Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
.»—qc
24de Juli 1880.
Jedraljeimeu.
119
imilloiri andre Dyreslag at det itkje er godt an
vita, for Ein helst skal gjera av-dei.
Vitenskairen uni Dyreriket heiter Zoologi« Dy-
reknnna. Eiit kanu taka Voksterriketielder Mome-
heimenl paa same Maaten og »setja det i Sy-
stem«; Læra nni det heiter Botanik. So kauu dn
slaa desse tvo store Nike ihop; for dei hev iallfall
eit Grunnmerkse tilhopes« og det er Livet. Daa
hev du samlat alt Livande inn under eit, og inu
i eiii stor Heim, som dit kanu kalla »Lioheimen«.
Det gjeng hogare og hogare npo her. men og din-
pare og djnpare ned. For di meir du sliksamlar
ihop, di meir og meir an dei mange serskilde og
mindre Kjennemerki maa du draga ifraa, og di
ncerare og nær-arse kjem dri inupaa sjaer det store
Grunnnierket» som daa og meire og meire vert
Gru n nspursmaalet, det ovste Formaalet for
Bitenskaven paa denne Kanten.
Naar me kann faa fram slik ei Skiljitig som
den, me no hev kallat »Livheimen«» so tjent det
av, at her finst ein an nan Heini, som ikkje eig
dette sermerkte, som’me kallar Liv; det er det
tridie store stilet i Naturen, Steinriket» Daudhei-
men. Hit henter alle Steinslag» Malmar, Luft-
slag og andre Ting, som er utan Liv. Kjenner
du dette med, jamsides dei andre, so kjeuner du
heile Naturen her paa Jordi, d. v. s. sraa lltsida.
Dit kann »Naturhistorie«, som dei kallar det. Det ,
er ein stor·«Ltitenskap, uendelig rik som alle dei
andre og overlag soroitneleg. Men i sine ytste
Oddar veikar han inn mot andre Vitenskapar» som
lier yniist djupare inn.
Deri, som vert liggjande berre i sjaer den
nakne Svstematikken «med sine Avdelingar og
stjeunemerkje og itkje kjem lenger, vert lett aand-
lans i siii Kunnskap; menn aandlaus Knnnskap
er ikkse Vitenskap. Det er i det hogste «Lie r-
dom«. Det kaun vera likso godt »Puggverk«
det soiii nokot aunat· Men endaa at Natur-histo-
ria snuest vera ein helder ntvortes Knnnskap» som
ikkje er« stort annat enn turr Shsteniatik, so vil
den. som studerar henne med Aand og opne Ango,
snart ssaa, at sjolve denne Shstematikkenforer imi
paa djnpare Spnrsmaal. Dett, som t. D. stude-
rar det livlanse Naturriket, tjent snart innpaa
Ting, som viser hver i Kemien, denne merkelege
unge Vitenskapen, som med Tidi vist ver·t ein av
dei Kunnstapsgreinerne, som kjeni til aa som oss
lengst sram. Og studerar ein Livheimen» so vil Eiti
sjaa, kor Shstematikkeu strakst peikar av inn ihv-
gare Vitenstanan Tek me Dyreheimen, so vil me
sjaa» at det, som gjer Dyret til det det er, gjev
det dess vissaste og klaaraste Kjennemerkse, det er
den Maaten det liver paa. Det er Livemaaten,
som skaver Dyret, merkjer det i Eit og Alt, fraa
Tennerue til Klorne, fraa Junvolarne til Hitdi og
Hudkliednaden Skal Ein daa til Gagns forstaa
Svstematikken, maa Ein inn i Liem nm Livet
og er daa strakst innpaa Ting, som gjoymer i seg
dei sværaste og hogste Spursmaal. Ein maa her
granska kvar Ting for seg —- .,skilja«« fyrst og
,.samla« sidan -——; men Ein er innpaa det. Der
hev Eiii fyrst sjvlrre Næringslivet: Maatenaa finna
og faa i seg Maten paa, Matmeltingiz er Ma-
teri meltad, gjeng han yver iBlodet; der hev Ein
Blodlaupet, som i det heile er det, som held Livs-
verket iGang; det kanu vera stellt paa nlike Maa-
tar, men i den-mest utsarde Forni viser det eit
·Hjarta, som driv Blodet gjenom Aarur rundt i
Likamen, der det avset nye Emne til Kjotdaniug,
gjeng so tilbake til Hjarta att, derifraa upp i
Lunga, der det kjem til Motes med Lnsti og gjev
fraa seg til den dei Emni, som det ikkje kanu
bruka; —— dets hev me altso Audedraatten, ein ny
Led i dette forunderlege Gongverket, greid nok aa
sjaa til: berre eit »Ptnnpeverk«; men like merkje·
leg for det. Ders er Nieringslioet i sine store
Grnnndraa Men so hev me deihvgare Livsoviii-
gar: Rorsla og Sansningi Disr kjem me endaa
eit Stig lenger upp, elder lenger inn. Me maa
til aa granska Nerveverket og Heileii. Det viser
seg daa, at Likamen er som gjenomfpunuen av
fine Nervestrengjer, som koar er til sitt Brut;
sume gjeng ut iHudhta og er til aa kjenna (el-
der i det heile til aa sansa) med; andre gjeng
fraa Heileri ut i Mnsklarnez naar no Viljeii bhd
eiii Lem aa rora seg, so gjeng det Bod nm dette
gjenom Nerva ut i Muskelen, og strakst dreg Mu-
skelen seg ihop, og so kiem Rorsla iGang Men
gjenin dette gaatesulle Gongverket arbeider Viteu-
skapen seg like upp i dei hogste og forekaste Spnrs-
maal: dei sjaslelege» og Eiii liksoiri fcer deri fyrite
Glytteit inn i sjolve Psykolokiieii. sMeir).
Eiii Uskikke.
Mange Stader paa Laiidi er de so, at tvo
Menniski ikli maa gange forbi ein annan paa eiu
Bege, hell hor de er, medmindre dei skal standeseit
langt Vil aa snakke samau. anten dei so hev gode
hell vonde Stoudir. Som Du kanii vite, gjeng
der paa den Maaten ikki liti kostbar Tid til spilles
til ingjen Nytti. Naar eg Undatek enkle Røur,
so er dei alle til inkjes; for roe skal dei og tek
daa som jamnast til aa tale um Ver og Vind, so
til aa spyrje um Et«eiidi, koss langt dei skal den
Dagjeii, naar dei ksem tilligkers, og so bortetter i
det blaae. Eg hev utang ei Gong set meg harme
og hoyrt meg trota paa slikt noko. Men det kati
ikki vere« so godt aa slevpe helle; for de hev blivi
ein Skikke. Vil Dit ’ki slose bnrtTice ma- aa-
tale mee alle. Dit mater, bliDu halden fvr ,.stolte«.
— Nei, i detti hev dei de·daa myki greiarei
Bvarne og ut med Ssakantem gjeve ein annan
ei Helsing og so late de vere; ikki av bare »Hoflig-
het« spille Ti og Stoudir fhr« kom-andre
Noko» som henge ihov med detti, er, naar dei
skaleit Erend paa Grannegaren. Her trur og
mange, at det er uhosleg aa seje med same, hot
ein vil. Fyst naar ein hen seti og raa eit langt
Bil, kjem Erendi fram. Naar de er gjort, so site
dei eit Vil att, fyrr dei gjenge. Slike «Folkeskik-
kar" gjer oss meir vondt hell godt. K.
Kristinnia, den 23de Juli.
Eit— Centrmnsparti vil smnt Folk endeleg faa
istand. Ein Maiiit skriv uin dette i eit Herske-
blad og segjer, at det paateukte Centrumspartiet
bør staa der no, som Vinstre stod i den
eldste Tid. ·
Der hev me Bakstrwvarenl —-
Det er det, som mertserBakstrcevet: det kantc
ikke finna seg til Rettes i si eigi Tid og er endaa
rakdoare Framtidi: so tek dei Standpunkt i ei elder
onnor av dei Tids-ene, som hev voret, — meir
elder mindre langt tilliake
—- Me hev ingen Tiitzz mot eit Centrums-
parti, dersom eit slikt paa naturleg Maate kann
koma.istand her i Landet, — det me hellest ikkje
trur. Men lat det vera som det-vil. Gjerna eit
Centrunispartil For fylkar Slingringsmennerne
seg ihop i ’siarti, so hev dei dermed godkjennt s
— Partiorganisatiouen i det heile·
Men eiii Tiiig vil me segja dette nye ufodde
Centrum, og det er dette: hev det ikkje aunat aa
ber«a fram enn det, som Vinstre for 50 Aar sidan
hadde frommel og som det meir og meir hev gjen-
omført, — hev det ingen annan Tiiig enn dette
aa bera fram« so kann det gaa heitu og leggja seg
med det samt-» Ingenting vilde vera meir tanke-
laust enn aa skapa eit nytt Parti, som ikkje aatte
ein eiuaste nu Taiike.
songar, eg hev hohrt» men slutta, da han kom til
det sagraste««.
Matrosen lioygde seg framyver Kompasen lik-
som til aa sjaa heri-e, men drog samstundes hardt
i Skinnkragen aat Miss Lydia. Dtst var greidt,
at Orso itkjik maatte vita noko nm Visa hans.
»Koa var det dit song daa, Piiolo Frauee ?«’
spnrde Orso, »var det ein l)alla.te? hell eiu vo-
(-ero!)? Frøken Nevil hev skhtia Visa og vilde
gjerne hehre Enden««.
»Eg hngsar ikkse meir«, sae Matrosen, sette
so i med ein Loosotixz aat Jomfru Maria. «
Miss Lydia hohrde halvt etter og brhdde ikkse
Matrosen meir etter Bifa; men ho lova seg sjolv
aa saa Gaata loyst sedan. Men Kammerjomfrna
var likso forviti; ho var fraa Florents og forstod
ikkje Korsikansk betre enn Miss Nevil; og fyrr
denne med ein Aalbogestoht kunde hindre det, hadde
Jonisrua vendt seg til Orso: »Hr. Lohtnant, kva
et’ det: aa gjmt ein rinibeecsoPy
· »Rimbeiseo?’ sae Oi·so, »det er aa krenkje
ein Korsikanar paa den hardaste Magten sont er;
det er aa neise han med, at han ikkje hev hemut
Hi. Kven hev tala til Distk nm 1sj1nbeeeoc«»
1) Naar eiii Korsikanar er daae.t, serleg naar hart er
dreveti« vert Like lagt pim eit Bord, og Kvinnnr —
helst av Ætti» nm dei sinst — fyrig Klagesongar hver
deri lefarim Derme Sorigert heiter vooer0, paa
Korsitarist bueersir, buceratu paa Anstsida av Qvi, men
ballatkr paa Vestsida. Kvendi, som syng, hciter voce—
ratrtoi (bncet-atriei).
»Det var igaar i Marseille, at Skippareii
paa Goeletten lrruka Orde«, svara Miss Lydig.
«Kven tala hait um daa ?" spurde Orso
ivrigt.
«Aa, han sortalde oss ei gamalSoge . . . sraa
den Tid...ja eg trur det var noko nm Vannina
d’Ornano«.
«Det er vel ikkje rimelegt, at deri Soga hev
lcert thk «aa like Folkekjempii »vaar« den djeroe
Sampiero, noko viare?"
«Finn De daa, at han var slik ei sveer
Kjempe ?"
»Aa, Sed og Skikk var slik i den Tid, det
maa orsaka han for Udaaden hans; desutan laag
Sampiero i Krsig paa Kniven med Genna Kva
Tiltrtt kunde Landsmemterne hans havt til han,
nm han ikkje hadde strassa henne, som prnode aa
nuderhandle med Genuesaranne?·’
«Vannina hadde fare utan Lov av Constit-
den; Sampiero gjorde Rett i aa vride Halsen nm
paa henne", sae Matrosen.
«Men det var for aa frelse Hnsbondeii sin,
det var av Kjærleik til honom, at ho sokte «um
Naade for han hjaa Gennesaranne".
»Vede uin Naade, det var aa avvhrde Man-
uen«, ropa Orso.
»Og aa dreva henne med eigi Haand! For
eit Udyr han maatte oeral«
»De oeit, ho hadde bede um det som ein
Gunst aa faa dots for hans Haand. — Qtliello,
Frøken, held De han og for eit Udhcm« l)
»For ein Skilnadl Othello var aadrheiiz Sata-
piero var lrerre driveti av Faafeugd«.
»Naa» men Aabrhskap, er ikkje det og Faasengd?
Det er Kjærleikeits cFaafengd; men kanhende De
orsakar Faafengdi, naar ho hev ein slik Grnnu?«
Miss Lydia gav han eit strengt Augnekast,
snudde seg so til Matroseu og spurde, naar Eve-
letten vilde vera i Haiiiti.
»J Overmorgo, um Vinden held seg«·
»Eg skulde miskje, me var i Ajaecio alt; for
denne Ferdi vert noko stusleg«.
Ho stod upp, treiv Armen aat Kammerjom-
frna og tok nokre Steg paa Framdekke. Orso vart
fitjande urorleg etter ved Styre, daa han ikkje
visste, um han skulde gange med henne, hell urn
han skulde slutte eit Samtal, som ho tottest
mislike.
»Vakker Gjerite, ved Madonna’s Blod!« sae
Matroseii; »var alle Marur like henne, skulde ikkje
’ eg klage, nm ea vart litt klemd!««
Miss Lydia hnyrde kanskje denne likeframme
Lovtala hver Venleiken hennar og mislika det;
for ho gjekk mest med det same til Rome sitt.
Orso gjekk og snart ned; Daa han var veel nede,
kom Kammerjomfrna upp att; ho tok Matrosen
1) Othello er ein Mana, Shakespere hev dikta um, som
drep Kona si, Desdemona, fordi hari truk, at ho er
til Vens med enr annan.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
