Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.
Priis for Fjerdungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt. Betaling fyreaat.
ea aad an clsci ucknc rciici.
Lyfirigstt kostar 10· Ore Petltlirm,
og daa etter Magten fyr større Botstaoar«
No. 51. »
Csaurdagden-18erYesemtier1880. !
4. Ang.
.—— –—– »—– -.-«-—- « —s—. —–«. —.-—,-— » »»—««—»—«—« — -.-.-««- «–.- ––-»-»-«.-»«· »A»»s—»·»z«s»»»x« WMWM«« «—.-kW»–w«ss«—«
Fredtik Staug.
s Franihaldh
Som Lektor hadde Fredrik Stang vunnet
Ord som Jurist; ved Grunnlogtolkingi si hadde
han vist, at han og forstod seg paa Statsrett
Men som Hogsterettsadvokat hadde hau vnnnet
Godkjenning som Talar. Folk, som minnest han
fraa hans beste Dagmy segjer, at han var reint
framisraa i den Vegen Klaar, greid og ordhag,
med godt Meele, sorvitneleg og tankesterk, ein Mei-
ster til aa saa Folk med seg. sSerleg kjennd vart
den Talen, han heldt 1184(5«) til Forsvcir for Stats-
raad Vogt, som vat« sett Under Tiltale for Nik-E-
rett — dei brukte Riksretten meir i deit Tid enn
uo —— Talen er trykk. — Ein slik Mann maatte
kunna verta eiri makalaus parlamentarisk· Minister.
Med hans Kunnskapar, skarpe Bit og gode Tale-
sgaavnr maatte han kunna gjem Underverk i ei
Nationalforsamling Det var veel og det, han
drvvmde nm sjolis, daa han arbeidde so trottugt
for aa faa Riksmadarneinn i Thinget Og han
trudde visst, Thinget skulde verta helder lett aa
stl)ra. Bonderne vai- endaa i det heile ikkje so
langt srainnie i politisk Upplysnisng at dei kunde
vera faarlege, og Embcettsmenuerne var enno
sterke i Thinget, ikkje berre i Titl, men og ved
Kunnskapar og Aand. Og dei fleste av desse vilde
sikkert fyle ein Mann som Stang, um han vakt
Riksrcicid. Schweigaard, som kom paa Thinget i
1842 og fekk stor Magt der, var soleids just ein
av dei gamle «Forbunds-" og «Constitutionelle«-
Metrti og Stangs gode Ven og Felage. Det kunde
altso vera god Vort til aa saa istand det, Stang
vilde: ei sterk Regjering studd av eit Embeetth
mannsstorthing, som skulde hjelpa henne aa stura
Landet skik, at det baade gjekk fram i Virlstand
og slapp aa konia i Henderne paa «Raaskapen«
Landet skulde vera fritt, stvrt avFolket; men Fol-
ket var «Jntelligensen«
J 1845 var det daa, at Stangvart Riksraad
(Chef for Jridi«e-Depiir·tementet, som just daa var
tilskipat). Her fekk Stang nettupp den Plassen,
han helst kunde ynskja Aa verta Styrcir« av Ju-
dredepartemeutet var aa vera Stvrar av Landsens
Framgang Landet laag i alle Maatar langt
atter-ut. Skulde det vera eit enropeisk Samfund,
maatte det faa ny Skikk paa segi baade det eine
og det andre. Det som det fhrst galdt, var aa
saa «Kommunikationarne« elder Samferdsla skipiit
paa Kultiirvis. Her- maatte verta Begjer, stikkelegt
Poststrll , Eimskip, Jarnvegjer, Telegrafar. Her« var
mange store Verk aa ntfora for ein dngande og
ldUg Millisttld Stang viste seg aa vera rette
Maanen Hiiti vis-ste, kvii der skulde gjerast; han
IIUJ UU Akbsidshsst overlag, og han visste aa faa
——’«h1Ugt’tso vidt med seg at hiin fekk Ram ari
Raad til aa arbeida J dei10Aari,hcmarheidde
her, var han Landet ein nyttig Maan, vart og væk
lskad Ingeii skal glomna det Stiing hev utrettat
tll Lmldfens Bate i deti Tidi. Hadde han berre
barsk Retten tn aa vera med i Thiugfosrhanduce
garne, vilde han knnnat gjortendaa nieir, og
mangt av det, som vart gjort, lnidde kann henda
vortetbetre gjort enn det vart. Men Thinget
torde ·ikkje.
J det reint Politiske fekk han ikkje gjort so
mykje som i det praktiske -Folk ventad, at han
skulde gjort nokot stort her og. «sJJiorgenbladet,"
som den Gangen var srilhndt, meinte paa, at med
hans Utnemning til Riksriiad vilde det bvrja eit
«nytt Skifte» i den indre Politikkeii vant-, Det
var «sarkamentarismem Folk ventad at Stang
vilde iunfara Det saag og ut til, at han tenkte
paa nokot slikt. J 1848 kom Oppositionsmennerne
Riddervold og Foss fraa Thinget inn i Riksriic1-
det, og det var Stangs Vert. Kanskje var det
berres for aa temja den Folke-Uro, som den franske
Februar-Unistoyten hadde vekkt her nppe og; men
det saag ialfall ut som eit Stig framintot Parter-
mentarismen· Me hadde viel fenget deri og, der-
som Thinget hadde sagt Jatil Riksraadssaki,
kanskje det den Gongen hadde voret faarlegt for
Folkeveldet aa faa Parlamentarismen innsmd og
at det var best det gjekk som det gjekk. Men visst
er det, at um Staiig hadde sett Piirlamentarismen
- upp ·pac1 Prograittrriet sitt, so ·fekk han —"ikkje- detti
Programmet gjenomfort· Og den store Vending
i Politikketi vaar vart det ikkjik nokot av med.
Etter 10 Aar-I hardt Arbeid vart Stang so
sjuk — nerveveik —, at han lant taka Avskil aa
fara 11tanlands. · Dei trndde han var feig Mann
Men um eit Aars Tid hadde han komet seg so
vidt at- han kunde koma heim att, Han var dem
med i den ""DJiillomtidsregjeringi" som vart tilsett
til aa sthra Landet, det Vilet Koiigeit var sjuk.
Og i 1d59——()’(l var han Storthingsmann ·fi«aii
Kristiania
Endaa i deu Tidi forsvarad han Nik-Stands-
saki. Deri 14de Mai 1860 var Sciki uppei
Thinget, og Staug heldt daa ein Tale for henne
som inneheldt mhkje godt. Hciir kunde no tala
ikkje berre etter det han hadde uttenkt, men og
etter det han hadde røhnt. Han sagde millom
annat dei vælkje11de Ordi, at «nnder den Forret-
ningsgang, som hidtil har været brugt, er det
intet, som tvinger et Medlem af Stats-
raadet til at sette sig helt og fuldt ind i
eii Sag;" «han vil, naar han modtager en Att-
modning fra Storthinget, i Regelen gribe til at
nedsætte en Kommission og dermed lade det bero."
«Ved den foreslaaede Forandring tror jeg over-
hovedet, at vort Statsliv vil loftes op; Kone-
stionerne vil fremtræde- klarere og lettere gjennem-
skuelige; deres Forhandling paa en Gang fra
Nationalforsamlingens og Administratiomnks Syns-
punkt vil bidragis til, at Diskussioneii vil blive
sig mere bevidst, hvad der er afhlivende Betydning,
og hvad det· kun er Frugt af forlsigaaende
Meningsbevcegelserx» Og naar Sume haddevoret
rædde« fyr, at Thiuget, dersom det sekk Nik-Kran-
darne inn til seg, skulde riva til seg for— · nrykje
Magt, so meinte Stang dertil at han trudde det
norske Folk og Storthing vilde skhna si Uppgaava
«»M—««« MM ««x-— —. »-»«·»»-—»·.«—..»-»«»» »—»——»««Vz».« »»»W·«ÆMM-»-s
og ikkje misbruka Magti si. Aa, utn Fredrik
Stang altid hadde havt so vidt Trn til «det norsie
Folk!» — » .
Men der var og Snmt i denne Taleti hans
soin viste, at det ikkje lenger var Mannen sraa
1833, som talad· Him sagde beint ut, at han
ikkje vilde hava parlamentarisk Regjeringssorm
Og Grunnarne til, at han ikkje vilde vita avParla-
mentarisme, var og inerkjelege Helst deti eine av
desse Grnnnarne, som var- den, c1t·9lorigikkje
burde hava Parkamentarisnte» fo trdi Sverig ikkje
had de det. Norig burde ikkje siglci for langt
framum Sverig« Laag Sverig tilbake, burde No-
rig og sagta paa Fatti. Det var einTanke, som
hovde nokso godt for den Manneu, som 11 Aar
etter kom sram med — »llnionssforslaget»
Kita var det, som hadde drivet Stang so
langt fram piia Vakstrievarvegjenk Det kunde
ingen annan Tittg vera en det, at det meir og
og meir viste seg, at Bonde-Demokratiet so langt
ifraa leet seg jagii i Kraaav Embeettsintelligensen,
at det tvertimod helder vaks og viste seg alstodt
fastare og meir og meir norsk-norsk. Mot dette
Ufyglet galdt det for «Daningi« alt verjiI seg.
Og kunde ho ikkje halda seg uppe i Hngsaetet paa
annan Maate, so fekt ho taka Politikkeit til Hjelp.
Ja Statig gjekk so vidt, at han alt no uttalad
den Setningen, som sidan vart Griinnen i det
syrgjeleg væk kjende «Stangske System; at Konge-
magti burde vera Motstandskrafti iPolitikkeii
vant-, og at Regjeringiasltso skulde vera — ikkje
eit Uttrytk for »Almeenviljen," som han fhrrhadde
meint, men eit Uttryt og eit Vern for — dei
konservative Juteressar, d. e. for den «intelli-
gente« innflntte M i nori teten·
Det er den Grnnnsetningen, som sidan hev
ovdelagt Stangs politiske Liv, og som nohev fort »
oss ut i den verste Ugreida som me hev voret i,
sidan Landet vart fritt.
So stort var Vakstrirvarframstiget hjaii Stang,
som no stod som Forar for det yngre thterhalde-
partiet, at dei gamle konservative, som t. D. As-
sessor U. A. Motzfeldt, fyrr Stvrar av «den
Constitutionelle", ikkje lenger kunde forstaa det elder
fylgjii med. Motzfeldt stod i 1860 paa det same
gamle konservative Standpunktet, der Stang hadde
stadeti 1833, og lant difor no stigir upp mot
Stang og minna han um at, «de bor herske, som
af Folket er valgte til at herske,» oki at «9Jtenin-
gen med den repræsentative Forfatning er netop,
at Folket skal virke herskende."
Men Stanzs og hans Floth hohrde ikkje
lenger paa det Øvriit· For dei galdt det storw
Tirig enn politiske Grnnnsetningar; det galdt aa
halda sin eigen Race nppe i Herredomei hver
Landet, og for denne Sjolvverjingsdrifti latit alt
annat vika. (Meir.)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
