Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt.
Elsdatyret i
Kristiania.
Betaling fyreaat.
Bit Blad aat det norske Folket.
VE BSD LT ME ne ERE HILSE
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
ste Februar 1881. |
|
Ekspedisjonen i
Fredriksstad.
| B, Få
sbei gamle Gudarneé.
”Den oplyste Del af Nationen” er
i denne Tid ikkje reint ulik dei gamle
heidenske Hovdingarne, som slost mot
Kristendommen og den nye Tidi i Haa-
kon Adalsteins og Olav Trygvasons
Dagar og prøvde aa halda fast paa
sine gamle Gudar trass 1 heile Eu-
ropå.
Dei gamle Hovdingarne var baade
mange og seige; men mot Kulturstrau-
men kunde korkje dei elder Gudarne
deira staaseg. Dei vart yvervanue, og
heile deira Velde med dei.
Naar dei Upplyste i eit Folk fær
Frihug og Framsyn, so gjeng heile
Folket fram, og dei Upplyste gjeng i
Brodden og er Førarar. Heile Livet
formar seg jamt og lett etter Tidskravi.
Slik synest det meir og meir aa verta
i dei fleste Europeiske Land. Det
gjeng som ein breid fager Straum, stilt,
men veksande for kvar Dag. Men
naar Intelligensen i eit Folk storknar
til i gamle Former og Synsmaatar og
legg seg som Straumkvervar elder Bak-
evjur inni ei Vik elder attum eit Nes.
og ikkje vil vera med, — daa er det,
at det vert tungt aa leidt aa liva i
Landet. Daa kjem det Strid millom
Folket, og den Krafti, som skulde
brukast til Landsens Framgang, øydest
burt i fruktlaust Kav.
Det er so, me hev det. Dei gamle
Hovdingarne vaare, ”den oplyste Del
af Nationen”, gjeng i Stein i sine gamle
Truer og Synsmaatar og vilikkje vera
med i Framgangen. Dei veit, at naar
den store nye Kulturstraumen - med
sine nye Livs- og Samfundsformer fær
Magti i Landet, so vil det vera ute
med deira Velde, det Veldet, dei aatte
fyrr. Og so sparkar dei imot av all
Magt og segjer som Aasbjørn av Me-
dalhus: so og so hev det voret fyrr,
og daa hadde me det godt; og so skal
det vera æveleg. : Dei reiser Krig mot
Tidi, mot Kulturen, mot den store aal-
menne Utvikling. Dei trur paa det
gamle Kontorveldet liksom Hovdin-
garne fyrr i Verdi trudde paa Thor;
Regjeringi er Bukkarne for Vogni, men
det absolute Veto er Mjølner, som skal
knusa og øydeleggja alle dei vonde
og framande Fridomsmagterne, som
bryt inn ifraa Utheimen.
Der stend dei og karar. Dale-
Gudbrand køyrer kvar. Morgon Thors-
bilætet upp paa Thingvollen og trøy-
star seg med aa sjaa paa, kor breidt
og digert det er, og kor mykje Kjøt
og Braud det et upp; for ein Gud, som
hev slik Mathug, maa daa vera sterk,
veit eg! -— Og dei trur, at med slik
ein Gud maa dei kunna klara seg mot
alle nye Paafund. —
— Enn um Intelligensen gav upp
denne Striden sin? — Dei fleste av
dei gamle Hovdingarne var kloke nok
til aa forstaa, at det til slutt nok like-
væl var best aa gjeva seg i Tenest
hjaa det Nye og vera med paa det;
for der var Framtidi og Magti, og
der var Landsens beste Bate; enn um
Intelligensen vaar vart likso klok?
Sitt gamle Velde vilde han tapa
daa som no; med det er der ingi Raad.
Men han vilde vinna eit nytt Velde,
som i mange Maatar vart betre. og
som påa same Tidi vart til Framhjelp
for heile Landet. Intelligensen er rædd,
at han skal reint kavsøkkja, dersom
den nye Tidsstraumen naar for Aalvor
hit. Ja, det vil han gjera, dersom
han berre hev sine ”gamle Gudar” aa
halda seg til, Den
Draken vil søkkja til Botzen som éi
sprukki Gryta paa den Straumen. Men
dersom Intelligensen kom so langt, at |g
han gav seg i Tenest hjaa det Nye —?
ANE
Meir um Maalsaki og den poli-
tiske Stelling.
(Av Innsendaren av Stykket:
den politiske Steiline”
”Maalsaki og
i Fedrah. No. 2).
Aa vera ’Embætsmann var nokot
fælt stort fyrr i Tidi. Vaare Amt-
menner var mest likso gjæve som dei
gamle Lensherrarne, og kvar Skrivar
og kvar Fut og kvar Prest raadde i
Bygderne liksom Smaakongar. og den
Vaarherre gav Embætte, gav han Vit,
idet minste so mykje dei turvte. Og
det skulde ikkje so stort til i gamle
Dagar, daa Folk, som ikkje kunne
verte nokot annat i Verdi, alltid var
SO påss, at dei ”muligens kunde an-
sættes 1 et lidet Embede paa Landet
i Norge”. TI den Tidi raadde dei trygt;
der fanst ikkje ”opløsende Tendenser”.
Dei stod som Repræsentantar fyr ein
Konge, som var yver alle menneskelege
Logjer og ikkje stod til Ansvar fyr
andre enn Gud i Himlen. Slikt gav
Magt. Folket hadde liten Lærdom,
Embætsmennerne hadde all Kunnska-
pen og fyr det meste Rikdomen og.
Ein Skrivar i eit godt Distrikt kunne
fyr ikkje so fælt lang Tid sidan tene
ei 5—6000 Dalar um Aaret helst naar
det var laake Tider fyr andre Folk,
og Dalaren var mykje breidare i den
Tidi. Ein Mann med slik Inntekt
maatte vera ein stor Hovyding paa ei
gamle Einvelde-
Tid, daa Landet, var fatigt, og det var
litet aa tene fyr Forretningsfolk. Ein
Prest kunne tene sine 2—4000 Dalar
i dei beste Prestekall, men dei som
skulde - læra upp Aalmugen, hadde
berre 8—10 Dalar um Aaret umfram
Kosten. Bønderne laut fint standa
med Huva i Handi framfyr Embæts-
mannen, og mang ein Embætsmann
rauk paa ein stakars Bondemann (og
ein og annan gjer det endaa!), naar
han ikkje kakkad paa Døri, naar han
vilde inn til Embætsmannen, og fleire
Embætsmenner vilde slett ikkje sleppe
ein Bondemann inn dessmeir, men let
han vera utanfyr.
I slike Tider kunne ingi Maalsak
stræve seg fram. Men endaa var det
godt, at det var, som det var. Hadde
me i 1814 havt eit Bmbætsstand; som
hadde litet aa liva av og var litet
vant mæ aa raa og ikkje hadde meir
Kunnskap enn Folk flest og ikkje
hadde nokot åa tapa, um Landet misste
Sjølvstendet sitt, so hadde det gjenget
alet, og aldri kann me gløyma Em-
bætsmennerne, kva dei var fyr i Norig
i den Tidi. Men Tiderne er anderleids
NO, me kann ikkje gjeva upp
Framgangen fyr Folket til Bate fyr
Embætsmennerne. :
Mykje hev forandrat seg. Lønin-
garne fyr Embætsmennerne er no hel-
der for smaa enn for store. No hev
me mange Rikmenner av Handelsmen-
nerne og Bønderne,
nerne hev no so mykje aa gjera, og ein
gjer so store Krav til dei, at dei ikkje
Og
lenger fær den aalmenne Kunnskap
som fyrr, men fær mest berre Fag-
Kunnskap, og den aalmenne Kunnska-
pen finst no paa andre Hender. Difyr
er dei ikkje Førarar lenger fyr Folket,
Hovdingskapen er no i andre Hender.
Styringi, som hev sett seg til Uppgaave
aa verja um Embætsmennerne, hev
gjort dei meir vondt enn godt.
Daa Sverdrup og Vinstrepartiet 1
1874 vilde hjelpe dei smaa Embeæts-
mennerné litet Grandet, sette Høgre-
partiet seg imot. Aldri hev Styringi
gjort betre Løningar fyr Embætsmen-
nerne til eit Kabinetsspursmaal. Stats-
raad Helliesen hev reint ut sagt, at
Skule-Embætsmennerne ikkje maa hava
for mykje aa liva utav. Til dessa hev
Landsfolket og Byfolket valt mange
Embætsmenner til Stortingsmenner, og
det hev dei visst ikkje havt stort
imot, men no hev Styringi faret slik
aat med Gregersen og Jakobsen, at
Veljararne no kjem til aa tenkja seg
um 27 Gonger, fyrr dei sender ein Em-
bætsmann paa Tinget. Detta er og
og Embætsmen-
DASS
eit Tap — eit utruleg stort er fyr
Embætsmennerne.
Klembd millom tvo Skjoldar hev
Embætsmennerne no litet Grunn til
aa like seg. Dei kann ikkje greide
seg lenger i Stortinget, der dei fyrr
hadde all Magti, og no lyt dei kysse
paa Riset og stydja seg paa Styringi
og hjelpe den mot Bondemagti i Stor-
tinget.
Det er Synd paa Embætsmennerne,
og ein kann bera yver med dei, um
dei no er nokot beiske av seg, for der
her god Grunn til det; men ein Ting
kann me ikkje tola, og det er, at dei
fører Landssvik i Munnen, og blygjest -
ikkje. Det er ikkje sjeldan aa høyre
slike Ord, som ”at me vil helder under
Sverige enn under Sverdrup”, at 17de
Mai ikkje er Grunnlogsdagen vaar,
men 4de November, at det var ille, at
ikkje Karl Johan gjorde Norig til
svensk Provins og meir slikt, og sume
brukar si Embætsmagt til aa faa detta
innprentat i Folk: Difyr hev me den
Skyldnadén paa oss aa tala ut og
stande paa Vakt, og ikkje lata Smaa-
revarne gnaga i Vinhagen, for det er
visst, me kunne koma til aa trega paa
det, naar ei ny skakkkjøyrd Ætt veks
upp, uppfødd i ei Luft, som er ”blan-
dad med Svik”. Ein kann ikkje vera
for
Tider hev retttenkjande Menner voret
argare paa dei enn paa andre Ug gjer-
ningsmenner. Eg hev høyrt um ein
norsk Soldat. som under eit Slag med
Svensken fekk sjaa Far sin fremst
millom Svenskarne. Daa aat Soldaten
ein Patron til aa faa Krutsinnet 1 seg,
og so gjekk han og stakk Bajonetten
i Far sin. Og han gjorde rett. Ein
Samfundsklasse, som ikkje er meir
paalitande, enn at han snakkar um
aa gjeva seg under eit annat Land,
kann ikkje hava politisk Magt. Me
kann ikkje løne godt og ære paa alle
Maatar Folk, som fyrst Interessarne
deira kjem i Faare, vil bergje seg sjølve
paa den Maaten at dei gjev upp sitt
eiget Land.
Men vil Embætsmennerne slutte
med sitt Landssvikar-Snakk og vera
ærlege Borgarar. som dei var fyrr i
Tidi, vilde det vera stor Skam og att-
aat Skade fyr Folket, um det ikkje
lønte Embætsmennerne godt og i alle
Maatar hjelpte dei, so nær som til
politisk Magt (Overhus); for av den
skal dei ikkje hava meir, enn som
høyer med Kunnskapen og Innkomurne
deira, og det er ikkje so litet. Men
ikkje meir helder; for den, som ein-
gong hev voret upaalitande, kann me
streng med Landssvikarar; alle,
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
