Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
106
J·edratjeimeu.
Zdie Juli 1880.
vcel gjorde det og Framstig. Den reine Utvin-
ning ao Jordbruket i Frankrik ikr. Aaret 1700
reknar Eiii til 8——900 Mill. Franks, no til 2500
Mill. Gndaa større er Framgangen, dersom Ein
reknar ctter den heileUtvinning(Brutto-Vinsteii),
og av denne skal Arbeidsloiii —— altso den Lut,
som Arbeidsmanneii hev av Vinsteti —· ha voret
paa den Tid 35-»-, no Sok-. Dagloni paa Landet
var daa i Midelmaal 8 Sous (ikr. 81J2 Skill.),
’ no 30 Sous (ikr. Sit-, Skill·) J England tente
Jordarbeidaren i Slutten av det 17de Hundrad-
aaret mest dobbelt mot i Frankrik: nære 16 Sous
for Dagen, Verksarbeidaren mindst 10 Sons.
Desse Loneriie heo niykje meir enn tridobblat seg;
Derimot hev Prisen paa Kveite ikkje eingong vakset
med Tredieparten, andre Kornslag endaa mindre;
Kjat og Øl heo ikkje helder vakset naamencer so
sterkt som Dagloni. Fabrik- og Kolonialvarnr hev
endaa vortet udyrare. Gtter Moreau de Jonnes
trengdest i Ldre Helvti av det 17de Hundradaaret
iMidelmaal 3 Gonger so mange Arbeidsdagar
som no sor aa tena ei Skjeppa Koeite· Meti dei
satike Klassor i den Tid brukad ingen Kveite og
svcert litet Flest, men livde av Rug,Bygg og Fisk.
Endaa i Gngland aat tilmed rike Folk umVeteren
mest berre saltat Kjol.
Husi aat Arbeidarar og smaa Jordbrnkarar
paa Laiidet var endaa jammerlege, største Porten
utan Pipa, med Golv av stampad Jord og med
ovlitenHusbunad Endaa dei, som aatte litegrand,
budde armodslegt, daa dei hellest kunde saa hogise
Skattar. Raa Faakunna og danv Undergivnad un-
der den tilvande Stakkarsdomen sermerkte denne
Parteii av Folket. Just dei satike Klassom hev
gjort større Framstig i dei siste 200 Aar enn
nokoii Gong syrr i Velvcere og Folkeskikk. Og
var Livet deira den Gongen jammerlegt noki
vanlege Tider-, so vart det reint Undergang, so
snart sUaar elder Dyrtid kom. J Millomalderen
var det Hunger-Baand sorfcelande tidt og sorsaslande
regelsast; i Ludvigs 72 Aar vart Frankrik herjat
av denne Plaga heile 10 Gonger. No held Korn-
prisarne seg nokonlunde janme paa Grunn av
Handelen og den lette Framsarslaz daa· kunde
Prisarite stiga og salla ntan Maate og Maal. J
Aaret 1700 var Priseii paa Hektoliterenav Koeite
i Midelmaal 15 Franksz so sall han sume Gon-
ger ned til 8 Franks; under Naudi i 1709 steig
han til 120 Franks og i Mideltal for Aaret "40
Franks. Slike Prisar ohdelagde dei rike og drap
dei fatike. Pengenaud og tungt Framkjome gjorde
Tilsersla i større Maal umogleg Hunger og Far-
sotter avsolkad Landet. J dei likaste Aari, 1670
—84, daydde det i Paris 1 ao 22 mot no 1 av
42; Livstidi aat Folket hev altso nærtvidobblatseg·
Vauban, Feuelou, St. Simon, Mad. Mom-
tenon o. sl. sortel oss syrgjelige Dame paa, kor
reint ille det stod til etter at den spanske Give-
krigen hadde teket til. Landsfolket soor i Hopetal
sraa Hus og Heitn og strank ikring og bad seg,
naar Nandi oardt for stor hell Skattesutarne hadde
selt Vnskap og Vunad. J Vourbonnais vart det
paa 144 U Mil talt 1700 livlause Gai·dar.
Faafengt vart det sett Politi-Forl)od mot Utvan-
dring og svcer Straf for Tigging. Vauban rel-
nad 2,600,00() Tiggarar i Frankrik, d. e. 1 paa
koar 7 anarar; under Henrik den 4de reknad dei
2 Millionar Tiggarar av i det heile 12——13Mill.
Det var liknande Have i England, so Tali er vist
ikkje langt av Leid. Eitr maa no ikkje tru, at
heile denne Flokketi livde berre as Tigging Til
sine Tider kom vel ein stor Del av dei imi under
Klassurne Lausarbeidarar, Handverkarar og Tene-
stesolk. « »
Talet paa dei siste var merkjeleg stort. Kring
Midten ao det 17de Hundrardaaret høyrde eit stort
—seg i Kjot og Blod.
Tenarskap endaa til for Adelen, Embettsfolk og
rike Borgarar, naar dei vilde liva sømlegt. Smaatt
i Senn fekk Borgardemet Yvertaket yver Leiving-
arne etter Lensoeldet, og daa vart det lagt meir
Lkis paa Hygge og Kvemleik i heile Maaten aa
livii paa, eer paa brastande Ferd med Oostas og
St’aak. Det vart dessutandyrare paa Folk. Han-
del og Handverk tok seg upp, so dugande Folk
sann meir lonande Brtik for seg der enn i Lat-
mannstenesta hjaa hoge Herrer.
Dette Vorgardirmet, som strævad seg upp og
drog dei lægre Klassttr etter seg, hadde i Frankrik
alt lengje sidan samlagat seg med Kongedomet .sor
aa viuna paa Lensadelenz for det var den, som
trykte verst. Det strævar ikkje etter aa saa Lrtt
i den politiske Magti. Fyrst langt inn i det
syljande Hundradaaret kom det npp iFolk ein«.
Motstand mot Hardstyret ao Presteskap og Konge-
magt. Paa hi Tidi var Einoalds-Kongedømet
solkekjwrt. Det heviEvropaikkje ført til varande
Stilstand, men var ei Yvei«gangssorni, som svarad
til Tarv og Tilstand i Samfundet.
Hundradaar sullt av Kan og Borgar-1lfred hadde
Kongemagti endeleg skapt Ro og Orden; sraa det
sterke Styret stroymde Liv og Kraft ut i Stats-
organismen Hev Ludvig XlV enn ikkje sagt det
Ordet, at »Staten det er eg«, so var likevceli
Samiing Staten samlad i Kongen. At han var
Eineherre, Kjelda til all Nett og all Æra« det
likad den franske Aand paa den Tid. Sjoloe
den kongelege Ovstas og Pettge-øyditcg sann Folk
heiltupp rett. Mykje seinare skreiv Horaee
Valpole: Franskmennerne elskar segsjoloeiKougeii
sin. JLudvigXlV synte den nationale Storleiken
Haii hev skipat det fyrste
regelbundne, kraftige Styret
verket i mange Maatar vortet fullkoninare og grei-
dare, so Regjeringarne no kann styra baade stodare
og til meir Gagn. J«erstutciie maatte ofte
Ydergrip og Jnngrip vera iStaden for stodt,
varigt Tilsyii. Dette orsakar mange einraadige
og harde Aatgjerder. Og kvat hadde slike Jnngrip
av Statsmagti, koat hadde endaa dei soiere Skattar
aa segja for Folk daa, mot all Loglovse« Villmann-
skapen og alle Herjingar og Tyningar i den urolege
Tidi syreaatl (Meir.)
· Kristiania, den 29de Juni.
Den Gongen Statsraad Bachke skreio det store
Dokumentet sitt, No. 61, visste haii ikkje rettare,
enn at alle Manii i dette Landet trndde paa det
absolute Beto.
So vel nedsaltad var han: haii visste ikkje
betrel — Og so oart hait sett npp paa ein Nik-3-
raadskrakk og skulde styra Landet.
Haii kjende ikkje meir til Land og Folk enn
um haic var komen sraa Maanen! Og so skulde
haii vera Minister. —- Gudarne kann vera hjarte-
lause snme Tider.
So skreiv hati denne vidgjettte Setningen siii
um, at det var «ophøiet over Tvil".
14 Dagar etter fekk hari vita, at det fanst
Folk, som tvilad nni denne Saki. Ja han fekk
hvora, at det var knapt ei Sak i heile Landet,
som Folk tvilad meir um,·enn just um Kongens
Vetii i Grnnnlogsaker.
Daa kvakk Statsraad Bachke.
npp og skreiv Dokument No. 88.
Og haii skvatt
Dokument No. 88 gjeng ut paa aa sann-
’prova, faa Folk til aa tru paa den Setningen,
som 3 Vikur syrr var «ophøiet over« Toil«.
— Slikt heiter paa norsk: aa regjera Lati-
det. Ein skreiv ei Avhandling som Folket lær
aat, som Eins eigne Partisolk skjemniest av, og ·
som Nationalsorsamlingi ikkje vyrder det niinste
Gtter eit ·
Sidan hev Stats- -
Grcmdz so sæt Ein eit. Slag paa Mumien, og so
skriv Eiii ei nyAvhandling Den vert daa «oed-
lagt Protokolleii««. Det er aa regjera.
—- Dokument No. 88 inneheld eit Utdrag av
det, som Aschehoug og hans Menn sagde i De-
batten. — Regjeriiigi skulde, etter Morgenbladet,
,,staa over Partierne«, vera hogare og visare enn
alle andre, aldri lata seg »kujonera« av ,.Parti-
høvdingar« og slikt; Regjeringi skulde, etter Nik-Z-
raad Bachke, repiresentera det »dybe og blivende«
i Folket, det aalmenne og store ·i Folket, iktje
«Generationarne", ikkje nokot serskilt elder smaatt,
— og naar det so kjem til Stykket, so er Regje-
ringi —— ein Skolegut under Prosessor Aschehoug.
Prosessor Aschehong held ein ForelezZningiThing·-
salen ein Dag; Regjeringi kjenc Dagen etter og
— kann Leksa· Det er aa »regjera«l —
Dokument No. 88 byggjer, som Juristeriet i
det beile, mest paa Adressen ao 1824.
Juristarne er hellest dei, som held paa For-
merne! Dei trur paa Formerne som Presteri paa
Bibele11; dei kann vera med paa alt, so nær som
paa aa støyta mot ei Form, un1 det so var den
meiningslansaste og tankelausaste som sannst. Me
hoyrde det i Thinget av Lioins Smitt. Og me
hev set det iNegjeringi. Regseritigi brhr seg ikkje
um ein slik Ti11g, som at ei Sak er vedteki med
Vz Fleirtal 4 Gonger, og at heile Folket vil hava
Saki fram; det einaste ho ser etter, det er, um
Avgjerdi vert ,,sramsendt« til vedkommende De-
partemeut paa rette Maaten og i dei rette
Ordelag. Det er slikt, som ho hev Syii syre.
— Men naar det gjeld Adressen av 1824, so
glohmer Juristarne alle sine Former og all si
Formdhrking Dei vert Radikalistar paa-harde Livet.
»Adressen av 1824 gjev Kongen absolut
Veto«, segjer dei, .
Spursmaalet um Veto i (3)·runnlogsaker var
ikkje sramme til Forhandling for Thinget i 1824.
Thinget i 1824 hadde ikkje det mindste Graiid med den
Sak aa gjern. Skulde Thinget i 1824kunnat sor-
lJandla og avgjera um Veto i Grnnnlogsaker, maatte
Forslag um den Saki voret sramseti1821 og kunn-
gjort i Trykkeii paa vanleg Magte. Daa hadde
Thiuget i 1824 havt Rett tilsaa taka Avgjerdum
Saki; —- no hadde det ingen Rett.
Thiiiget i 1824 maatte dernæst vedteket denne
Aogjerdi med 2,"3 Fleirtal. Men det gjorde ikkje
Thinget i 1824. Jngen veit, kor mange Røv-
ster den Adressen fekk.
Altso: ingen av dei Former, sont er syreskrioiie
i § 112, vart fylgde i 1824.
Men det gjer ingen Ting! Til Hekkelfjell
med alle Former! Det absolute Veto stend ikkje
i Grunnlogiz det ligg ikkje i ,,Sageiis Natur««,
for daa maatte alle sorstaa det og alle trn det;
Storthinget hev aldri vedteket det paa den Maa-
ten, som slikt skal vedtakast paa; — men det
gjer ingen Tirtgl Storthinget i 1824 sagde det,
utansor alle Former, utan at Saki laag fore, —
sagde det, ikkje i Logform, ikkje som ,,Beslut-
ning«, men slengde det inn som ei laus Meining
i ein Adresse» — men burt med alt Formverkl
—— Storthinget sagde det, og disyr er det ——
Grunnlog
Naar Stortinget i 1880 med Ef, Fleirtal sor
3de og 4de Gang, i fullt Sanistev med § 112,
vedtek ei Avgjerd, og so segjer, at no er denne Av-
gjerdi gjeldande Grunnlog for Kongeriket Norig,
«— so segjer Juristarne, at dette er Grumilogbrot»
Men naar Thinget i 1824 utan alle Former
kastar ut ei laus Meiniitg um ei Sak, so segjer
Juristarne, at no er denne Meiningi med ein
einaste Gong — gjeldande Grunnlog sor
Kongeriket Norig.
··»s»—s»q·«
..,-.—««ss —-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
