Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
70
Fedraheimen.
1ste Mai 1880.
Kunsten, var han den fyrste, som heilt ut, i smaatt
som i stort, heo hjaa oss sreista med aa gjen-
omsora heilrennt den Retningi, som ein med eit
Kunstord plat kalla Realismen, d. v. s. Arbeidet
for i Dikt og Kunst aa faa alt so livssant som
mogelegt·
Men dette, at Sanningi for honom vartMaa-
let i Kunsten, sekk honom til aa leggja denne nær
innaat det heimelege Livet. Hertil kom so, at
han hadde stor Elsk til Fedralandet og til dei store
Minne. Han heldt disyr strengt paa, at Maalet
paa Teatret skulde vera fo norskt som mogelegt,
soleids freistad han med aa gjenomfora dei harde
Konsonantarne. Og ingen var meire glad hell
han, naar han kunde faa eit Stykke, der dei snak-
kad reint Bygdemaal. Ja hende det i eit dansk-
norskt Stykke, at Namn og Kaar tydde paa, at
Tenestgjenta elder Tenstguten var fraa Landet,
so let han dei Ordi, dei hadde aa segja, umskriva
paa Norsk. Det var og realistisk.
Som ein vil skyna, maatte ein Mann som
Wichstrvm interessera seg syr alt Fridomsarbeidet
her heime. Fridom er for Sanningi, det Lusti
er for Mannen· Han var difyr ogso heiltigjenom
ein frilyndt Kar. .
Han var berre 31Aar, daa han døydde.
Hans Arbeidsdag var stutt, men streng, og det han,
sekk gjort, vil liva etter honom· Han sekk lagt
eit Grunnlag for norsk Scenekunst; og paa det kann
ein trygt byggja vidare· Jngen Skodespelar, som
hev arbeidt saman med Wichstrom i desse fjore
Aari vil nokotsinn gloyma honont, flestalle heve
lært myket av honom, og kjem dei unge Folk, som
Michelsen, Johannesen Halvorsen, Frøken Johan-
sen, nokor Tid so langt, at dei fcer ei Soga, so
vil denne inkje verta skrivande, utan at hans Nainn
vert nemnt. Dei hev honoin aa takka for ein trygg
og heilstoypt Skule og ein aandsull Kunstuppfat-
ning, og han vil altid standa for dei og fleire til
dei som eit Mynster paa ein aalvorlegt sanning-—
sokjande og sridomselskande Maiin. Sume hev
havt større Gaavur og hev naatt lengre fram;
men ingen hev elskat Norig og norskt Aandsliv
hogate en han, og difyr skal norske Menn minnast
Nils Wichstrøm.
Um Stavemaatcn
i ,,Abc-Bok ved Andreas Austlid,
Vestmaunalagcts Utgaava«
segjer Forf. til Norigs Soga: »Ho bryt Ordi
galet: f. Ex. Bjer-nen. Det finst ingi Staoing
(Stavelse) paa Norsk, som heiter Bjer. Fyrste
Stavingi i Ordet er Vjorn, andre en; lagt ihop
vert det Vjornen. Legg ein ihop Bjø«r (lang ø) og
nen, vert det eit Ord, som«inkje finst paa Norsk.
Detta er stor Synd paa zBoki·«
Detta var ein streng Dom, og leidt vilde det
vera, um Domen attaat di og skulde vera til aa
lita paa; sor Stavemaaten er i Abc-Boki ein so
vigtug Ting, at han helst lyt vera rett, skal det
vera Gagn i Boki. Fyrst scer ein daa merkja seg
det, at den Stavemaaten, som Abc-Boki brukar,
ikkje er ny. Den same Stavemaaten heve voret
i Bruk i Norsk i lange Tider t. D. Spo-nen, Kvi-
stir, Lan-det (Vinje); Straa-larne, smi-lande,"« Mei-
ning (Krohn); Hov-dingar, li-kate, Bygsdenne (Heims-
kringla); prvar-madf Ljo-set (Heimsyn); Fol-ket,
For-mer, kraf-tig (Fedra-heimen), og ikkje berre
i Norsk, men likaeins i andre Maal, t. D. i
Dansk: Sko-ven, Fi-sken, Bjer-get; i Tysk: Men-
schen, israeli-tischen, Zei-tung o. s. h. No ser det
undarlegt ut, at Manii etter Mann og Folk etter
Folk Aar ut og Aar inn soleides kann halda
paa aa stava galet; for den Sanning, at syrste
Deildi f. Ex.-av Bjornenroynlege er Bjør11, tykkjest
daa ikkje liggja so loynd, at ein ikkje kunde vona,
at ein elder annan kunde hava tenkt seg det
til sytt-
Det er galet, vil Forf. til Norigs Soga
segja, aa stava som Tysken zei-tung; det er galet
aa stava som Heimskringla Byg-denne; det er ingen
Tiiig paa Norsk, som heiter Byg. Fyrste Sta-
vingi i Ordet er Bygd, og so kjem det andre; vil
ein stava Byg (lang y) og so: denne, vert det eit
Ord, som ikkje sinst paa Norsk. Det er galet, vil
han segja, aa stava Da-gen Fol-ket; Dag-en, Folk-et,
skal det vera, naar det stavast rett. Men kann
me no vera trygg paa det, at Forf. til Norigs
Soga heve Rett og at alle dei hine stava galet?
Etter det, eg kann skyna, stavar Barnet, syredi
det skal saa leera lesa paa ein lett og naturleg
Maate. Men fyre Tunga vaar er det ikkje alltid
·lett og naturlegt aa bryta Ordet i Rot og Tilset-
ning (t. D. Stein-en, fisk-a, Folk-et). Aa stava
kann av den Grunn ikkje plent vera det same
som aa kloyva Ordet i Rot og Tilsetning; ein
kunde kann henda snarare segja, at det er aa byta
Ordet sund paa den same Maaten, som Tunga
vaar brukar i den daglege Talen. Den gamle
Stavemaaten er bygd paa Tungeslaget og vil disyre
vera lett og naturleg, so sannt Tungeslaget er natur-
legt. J Ord, der Konsonanten framsyre dei linne
Vokalarne verd gj og kj, ser ein greidt, kor naad-
hovelegt det er aa lata Stavemaaten retta seg ettet
Tunga; vil einlesa Folk-et, Dag-en, Skog-en verd
det reint galet; her vil Tunga hava k’en og g’en
sram i sidste Stavingi og inkje alt i den syrste;
men i sflestalle usamansette Ord vil det vera
stivt og unaturlegt aa skista Ordi etter Rot og
Tilsetning. (Gg heve aldri hoyrt Folk tala paa
denne Maat(n: Bjorn-en vil smak-a Kjøk-et";
Folk-et —er pca Skog-en med Dag-en; far-a paa
Hav-et i Baa:-ar.) Kven veit, kann henda Folket
med Tidi verd so »grammatikals,« at det kjem
til aa tala foleides og bryta Ordi paa denne
Maaten i Rot og Tilsetning, og daa vil det vera
naturlegt aa stava paa same Visi; men solenge
som Tungeslaget hjachordbuen er paa Lag som
no, vil den gamle Stavemaaten, det eg kann sjaa,
vera rett og høveleg. ’ Einar.
» Signrdsson-Kransth.
Kaupenhamnsbladet ,,Berl. Tid." upplyser, at
Sylvkransen fraa »det norske Samlaget« til Kista
hans Jon Sigurdsson vart send med Liket til Is-
land Sunndagen den 18de April. Blodet segjer,
at »Kransen var mykje verdesull, eitsagert og ser-i-
Lag kunstrikt utfort Arbeid«. Fraa Jslendingarne
i Kaupenhamn hev Samlaget sengjet sylgjande
Takkebrevx
ijrttvirtu f·j81agsmenu i ,,Dei; norske Samlag·«.
Astkkeru’frændurl Pad er ekkiifyrsta sind,
sad Nordmenn 11an vottaö,» hvernig peim rennur
blod tj1 skyldu, har sem lslendingar eiga i 111utz
en vjer Sjkium jod mejrn i jovi fdlgid enn troend-
roeknjna Sina, er jojer hakid tekid piitt i Sorg
vorri og sojodar vorrar med Svo fdgru oginnilegu
1116ti. Hcm ei mi ad iji ki- bak godum mandi,
sovi Jou Sjgurdsson var bad-sem og med rjettu
val- kvedid vid itit zmnars mandig:
Astmiigur lslauds hinn transti
og Vitjardar blomi·
Eit og annat fraa ei Englandsserd.
(Framhald.)
London.
St Pauls Domkyrkja.
1561 brann Taarnet paa gamle St. Pauls
Domkyrkja, og Kyrkja vart so skadd, at ho var
reint til Nedfalls. Det hoyrest utrulegt, men det
stend i Baedekers Hundbook for T1·av8116rs, at dei
brukad dei Romi, som var under Jordi, av den
halvt oydelagde Kyrkja til Verkstader og Vin-Kjel-,
larar, og at dei sette upp eit Teater mot ein av
dei ytre Murarne, og at dei gjorde ,,Skipet««i
Kyrkja (det store Midt-Romet) til ei Aalmann-
Trokk (,,ofs·entlig Promenade’«), og under Edward
den sette tok dei Stein sraa den gamle Kyrkja,daa
dei bygde Somerset House, nett som hjaa oss med
Domkyrkjurne vaare· Sidan skulde dei taka paa
med aa setja Kyrkja iStand, men so vart ho lagd
reint i Øyde, daa det var Varmelaus i 1666.
1675 tok dei paa og bygde den nye Kyrkja.
Byggmeisteren var den namngjetne Sit Christopher
Wren, som stod syr Byggjingi, til ho var ferdig,
35 Aar. Ho kostad 27 Millionar Kr., og i den
Tidi var Pengarne mykje dhrare enn no. Mest
Helvti av Pengarne gjekk med til aa kaupa Grunn
og kaupa Hus, som stod i Vegen. Pengar fekk
dei av ein Skatt, som dei lagde paa Steinkol, som
vart innsort til London, og disyr segjer dei, at
Kyrkja ber Røyk-Kappa si med god Grunn. Kap-
pelen er reint graa av Røyk.
St Peters Kyrkja i Rom og ei Kyrkja til er
større. Den tridje paa Storleiken er St Pauls,
og ho er den- største sptotestantiske Kyrkja. Men
ho er so innbyggd av Hus, at ein ingenstad paa
Gaturne kann saa rettigt Syn paa, kor fager ho
er. Det beste Stelle aa sjaa ho fraa skal vera
BlackfriarZ-Vrtii yoer Tems. ,,Ein kann sjaa alt
fraa St. Pauls Kyrkja, men Kyrkja kann ein inkje
sjaa fraa nokonstad, og ho er innbyggd slik, som dei var
rædd"e ho skulde smetta av, segjer ein, eg ·trur
Baggesen.
Der er Gudstenesta tri Gonger um Dagen,
Vyrkedag og Sunndag. Eg gjekk inn um Estan,
" ei Stund syre Gudstenesta skulde taka til, det kostad
ingenting. Eg saag meg umkring. Alle Stader
var det Styttur fyr store Menner, men mest berre
fyr Hermenner, og det havde litet i ei Kyrkja.
Der stod ei Tavla, som bad Folk venda Tankarne
mot Gud og inkje festa dei paa Glitter og Stue-;
men den Tavla kunne gjerne voretburte. Aa setja
upp Bilcete, som er —- lat meg segja —- usome-
lege, og so beda Folk senda upp Guds-Tankar, er
meir engelsk enn klokt. Lesaren sæt orsaka meg,
at eg inkje kjem til aa tala som eg varieiKyrkja,
men i eit Ho»v syr menneskelegt Storlcete og Faa-
fengd· Lat oss gløtzma, at me er i ei Kyrkja»
,,SlikBunad hev eg inkje set fraa di eg vart
avvand«, sagde ein Skalk-til ei Ball-Dama. Alle
Stader saag eg Styttur av Kvinnfolk, som, naar
ein skulde doma etter Bunadems laut vera Ammur.
Umkring kvar Kjempa stod det ei elder tvo slike.
Der er ei Stytta av ein Mana, som sell saarad
av Hesten, og nokre Soldatar og Ammur tek han
i Fanget· Under stend det ei Jnnskrift, at det var
ein Loekjar, som sott-døydde i eit Sjukehus paa
Krim· Er det so inkje ,,teatralsk Humbug« og
flirande Faafengd med Hesten og AmmurneL Eg
saag meg snart leid paa detta. Sistpaa kom eg
til Stytta hans Nelson. Paa Fotstykke stod:
w—.-. s—W»———————»—» —. ...«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
