Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
lsde Deseinber 1880.
3edrayeimen.
203
treng aa lata thzen lette tuot det Evige og Ufor-
anderlege; hatt tretin Mynsterbilcete pati Retnleik
paa Sjolvglotiitiiiig og paa Kjærleit. Og etter
tvart. som han rotmer Lioe og vert saar av dets
Synd og Natt, so tremz han eiti Frelsar. So er
Live i Kyrkja an bnnde til Kulturframstige Naar
Kyrkjelive ikkje autar Saunkjenningi (Ert«jendelsen),
so turtast det hurt, det trenast upp til dande
Læresetninga12 Men Voksteren i Sannkjenning er
bnudiav, nm Kyrkjemannen kann eigne til seg
Knlturmannens Framstigs Vert; sor dette dreg
sram nye Maatar aa ssaa baade av Naturen og
Mannalive paa. Te hetre Eiti kjenner dette-, te
betre kann Eiit au sannkjenne deiSaUtiingar, som
er framlagde av Gud. Fot« det gjeld nm desse
au, at den vaksue Mann tjenner det betre enn-
Baane; den som er upplyst, skynar dei betre enn
den, som ikkje er det, endaa den Eims kann vera
froin og go som den Andre. Te meir Teologien
kann eigue til seg Frukterne avKnlturen, te rikarik
vert Sannkjenningi og med den au det kristelege
Live. Um dei Kristne kunde stengje seg reintlntrt
sraa Knlturstrimmen hell stemme den, daa vilde
dei og for Aalvor sige atternt i kristeleg Samt-
tjenning og tristelegt Liv.
Kyrkja og Knlturen stend difor jamsies til
Hjelp og Studna for kvarandre. Dei skal haae
arbeiast ihop til eit snllt og rikt Illannslio
Men det, som soleis honrer saman, er altfor
ofte sundhavt. Skttldi for dette ligg paa haae
Sidunne·
Detc gamle Kprtja sorte fram baade Knltnr-
straumen og Trndomsstranmen til dei nve Euro-
pafolti, som daa tom upp i Sogii. Men daa
desse soor til aa vekse og vitrast, tnrvte dei meir
Fridom og daa fysst Fridotii til aa granske og
tenkje. Forat Dauingi skulde verta sjolvstendig,
maatte detverta meir fritt baade i det religiose
vis det borgarlege og politiske. 5Fhsst Trongi til
Sjolvstende er vakna, vil ho an verke i det Reli-
giose. Det er daa fhrst Formi, det gjeld, og som
ho vil fornye. Men inni dette vil an blanda seg
Mannshngentil aa loyse seg fraa Gtid. Hertil
kom, at Kortja saag paa alt dette som det berre
var Uppreist mot Gud alt samau· Ho brnka
Vald og Tvang, som var tse til anna enn til aa
anke Mothugen·
" Soleis hev dei reint skilt seg, men det hev
itkjtk vore te Vate sor noton av dei.
Rett hadde Kultnren til aa krevja sull Fri-
dom og Rett til aa skipit seg sjolvstendigtz men
llrett hadde han i Vantrni si, naar han vilde
lovse seg sraa Guddoms-.tt«rafti. Rett hadde
Kyrtja til aa motkjempe Lansrivingi fraa Gud og
«Trui, men llre.tt, naar ho ikkjik vilde sannkjenne
Dauiugsauken og Fridomstrave
So braut det fram med IJtithillit og Vitti-
vhrding paa baae Kanten-. Bantrui var det, som
vart Deraren for Knnnskapstrongi og Framstige i
ttnltnren
Art dette kjenner Vantrni seg sigersast. Ho
oeit, ho stri for dei Taukarne, som skal eiga Frankr-
tidi. Dette skrceiner Mangein.
Bantrui hev stort Kulturverke slit, at det no
er kome i so stert Motsetning tilKristentrni, som
det er Raad. Alt i Heimen er styrt av visse
nbrigdelege Loger, segjer Vitenskapen, Smaatt og
Stort, Stjernurne paci Himlen og Steineni
Jori, Storheudinganne i Mannasoga og kvart eit
Smaahende i Kvardagslive Alt gjeng som ein
stor Maskin, alt er samanbnudet Le til Le, etteir
sine naturlege Grunnar. Gitd vert sett ntasor
Live; um- han vasl au ein Gong skal hava settalt
i Veg, so kjeiit han reint som bnrt sidan. Men
det fell naturlegt for Menneskje aa tru paa ein
Gud som Heintsens Stt)rcir og Upphaldar, som
skipar Stort og Smaatt. Trni vert uppbhggd
ved Tanken paa hans Fader-verit, og at nte kann
beti til han, og han hohrer det. So lenge me
enno itkje veit so mykje nm Verdi, so serme nok
her og der mykje Orden og Log i.Live· Men me
ser ikkje denne evig uforanderlege Log-Orden som
er det fast og uboygjeleg styraude i heile Tilveere,
og difor sell det oss daa lett aa tru, at Gud
blandar seg inn og styre-r, naar og kor han vil,
liksom einFaer i eit stort Hus. Denne Maanens
naturlege Trtt hev Kristendomen gjort til si, so
ingen kann uppgjeva den utan aa nppgjeva Kri-
stendomen. Men no viser det seg, at Bog-Tanken
raar i heile Allheimeu. Og naar so er, kor skal
me daa saa Noin aiit ein fritt sthrande Gud?
. Alt det, at denne Tanken er framsett paa ein
slik Maate, i so skarp Motsetning til Kristentrui,
viser den Jnuverknaden, Vantrui hev havt. Oxj
er ein fyrst komen so langt, at Gtid vert sett
utanfor Tilveere som eiit mktjelaus Tilskodcir, so
er der meir enn Grnnn til aa tvila paa um han
er til. Eiii maa mytje meir tru, at det mekallar
Gud, er eitt Tanke som er uppkomeu i Mannen
sjolv som so mangt anna. Er «Gud» nokon Ting,
so er han eit barnlegt Namn paa sjoltie Allheimeu,
tenkt i eitt som eit livande heilt.
— llnegteleg er det so, at den stille Samt-
kjeuuing av Log-tanke11 " Tilvasre vil vise seg
usemjeleg med Trtti paa Gud i harnslegareForiti.
Men tvi skal daa Trtii paa Gud einast vera det,
som ikkje kann ntvikle seg fraa Barndom til
Manndom ? ’
Dessvcerre, Stordeleti ksenuer Gud so lite,
at dei kann ikkje ganga gjenom denne Eldprova
Religionen dettes er berre eit Stemningsliv Aldri
hev dei med samla Tanke lese i detklthestatnente;
dei kjenner ikkje Gud av anna enn Umtale. Dei
hev inkje SlJlotstandskraft Men den, som kjenner
Gud av personlegt Liv, vil segja det, at ekj veit
so oisst, at Gud er til, som at Logluinde gjeng
gjenom Verdi· Vil Logtanken sanue, at Gud ikkse
er Heimsstyraretn hell at han ikkjik kann livei
personlegt Samfund med eit Menneskje so maa
det vera noke gale anten i Maaten, som Log·inen-
uenne set fram Tanken paa, hell i den Magten,
som eg hev tenkt det. Han ser det vert Mattgt
aa tenkje paa og faa Greie paa, men Trui kann
han ·itkje sleppe for det.
« Det er Teologen som skal greie denne Upp-
gaava. Forsomer han dette Arhete, so vert vcel
endaa itkje Kristeudotnen i seg sjolv gamaldags,
men han seer paa den Tidi og i det Lande ei
sterk Tilsetning av det utlivde. Det stend mykje—
att for Teologien aa gjera i so Maate, fyri- han
vert likso heimeleg i dette Aarhundra, som han i
det l7de og 18de var det for si Ti.
Likeiuss hev Vantrui stempla Fridoms-Utvi-
kliugi. Eiti kann greidt kjenne, at ein gamaldags
Samfundsskipna ikkje hoper med den stigande Kul-
tnren, og Eiti kann glee seg hver Fridomsverke Men
det hev for ofte set ut so med detta, liksom det
berre galdt um aa lansrive seg, som veel er det
fyste Stige, men ikkje meir; for det er for aa
hyggje upp noko nytt, at Eiii fyst lyt rive det
gamle, men- Gift skal ikkje rive berre for aa rive.
All slik Riving er saarleg, daa Hagen til Ageloyse
snart blandar seg inni. Vantrui vil gjerne rive,
og grunue eit Liv, som er lpyst fraa Gud; daa
vert Fridomsarbeie mhkje attihavt av Trass og
Sjolvriitiiicg. Det er Vantrni, som er Skuldi
at ei slik Agelot2se hev tekje Fridomstanken for
seg og mytje gjort han til herre ein Rivings-
tanke.
Til Orsaking for dette vil det altid vera,
at Kyrkjememienne so ofte hev kjeunt seg fo sa-
manbnndne med dei, som hev havt Magti og
Vyrnaen etter den gamle Samfundsskikken, at dei
hev gjeve seg til dei ntan aa tenkje større etter.
Kyrkja hev soleiss sjolv gjeve Vantrni Have til aa
segja at det ei« ho, som vil Fridotn og Framstig
og hjelpe dei Netrt)kkte, men at Kyrkja vil træl-
binde. .
Vantrn-Strien sor Knlturen og mot Khrkja
er etter djupaste Grunuen den Striett som det
faler Menneskje strier for aa eigne til seg Jori
og lovse seg fraa Gud. Men det er an so, som
det no er, at Vantrui hev kome ei ideal Trotig
til Metes· Derfor for Eiii gale, nm Giti vilde
tyde kvar Mauns Vantru av nokon serleg Vondhug
Det kann vera Vantruande,— som ikkje er verre enn
andre Menneskje Det kann vera Dei, som Eiii
maa segja um: dei veit ikkje, kva dei gjer«« Dei
maa veel vera Motstandarar for dei Kristne, men
det trengst ittj(-, at dei er Fieudar. Eg trur Folk
gjeng for mokje ut sraa det, at Eitt» som ikkje
held seg til Kristendoimn maa hava ein vond
Vilje. lHer meiner eg ikkje det Bonde, som me alle
hev av Naturens Det er ikt«ch- stodt sagt, at det
er Hjarta som er herda mot Sanningi.
Dait syst trnr ea, Eitt kunde vaage aa segja
at det var den vondfaste Viljeu, nm Eitt ligg
med Dodstliiikcir paa fi sistis Lege og han hpyrer
Evangelie trngje og einfoldngt, og han daa for-
kastar det. Fot" daa stent Sjakli framsordei store
tldaaden »Dei Nidingaunel« ropa han —— «hemue
seg paa eit Dt)r, naar dei iktse vaagar aa mote
meg Mann mot Ma11n?"
«Kva er det me drvgjerette.r?" ropaColumha
nstorleg "Dei eggjer oss ved aa skamskjera Hest-
anne vaare, og so skulde iktje me svara dei? Er
De Menn?«
".Semn!" svara Gjletaranne ««Jto forer me
Hesten gjeuom Landsbvetn og so stormarme Huse
deira!»
«Kornloda, som er tettt med lDalnn ligg tett
npp til Taarne deira«, sa den gamle Polo Grisso;
»i eitt Snupp skal eg faa ho til aa loga.« Eiti
annan meiute dei burde hente Kmtjestiganne; ein
tridjik at dei skulde stohte inn Dolenite i Barriei-
ni-.Lmse med ein ’Rast, som laag paa Plassetu og
som skulde brukast til noko nggjegreidntu Midt
i»1uillom alt dette bovrde eiii Columha, som lova
Hjelparanne, at koar skulde faa eit stort Glas
Auisette, fmsr dei gjetk til Verte.
Men til all Ulvtke, hell snarare til all Lytte,
gjorde itkje dette llbende med Hesten slik Verknad
paa Orso, som dei hadde teukt. Han tvila itkje
nm, at denne Villmannsgjerningen var itjot«d av
llrseneune hans, og det var Orlandnccio iser, som
han mistenkte Men han totte det, at den unge
Manncn, som alt hadde Skam nok aa bera paa
sort-ener Voredasken og lltmaninai, hadde skjemt
iftl ip ·nt ved denne laake og loglege Hemni paci
eiti .Vest, at det var eitSpnrsntaiil, nm iktje Pi·e-
fektikii hadde Rett i, at slike Folk ikkij var verde
aa slaast med. Sosnart han kunde faa Ljod, kunn-
gjorde han altso for Tilhengjarannesine, somvart
reint klomsa ved aa hohre slikt, at dei berre hadde aa
leggje ned alle Ktigstattkar, og at Retten, sont
skulde doma i heile Stiki, visst og vilde vita aa
hemne Dyret paa Hesteti. »C·g er Herre l)er.« lae
han til i ein streng Toile, »og ventar, at De lyst-
rar meg. Dett shrste som trovster seg til aa tala
meir nm Dreping hell Brenuing, kastar eg iVikt·-
men sjolti· Fort! Scidlci den graae .8f:sesten!»
"Men Orso,» sa Colnmba og drog han til
Sides, «De vil daa ikkje tola, at dei krenkjer oss-?
Mea Far levde, vilde Barrieinianne aldri ha vaaga
slikt imot oss.» ·
«Eg lovar dei, at dei skal saa Orscik til aa
angre det dei heti gjort; men det hoprer Politie
og Fangevaktaren til aa refse sliktHerk, som berre
hev Mod til aa skamfara Dt)r.. Eet hev sagt deg
det, Retten skal taka Hemn sor meg . . . . men
skjer itkje det . . · . so tarv du ikkje minue meg
um, kven eg er Son aat·«
»Aa Taalsemd, Taalsemdl« sukta Columba.
«·85ngsa det,» saOrso, «at eg aldri skal til-
gjeva deg, nm eg kjeiti att Og ser, at du hev gjort
Barrieinianne noko vondt." Deretter lae hau til
meir blidt: «Det er mukje mogleg, jci mvkje ri-
melegt, at eg kjem heimatt i Fylgje med Obersten
og Dotter hans. Sjiiii til. at Romi deira er
istand,Morgonmaten god, og endeleg at Gjestenne
vaare ser og hoyrer so lite uhvggjeleth som Raad
er. Dist er godt nok, Columha aa ha Mod; men
det trengst og, at ei Kvinue forstend aa store eit
Hus. No, kyss meg og ver vitng; sjaa, der er
Graan alt sadla.«
»Orso,» sa Columha, »du skal itkje paa nokon
Maate sara aaleine.«
«C«g treng ingen med meg,« sa Orso, «og eg
svarar deg for, at eg ikkje skal lata nokon skjeisci
Vist-o av meg."
«Aa, du maa itkje tru, eg let deg fara aa-
leine i Krigstid Hei der! Polo Grifsol Gian
Fraucel Meinmol tak Byrsunne; De skal sylgje
Vroik min-«
Gtter eit litt varmt Ordskifte maatte Orso
boygje sekj og taka med seg ei Vakt· Han valde
ut dei av lsjjcetaraune, som hadde vist seg mest
upposte, og som hadde drive mest paa aa faa
bvrja Krigen; so tok han nppatt sine Paalegg til
Shsteri og dei andre (85jaktaranne og gav seg so i
Veg; denne Gongen gjorde han ein Krok paa
Vegen for aa koma ntum Varrieini-Hnse.
Dei var alt langt fraa Pietranera og reid i
full Fart; dei skulde just hver ein litenBekk, sont
oart burte i ei Myr daa fekl deit gamle Polo
Grisfo Attga paa ein Flokk Sviit, som laag hyg-
gjeleg i Dt)e og nant paa ein Gong Solskiiie og
Soalingi av Vatne. Straks sikta han paci det
storste Dhre i Flokketi og skaut det gjean Strik-
len so det laag paa Flekkeit. Disi andre Dhri
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
