Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
su Straffi, og
Fedraheimen.
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt.
| å Bladstyret i
No. 4. | Kristiania.
Betaling fyreaat.
DDRS ———
Fit Blad aat det norske Folket
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
| Laurdag den 29de Janua
r 1881.
Ekspedisjonen i
Fredriksstad. B Aarg.
Rikspeningen og Administrationen.
(Framhald).
eo
Aa hava stor Riksgjeld er ingen
Spøk for eit lite Land. Iaar gjeng
det med innpaa 6 Millionar av Riks-
inntekterne vaare berre til Avdrag og
Rentur av Statslaan. Til Jarnvegjer
er for same Tidi bevilgat nokot yver
8 Millionar, Og dei hev ikkje kunnat
bevilga til nokot nytt Jarnvegstiltak.
Det vil dei heller ikkje kunna paa ei
god Stund enno.
Til Jarnvegsadministrationen
(Styrar og Tilsynsmenn, Kontorhald
0. dl.) gjeng det ikr. 350,000 Kr.
Som me sidan skal sjaa, gjeng det
mest ikkje an for Landet aa byggja
nye Jarnvegjer under det Styret me
no hev. Der er so litet. Tilsyn og so
litet Andsvar paa alle Kantar, at mest
alle slike Tiltak vert vitlaust dyre og
endaa ikkje altid so gode eller godt
stellte, som dei skulde vera. Her som
i so mangt annat treng me ”eit nytt
System”.
10.
Fengselsværket (Slave- og Tugt-
husi) kostar Landet Kr. 865.880 i eit
Aar. Derav gjeng Kr. 270,950 med
til Løningar av Embætts- og Tilsyns-
* enn ved Straffehusi.
Til Hjelp for dei, som hev stadet
som daa skulde prøva
aa byrja paa med eit nytt Liv. betalar
Staten — Kr. 2,400. Knipte Staten
mindre her, so kunde han kanskje
knipa meir paa dei store Bevilgnin-
garne til Tugthusi! For ei stor Mengd
av dei, som vert innsette der i eit Aar,
— hev voret der fyrr.
11.
Til Dokter- og Sjukevæsen betalar
Staten uppimot ? Millionar Krunur
(Kr. 1,717,699.75). Derav til ”Distrikts-
lækjarar” o. fl. ikr. 485,000. Resten
gjeng til Rikssjukehuset, Daarehusi,
Sjukehusi for Spitelske osfr.
Distriktslækjarar hev fraa 1500 til
2000 Kr. av Staten. Det, dei tenar
serskilt, er ikkje so godt aa rekna ut.
For det meste tek dei 2 Kr. for kvar
Raadspyrjing, og dei fleste tenar
flust.
Dei Pengarne som gjeng med til
Dokterar og Apotek kunde Folk spara
mykje av, dersom dei livde vitugt,
heldt seg reinslege; hadde frisk
Luft i Romi sine, og drakk mindre
av Brennevin og Øl. Det, Ein drikk
upp, er tvo Gonger burtkastat: fyrst
Pengarne til Brennevinshandlaren, og
sidan Pengarne til Dokteren. - Det vilde
koma færre Folk paa Daarekista au,
dersom det ikkje var so mykje Drikking
og annan Ulivnad.
Den, som i alle Maatar liver paa
Folkevis, vinn inn Pengar og Kraft
baade for seg sjølv og for Landet. Den
som liver wureinslegt eller ukjurslegt
paa annan Maate samlar Pengar til
Dokteren og Åpotekeren, men Armod
og Sjukdom til seg sjølv og Borni sine,
og Vesaldom til Landet.
Riksbudgettet med sine Tal held
sterkare Preikur for oss um dette enn
nokon Prest kann gjera. Ein kann
sjaa paa dei store Tali: ved Fengsli,
Sjukehusi og Daarekisturne, og sjaa
seg rædd. Du unge Gut og du unge
Gjenta, som endaa ikkje hev øydelagt
deg, — kjære, bruk Vitet. Du vilikkje
trega det.
212,
Legg Ein ihop det, som Landet
kostar ut til Fengselsverket og til
Sjukeverket, fær Ein i rundt Tal ut
den gilde Summen Kr. 2,583,500. Yver
halvtredje Million.
Til Folkeskulen betalar Staten,
naar me reknar alt væl med: Kr.
1,262,841. Fin og ein kvart Million!
— Gav Staten meir til Folkeskulen
so kunde han med Tidi spara det inn
att paa Bevilgningarne til Tugthusi
og Sjukehusi, — og vinna uhorveleg
paa det i alle Maatar. — Som væl
er, hev Storthinget teket til aa forstaa
dette. Regjeringi hev ikkje set det.
Ho og hennar Folk vil helst hava smaae
Lærarløner og Pontoppidanpugnings-
Skular, for at den rette ”Vyrdnaden
for Autoriteten” kann haldast uppe.
”Vyrdnaden for Autoriteten”, naar
det gjeld Folkehelsa paa Kropp og
Sjæl! Folkehelsa, Upplysningi, Land-
sens Framtid! —
Det er so smaat, at du maa luta
deg djupt ned for aa sjaa det.
J3:
Til Landbruket gjev Staten alt
i alt Kr. 156,950. (Kongehuset kostar
436,296 Kr.)
Av dei 156,950 Kr., som Staten gjev
til Framhjelp av Landbruket, gjeng
dei 56,900 Kr. med til Løningar og
Reisepengar for Ingeniørar, Ågronomar
0. å. Aas Landbruksskule kostar Kr.
48,400.
Fisket er ein av vaare fremste
Næringsvegjer og kunde verta det en-
daa meir, um det vart gjort nokot til-
gagns for aa læra Folk upp i aa stella
RAAE III
Fisken paa rette Maaten. Til Fiski
gjev Staten 78,540 Kr., derav 60,840
Kr. til Løningar, ”Uppsyn”, Skyds, Diæt,
Kontorhald osfr.
Til Skogvæsenet gjev Staten 150,200
Kr. Derav gjeng Kr. 114.500 til Lø-
ningar og Administration.
— Det vil gjerna stella seg so all
Tid i dette Landet og under dette
Styret. at naar Folket gjev Pengar til
Framhjelp av mokot gagnlegt elder
naudsynlegt, so vert Administrationen
so dyr, at det vert att mindre enn
Ein tenkte til sjølve Formaalet. Fyrst
skal der ein gild ”Stab” av — ”Funk-
tionærar” til ”Direktør, Ingeniørar, Ås-
sistentar, Betjentar”, med Kontor, Un-
der-Kontor og fullt Stell, — og so fær
Ein sjaa. kor mykje Ein fær att til
det, som alle desse Folki skulde gjera!
Og so er det mest til kvart Aar —
nye Embætte. So skal den Direktø-
ren hava ein Assistent til, so skal den
Direktøren hava meir Kontorhjelp.
”De stedse stigende Forretninger” gjer
det naudsynlegt. Forretningarne er
alltid ”stedse stigende”. Det er greidt.
Og paa den Maaten dyngjer det seg
ihop. Og det er ikkje berre Lønings-
lista, som veks ved det, men — det er
sjølve Embættsmagti. Det syter Re-
gjeringi fyre — og alle desse ”Direk-
tørarne”, som nok kvar i sine Rike er
liksom smaae Despotar, som innsett og
avsett Folk ettersom dei vil, og utan
at dei stend nokon til Andsvar. Det
”radikale” ”Bonde”-Storthinget, som
hev slikt eit Ord for Embætts-Hat og
Knipingspolitikk -— det segjer sjeldan
nei til ei ny Løning. Det er altid
”hensynstullt”. Det fær ikkje stor
Takk for det; di meir Embættsmagti
fær, di meir krev ho, og ”Morgenbla-
det” skjeller paa det ”radikale Bonde-
storthinget” like godt, fraa Aar til
Aar. Men Storthinget gjer det like
væl. Det tenkjer nok som so, at ein-
gong maa Ein væl ”vinna” desse Folk
naar Ein berre er rigtig ”smild”. Men
— dei, som kjenner Inntelligens-Rin-
gen vaar, meiner nokot annat. Dei
segjer: Alt det, som Storthinget kann
gjeva, tek Embættsfolket berre som
sin Rett — kva annat er Folket til
for enn for aa løna og lyda ”oss”? —
og er like arge, naar Storthinget i
sume Ting gjer sin eigen Vilje. For
det er altid galet. ”Me, den upplyste
Del av Nationen, — det er me, som
skal raada i Riket!” meiner Intelli-
gensen.
— Storthinget hev voret ”snildt”
lengje, og dermed hjelpt upp imot seg
ei helder sterk Magt. Men no vil det
TETT TREET
visst vera Slutt med den Politikken.
Daa Fmbættsmagti no hev trutt seg
sterk nok til aa visa Tenner og reisa
open Ufred mot Folkemagti, vil Thin-
get visa, at ikkje det helder er vaa-
penlaust.
Av Læra um Ver og Vind.
Aaret 1880 var rikt paa bisnelege
Finningar 1 Vitskapen. Det sluttad
med ei sovori, som hadde meir prak-
tisk Verd en flestalle av deim, som i
detta Aaret var gjengne fyre. Den
20de December sette ein skotsk Vit-
skapsmann, John Aitken, i Edinburgs
Vitskapssamlag, fram ei ny Læra um
Skyskapingi. Og no meiner dei lærde.
at denne Læra paa mange Leider i
det store Vitskapsriket kann opna
uventande nye Utsyn.
Etter vanleg Meining, skulde Sky-
ernå skapast paa den Maaten, at den
Vatseimen, som finst i Lufti i større
eller mindre Mengd, tettast. Ver- og
Vind-Læra heve fyreaat inkje fullt ut
kunnat svara paa Spursmaalet um
Grunnen til at denne Tettingi i Vats-
eimen stundom kann koma paa og
stundom inkje under Tilhøve, som ser
ut til aa vera nett dei same, elder um
Grunnen til, at ho kann ganga for seg
under Tilhøve i Naturen og Luftlag
som ser ut til aa vera soreint utifraa -
kvarandre. — Soleids heve Vitskapen
inkje fyrr gjevet nokot greidt Svar paa
Spursmaalet um Grunnen til, at det
finst Landslag (der Vatsmengdi i Luft
og Jord skulde vera den same) med
slik Skilnad i Skoddeføringi, at det
er reint utrulegt. Soleids kann Myr-
keskodda sume Stader, rett som det
er, leggja seg ut yver Fjell og Dal,
med dei i andre Landslag heve klaar
Himel mest heile Aaret og endaa heve
dei paa baade Leider dei same Høye
med Vatsmengd, Vatseim,o.s.b. Lik-
eins ser me, at det kann vera slik
Skilnad paa Regnmengdi i Landslag
med same Tilhøvi. Me lyt her tenkja
paa, at ein ogsaa i Ver- og Vind-Læra
stundom heve nyttat halvklaare Ord.
Fysikaren talar um, at dei ymse Li-
kamarne heve eit Drag aat kvarandre
utan aa vita, korleids detta Draget
kjem paa. I Ver- og Vind-Læra heve
dei paa same Maaten snakkat um, at
Vatseimarne tettast til Skodda elder
Skyer. Skilnaden er einaste, at medan
dei i Fysiken veit, at dei stend yver-
for nokot uklaart, nokot, dei strævar
aa faa Greida paa, heve dei i Ver-
Læra inkje havt nokon Tanke paa, at
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
