gin Mann som Vjornson, f. Ex.! Kvat bryr
han seg um ein Salve meir elder mindre fraa
Morgenbladet? Aldri det grand-
Det er Dagbladet, som hev gjort det, segjer
Bruun. Dersom Bjornson hev tagt, syrdi dei Li-
berale bad, so hev han vael ikkjegjortdet, syrdi han
var rædd, men fhrdi han fann, at dei Liberale
hadde Rett, naar dei sagde,-at det var andre
Saker, som burde samla Folks Kraft no.
Og endaa hev Bjarnson ikkje ,,tagt.« Han
hev skrivet »Kongen", som kvar og ein —- utan
Bruun daa —- hev funnet var eit sterkt Jnnlegg
Og han hev skrivet Bladstykkje,
som hev voret so fæle, at Aftenbladet og andre
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
