Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.
————DD DDD ODO ———
— Pris fyr Fjordungaaret Kr.-1.10
med Porto og alt.
Bladstyret i
No. 1. | Kristiania.
Betaling fyreaat.
Bit Blad aat det norske Folket.
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Så pe menes
| Laurdag: den 19de Februar 1881.
Ekspedisjonen i
Fredriksstad.
5. Aarg..
TETT
- Det menneskelige Njerte
- liver ikke bedre, om man bor i luf-
ge, sunde Boliger, end om man bor
usle usunde Hytter,” hev Presten
euch sagt, um eg kann tru ”Fædre-
Å mdet”.
-— Nei, det kann vera det. Eg
ref it ikkje, kva Hr. Pastoren meiner
| ed ”det menneskelige Hjerte”
Det
> væl nokot fælt djupt, det, kann eg
- mkja. Men det er helder ikkje det,
mm her spyrst um. Hr. Heuch hev
ukt dei ovanskrivne Ordi som eit
aapen mot det politiske Fridomsar-
eidet i Tidi; men det politiske Fri-
omsarbeidet hev aldri tenkt paa aa
kapa um ”det menneskelige Hjerte.”
"ridomsarbeidet hev eit baade klaarare
dg enklare Formaal: det vil reisa og
styrkja Folk moralskt.
Trur Hr. Pastoren, at det i mo-
-xalsk Meining er det same for ein
Mann, anten han gjeng og svelt og lid
vondt, elder han hev det paa Folke-
vis? Trur Hr. Pastoren, at det i mo-
rålsk Meining er det ’same for ein
Mann, anten han hev det so, at han
bergar seg sjølv, elder han hev det
s0, at han maa liyva av godt Folks
Naade ?
Dersom Pastoren trur det, so er han
ein klein Sjælekjennar og ein Mann med
uforsvarlegt lite Livsrøynd.
Pastoren tenkjer væl paa, at rike
og vælhaldne Folk og kann vera Syn-
darar, pengekjære, kvendske, uærlege
og mykje annat. Det er sannt, syr-
gjeleg sannt. Og likevæl vil ein Mann
som er sin eigen i Verdi, og hev det
paa Folkevis, altid vera under betre
moralske Vilkor enn Armingen og al-
tid hava ein moralsk Fyremon framum
den, som maa liva ned i Surpet og
samla paa ”Smulur fraa den Rikes
Bord.”
Den Læra, at Armodsdomen skal
vera betre for Moralen’enn Rikdomen
- er etter mi Meining ei faarleg og syr-
gjeleg Lygn, som hev gjort Samfundet
meir vondt enn nokon trur.
Det er dei Rike og deira Hofpre-
star, som hev funnet paa den Læra.
Dei saag paa all Armodsdomen, og
saag at han varfæl, men dei saag seg
ikkje Raad til aa hjelpa. So maatte
dei hava nokot til aa slaa Samvitet
til Ro med. Og so fann dei ut denne
Lærdomen, at naar Folk er arme og
lid Naud, so kjem det av, at det er
naudsynlegt for desse Folks Moral.
Dei treng Armodsdomen, for aa my-
kjast.. Hadde dei det som annat Folk,
vilde dei øydeleggja baade seg sjølv
——— oss RSA
og andre. Paa den Læra hev Folk
sovet i mange hundrad Aar og latet
Armodsdomen og Naudi gro og veksa
rundt ikring seg utan aa kjenna so
mykje som den minste Styng i Hjarta
sitt for det.
Og Armodsdomen hev grott og
vakset; Million etter Million hev gjen-
get under i den, pintst ihel paa Krop-
pen, pintst morallause og helselause
paa Sjæli, svoltet til dei stal, froset,
til dei fordrakk seg, selt Sjæl og Sam-
vit og Æra og kvar einaste menne-
skeleg Kjensla i seg for aa faa litt
Mat; — dei Rike hev livt i Herlegdom
og Gleda med Lasarus utanfor Døri si
millom Hundarne, og dei hev etet og
drukket og voret mætte og feite og gje-
vet Lasarus tvo Skilling for aa koma i
Himmerik, men kjøpt alt det, han hadde
aa selja, like til Døtrarne hans, Kona
hans, Samvitet hans, — for ein haly
Dalar elder ei Skjeppa Potetur. —
Årmodsdomen hev grott og vakset
paa den syrgjelege Læra, til dess han
no stend her som ei Verdensmagt,
som ei stor, bleik, hol-øygd Nemesis,
som kjem og. vil hava Hemn, Hemn
for sin tapte Rett, og som stundom
skræmer med aa øydeleggja heile det
gamle Samfund.
— Fekk eg vera almegtig i eit Aars
Tid, so vilde eg gjera Hr. Pastor
Heuch til ein fatik Mann, som budde
i Vika og hadde Kona og 3 sjuke Un-
gar aa forsyrja, men ingen Ting aa
liva av. Hr. Pastor Heuch skulde faa
prøva aa bu — berre det eine Aaret —
prøva aa bu i ei ”ussel Hytte”, kald
og myrk og full av vond Lugt, i eit
einaste trongt Rom med heile Husly-
den, Fillur og Ureinskap kor Ein saag,
grøne Hyur yver sprengde Glasrutur,
Skrik og Jammer av ssvoltne Ungar,
Gnaal av ei arg, øydelagd Kjering, —
men inkje Mat utan av ”Kassa”, isande
Vinteren inn gjenom alle Sprekkur,
men ikkje ein Vedpinne i Omnen; isande
Vinteren utanfor, men” kvart einaste
heilt Klædesplagg hjaa Pantelaanaren
. berre eit einaste Aar! — Og so
Herket rundt i kring; Drikking, Ban-
ning og Svineri rundt Øyro baade
Nott og Dag, Konstablarne snusande
rundt i kvart Hol etter Tjuvar og
Kjeltringar, Verten — den vælhaldne
Mannen — som ein Domedag kvar
Maanad etter 8 Kr. i Husleiga ...
nei, det er ikkje til aa upprekna, all
den Vesalldom og Hugbøygjing, som
slike Stakkarar liver i til kvar Dag
og Time ..... men som sagt: berre
eit einaste Aar! — Og daa vilde eg
sjaa, kor mykje det var att, av Hr.
Pastor Heuchs reine Moral og høge
Tenkjemaate, naar Aaret var ute. —
Nei, det er ei stor, faarleg Lygn,
dette, at Armodsdomen skal vera til
Gagn for Folks Moral.
Det er mange, som liver under
sovorne Vilkor, endaa i ein ikkje større
By enn Kristiania. Og i Storbyarne
ute i Verdi er det naturlegvis mange,
mange fleire. Paa Landet kann det
og vera fælt sume Stader, som t. D.
i Irland. Men for det meste er det
i Byarne, at den verste Naudi held til.
Det kann hellest vera ille nok, um
det ikkje er fullt so vondt, som eg
ovanfor vilde, at Presten skulde hava
det, for at han sjølv kunde faa prøva
Sanningi av sin eigen Lærdom.
Lat oss tenkja paa Fleirtalet av
dei vanlege Arbeidsfolk, naar dei er
gifte elder i det heile hev fleire enn
seg sjølv aa forsyrgja. Korleids hev
dei det, naar det er som best? — So
lengje alt gjeng godt, so lengje Man-
nen er frisk og hev Arbeid, og Kona
kann stella og spara, so kann det
henda, at’ det so vidt heng ihop; men
Smalhans er det. Og hender det so
ein aldri so liten Ting, slær Helsa
imist, elder vert Mannen arbeidslaus,
— ja so er det svarte Naudi, og so
kann det henda, at det ber paa Kassa,
og so hev me heile denne aandelege
og likamlege Sveltihel og Nedsulking,
som eg ovanfor hev skildrat.
At ein Mann, som dertil er Prest
altso skulde kjenna litt til Verdi
Sjælelivet. kann vilja innbilla seg,
at. Folk kann liva under slike Vilkor,
ikkje eit Aar, men mange Aar, utan
aa lida aalvorleg Sjæleskade, — det
kann ikkje koma av annat enn det, at
det ”gode Samfundet” gjenom långe
Tider hev svævt seg so fastinn i den
Trui, at somt Folk treng Armod, at
dei ikkje lenger ser det, som gjeng
for seg for deira eigne Augo.
Vonde Vilkor gjer Mannen vond;
det kann Ein slaa fast som det van-
lege og aalmenne. Den, som jamt og
samt gjeng og svelt, vert smaatt i Senn
eit Dyr; Hungeren tærer paa Vilje og
Aandskraft og Moral likso væl som
paa Kroppstyrken. Han kjenner seg
meir og meir nedbøygd, meir og meir
likesæl um alle høgare Ting, og vil
tilslutt ikkje eingong hava Kraft til
Oo
o og
.|aa skilja millom Mitt og Ditt, dersom
han ser eit Stykke Mat elder ein Skil-
ling, som han kann naa utan Faare.
Den, som gjeng og frys, og som hev
det ufyselegt heime, søkjer Sjappi for
aa kunna vera til; der lærer han daå
for det meste aa drikka. Og kvi skulde
TT TTS å
han ikkje drikka?> Han hev ingen
Ting aa tapa, ingen Ting aa vona paa,
ingen Ting aa byggja seg til, ingen
Ting aa forsøma, — og berre ”naar
han er plakat, so er han lykkeleg ;”
altso drikk han. Og er han ikkje
øydelagd fyrr, so vert han det daa. —
Kor skulde han taka Motstandskrafti
fraa? Den, som ikkje hev ein Hem,
der han kann liva som Folk, er for-
tapt, og det for det meste endaa um
han hev sterkare Moral og større Da-
ning enn dei fleste av vaare Arbeids-
folk no hev. Her nyttar ikkje Preikur
elder Good-Templar-Stas; ein Mann,
som er i Naud, treng Hjelp, og fær .
der han finn henne, og det er paa
Sjappi.
Hr. Heuch trur, at det er slik Slag
for ein Mann, anten han liver i ein
Heim for, Folk elder i eit Grisehus.
Det er ein skræmeleg Lærdom. Men
det er paa den Lærdomen, at det rike
og gode og moralske Samfundet søv
so trygt som det til dessa hev gjort,
— søv, til dess Lasarus sjølv reiser seg
og vekkjer.
Og Lasarus er ein aalvorleg Mann;
han fer ikkje med Fjas. Kom ikkje
til han med hjartelause Talemaatar
um ”det menneskelige Hjerte!” Det
er ikkje ”Hjartat”, det spyrst um her;
det er Mat! Mat, Hus, Klæde, Fol-
kevyrdnad; — Retten, den nakne,
klaare Retten, utan Præk og utan
Deklamation; lat oss faa den, — so
kann me altid sidan granska Spurs-
maalet um, korleids det stend til med
”det menneskelige Hjerte!”
Hr. Pastor Heuch hev imot den
moderne Liberalismen fordi den arbei-
der paa aa hjelpa dei Fatike fram til
sin Rett. Fin skulde ikkje gjera slikt
meiner han; for det er ikkje den ut-
vortes Hjelpi, som er den sanne; sann
Hjelp kann berre Kristendomen gjeva,
og den Hjelpi, som ikkje er den ”sanne”,
gjer berre vondt; for ho kjemi Vegen
for Kristendomen. Den Politikken,
som vil hjelpa dei Lidande, er ikkje
Politikk, men Religion, og altso — Anti-
kristendom!
Eg undrast paa, kva Jesus vilde
segja til slikt hjartelaust og tankelaust
Snakk. Kyristelegt er deti alle Tilfelle
ikkje.
For meg ser det ut som um det i
denne Saki so væl som so mange an-
dre er Framstiget, som hev tekje
upp dei sanne kristelege Tankarne, og
det i fullt Aalvor. —Prestarne skrik
paa, at Framstigsmennerne er ”van-
truande”. Det kann so vera. Mener
DIN
han ikkje den, so søkjer han Trøysti
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
