Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
mm
-——– v—— øp
siden saa betydelig forøgede Embeds-
og det skulde vel vera endaa gjævare.
«det han hev lært.
Fedraheimen.
dyre Ot
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto ’og alt. Betaling fyreaa
: Bit Blad aat det norske Folket.
p)
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
. og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Kristiania den 23de April 1881.
5, Marg
Vestmannalaget.
Av dei fnnserde Handskrifter til
Bibelsoga paa Landsmaalet er v am til
Utgiving:
”Bibelsoga ved Paulson og Mo”.
Um Leningsregulativet
fyr Rektorar og audre kongeleg ut-
nemnde Lærarar ved dei offentlege
høgre Aalmenskularne hev ”Spektator”
skrivet eit Stykkjei ”Dagbladet”. Han
segjer .Løni er stor nok. Ein norsk
Adjunkt hev soleids 2000 —2800 Kr.,
men ein dansk Adjunkt hev berre
1000—2000. Han tykkjer det er mer-
kelegt, at Styringi i det fatige Norig
legg fram eit nytt Løningsregulativ
med større Løn. ”Da man for 3 Aar
lønningerne her i Landet, troede man,
at Gnaalet og Skriget paa større Løn-
ninger fra Embedsstandens Side ogsaa
i vort Land maatte have en Ende, ja
det var endog lovet, saavidt erindres,
at saa skulde ske”. Den norske Sty-
ringi vil ”skabe en talrig, velaflønnet
Embedsadel, der da skulde være den
Minoritet, hvorpaa Regjeringen skulde
støtte sig”.
Fin dansk Adjunkt byrjar
1000 Krunur, og Danmark er 3—4
Gonger . so. rikt som Norig, segjer
Spektator; i det fatige Norig, der Kul-
turkravi er mykje mindre, er Løni
dubbelt so stor. Detta tykkjer han er
rart. Men det er ikkje so rart endaa.
Er Danmark so rikt, so er, det vel
fleire der, som hev Raad til aa arbeida
fyr halv Løn. I Sverik’fær nok Ad-
Junktarne ingi Betaling fyrste Aaret,
med
Men Norig er. so fatigt, at me hev
se. Adjunktar, som er so rike, at
måtn greida seg med slik Løn.
å OSS lyt Folk liva av Arbeidet
sitt, og hev ikkje Raad til aa liva av
Von og Sunnavind. Fyrr ein Mann vert
Adjrukt, lyt han fyrst gaa igjenom eit
Gymhasium paa 3 Aar, so taka Anden-
ti aumen paa 1—11/, Aar, og so lesa
Aar til Jr batselsamen. og naar
han legg upp Tysk, Fransk cider En-
gelsk, lyt han til Utlandet og vera
der so lenge han kann, minst eit halvt
Aar, skal det muna. Kann ein Stu-
dent, som ikkje hev Pengar, faa sin
Eksamen med ei Gjeld paa 2000 Kr.,
So hev han voret hær til aa spara og tru
til aa stræva. Naar han vert Adjunkt,
lyt han ender og daa til Utlandet, so
han kann læra meir og ikkje gløyma,
Dei Stipendiarne
er so smaa, at ingen gift
han fær,
Mann kann søkja dei. Bjod no slik
ein Mann 1000 Krunur! Husleiga (3
smaa Rom) kostar 500 Kr., Enkjekassa,
um han er gift, tek umkring 200 Kr.
Rentur og Avdrag paa Gjeldi minst
250 Kr. Kvat skal han so liva av?
Skal han slita heile Dagen med Un-
fram-Arbeide, so kann han ikkje faa
den Lærdomen, han treng, og ikkje
den Krafti han treng, naar han skal
undervisa forsvarleg.
Norig er fatigt, og det hev ikkje
Raad til aa halda uforsvarleg Under-
visning.
Naar Ein kann faa ein Adjunkt
fyr 1000 Kr. skal ein ikkje betala
2000, meiner Spektater. Lat oss tenkja
oss ein Adjunkt i ein Smaaby fyr
1000 Kr., ugift lyt han vera, det segjer
seg sjølv, endaa Folk segjer, at ein
Lærar, som skal umgangast med Born,
helst skulde vera gift. Denne Adjunk-
ten vil ikkje betala si Gjeld, for han
kann ikkje. Han vil ikkje gaa fram
i Lærdom. Han fær ikkje godt Sel-
skap, og han vert nøydd til aa ty seg
til einkvar Ungkaren, som hev det
paa same Maaten. Ljospunktarne i
hans Aandsliv vert ender og Gong aa
spela Sprøyte med ein Krambudsvein
og ein Apotekarlærling. Og so skal
han læra upp Borni i høgre Aalmen-
daning, han som Foreldri held seg for
god til aa hava Umgang med.
Det er sannt, at ein kann faa ein
Adjunkt for 1000 Kr. Eg er viss paa, at
ein kunne faa ein Statsraad fyr 3000 Kr.;
og um ein kunngjorde Kongedømet el-|s
digt fyr 6000 Kr. um Aaret, Vilde Folk
melda seg i tusundvis. Men ein Ad-
junkt, som kann brukast, kann ein
ikkje faa til den Prisen. Ein Klasse-
lærar hev 1700 Kr. Men naar ein treng
ein filologisk Klasselærar. er det reint
ein Slump, um ein fær ein, som kann
brukast, og ein Realist kann ein slett
ikkje faa.
Der er ”et svælgende Dyhb mellem
Embedsstanden og Folket” segjer Spek-
tator. Ein Folkeskulelærar i Byarne
hev 12—1700 Kr., kannhenda endaa
meir, og ein akademisk Klasselærar
hev 1700 Kr., so ”det svælgende Dyb”
er nok ikkje so ”svælgende” endaa.
Spektator talar um ”Embedsadel”.
Det er reint paa Livet fyr ein Adjunkt
aa faa seg Klæde og Skor, so vidt
han kann skamlaust koma paa Skulen.
Trur Spektator slikt er Adel, so hev
han ikkje betre Greide paa Adel enn
han ser ut til aa hava paa Skule-
saker.
Løningsspursmaalet hev ei politisk
Side; det hev Spektator Rett i. Men
EE
ikkje paa den Maaten, han og mange
andre trur. Mange Ungkarar inne
i Kristiania og mange Bønder veit
ikkje, kvat det kostar fyr ein Fa-
mile aa bu i Byarne, og dei trur
at ei fast Innkome paa 2000 Kr. maa
rekkalangt. Embætsmanns-Løningarne
trur eg no helder er for smaa enn
for store; kannhenda dei er høveleg
store, men vert dei for smaa, vil Em-
bættsmennerne snu seg til Sverik.
Det er syrgjelegt, men sannt. Men
det er visst, at i det minste dei lægre
Lærarembættsmennerne hev mykje min-
dre enn andre Embætsmenner. Ein Ad-
junkt (og tvo Tridjepartar driv det ikkje
lenger enn til aa verta Adjunkt) fær
ikkje. meir i all si Tid enn 2800 Kr.
og dei er so litet i Velten, at dei kann
ikkje skrapa til seg smaa lønande
Bierhverv, som dei juridiske Embætts-
mennerne kann. Lærararne skal læra
upp/den komande Manns-Ætti. Ein Ad-
nil utsvelt Lærar vil ikkje læra ho upp
til Framgang. Mykje av den politiske
Fanatisme, me hev no, kjem av laak
Undervisning. Dei fleste Embættsmen-
nerne hev soleids aldri lært paa Skulen
nokot um den franske Revolutionen og
den nyaste Tidi, og dei veit ikkje, um
Sallust og Herodot var liberale elder
konservative. Skal ein hava god Un-
dervisning, lyt ein hava gode Lærarar,
og ein fær ikkje gode Lærarar, mindre
ein løner dei som Folk. Vil Storthin-
get svelta Skularne og vera raamus
med Universitetet, er det det same
som aa kalka ei Grav, Utsida er fager,
men inni er der Faakunna og aandeleg
Daude.
I gamle Dagar var det lettare aa
vera Lærar. Han kunde koma eit
Kvarter yver Tidi og gaa eit Kvarter
fyre Tidi, um han vilde, og han hadde
ikkje so mange Stilar aa retta og
trengde ikkje so stor Kunnskap. Di-
for kunne han og lettare tena nokot
utanfyr Skuletidi. Men no krev Sku-
len sin Mann. No er Arbeidet strengt
og Ansvaret stort, og difor er det
ikkje meir enn rimelegt, at Løni au-
kar. Spektator talar um ”Gnaalet og
Skriget paa større Lønninger”. San-
ningi er, at i 1874 fekk, Lærararne
Dyrtidstillæg liksom andre Embætts-
menner. Adjunktarne fekk 400 Kr.
Men det var litet nok. Mange Stader
hev Husleiga paa ei tjuge Aar aukat
fraa 200 Kr. til 5—600, so heile Dyr-
tidstillægget rokk ikkje til stort meir
enn Husleiga. So skulde daa Embætts-
mennerne faa meir i 1876. Det vart
utsett. Sameleidsi 1877. 11878 tekk
dei andre Embættsmennerne eit nytt
SEERE
ARARAT
Regulativ, men ikkje Lærararne, som
netupp trengde til det. Meiningi var
at dei skulde faa sidan.
Vert det utsett iaar og, er det
fjorde Gongen. Men det er ei
Trøyst, at um Stortinget nøydest til.
aa gjera det, er det ikkje pa Spekta-
tors Grunnar. Å
Hr. S. hev utan Tvil stor Rett i det
han her hev sagt. Det er for ille, at
me skal hava eit Riksstyre, som er
slik, at Storthinget for Landsbatens
Skuld maa segja Nei endaa til rime-
lege Krav.
So snart Selmers: Regjering gjeng
og Stangs System fell, er det greidt, at
Storthinget vil gjera alt det som gje-
rast kann för den høgre Aalmann-
skulen; det kann me vita av den Maa-
ten, Thinget. hev stellt seg paa i
Upplysningssaker fyrr. Bldst.
Ein gild Prest.
Fraa Telemarki hev me høyrt
um ein Prest, som ikkje vart so væl
likad, som han skulde voret. Her er
og ei Prestesoga:
Det kann vera so umpass eit Tjug
Aar sidan, at det vart Prestebyte i eit
Gjeld burtpaa Vestlandet. Der hadde
fyrr voret ein, som var reint ille likad,
og Bygdi var baade trøytt og kjeid
av alt det Styret og Staaket: hans.
Det var jamvelikkje fritt for, at denne
Mannen var litegrand misskjend, for
han var ikkje so galen i Grunnen, som
Folk trudde. Men: han var hard i
Ord og Sinne og kunde ikkje koma
til Lags med Folket, og so gjekk det
deretter. Men no skulde daa Bygdi
faa ein snild Prest. Det skulde vera
slik ein framifraa mild og god Sjæle-
hyrding, so folkeleg og beintfram, og
so hyggjeleg i heile sin Skikk og Vis
og i all sin Umgang. Og han kom.
Og det viste seg, at han var som det
var sagt og spaatt. Det var som And-
lite hans berre lyste av Mildhug og
kristeleg Kjærleik, og Bygdefolket kun-
de ikkje full-prisa si gode Lukka, at
dei hadde fengjet slik ein gild Prest.
Det vart daa helder ikkje lengje, fyrr
han var Vener med kvar Mann i heile
Gjeldet. Han var so reint hyggjeleg
aa snakka med, — fortalde um Alt og
spurde etter Alt, Smaating og Ingjen-
ting, og dette totte Bygdarfolket var
makalaust gjildt. Det var slikt eit
Godlynne i denne Presten; han var
daa ikkje stor paa det!
Presten hadde ei Fruva:
men ho
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
