Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.
=> 30283 >
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt.
Betaling fyreaat.
Kit Blad aat det norske Folket,
Lysingar kostar 10 Øre Petitlinc,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Nod
Kristania den 14de Januar 1882.
6. Aarg.
TATT ETR
Smaastykke fraa Dalarne.
(Slutten.)
Den eldste Sonen hans Tron heitte
Torleiv. I Uppvoksten gjorde hanStykke,
som viste, at han var Son aat Far sin.
Daa han var liten og gjætte, var det
eingong ein Saud, som mest kver ein-
aste Dag lurde seg fraa Smalaflokken
og lagde") heim til Lambet sit. Det
er enno Sed i Dalarne, at dei um Vaa-
ren setja dei minste Lambi i Fjoset
um Dagarne, naar Sauderne gjeng i
Bumarki; for dei er rædde, Smaalambi
kunde tulla seg burt. Desse arme
Sauderne gjeng daa og skrika og
bækta mest heile Dagen og lengta etter
Lambi sine. Sume kann inkje venta
til Kvelds, daa kver Saud fær sitt
Lamb atter, men laupa heim midt paa
Dagen. Soleids var det med denne
Sauden hans Tron. Tron kom daa
til aa segja: Hadde denne Sauden
voret ihelslegen! Dette høyrde Torleiv,
og Dagen etter kom Sauden inkje
heim. Den litle Torleiven «lo Sauden
ihel, flaadde han og tok med seg Skin-
det heim um Kvelden. So galet som
det er aa slagta ein Lambsaud fraa
Lambet um Vaaren, totte Tron likavel,
det var godt gjort, og gav Son sin 5
Dalar fyr Umakjen.
Daa Torleiv vart vaksen og skriven
til Søldater, sagde Tron, dei aldri
skulde faa Son hans til aa tena Kon-
gen. Men so fekk Kapteinen ein Un-
deroffiser og eit Par Søldaterar*) aa
henta Torleiv. Desse passad paa og
foor til Lauperak ein Dag, Tron inkje
var heime. Torleiv fylgde med god-
viljugt. Men daa Tron kom heim —
han hadde voret paa Tinget —, strauk
han etter. Han tok Beinleidi yver
Fjellet og stod deim atter?) paa Møy
i Lunde Sokn attmed Lundevatnet.
Fyrst talad han vel med Kapteinen og
spurde, um han inkje kunde faa løysa
Son sin fri fyr Søldatertenesten. Kap-
teinen lo berre og gjorde Narr av
Tron. Tron hadde eit Par store Mine-
boltar paa seg; dei treiv han og slo
ifraa seg med. Alle flaug tilsides.
Kapteinen komederte daa sine Folk til
aa taka Tron; han hadde eit heilt
Kompani. Det var i ei Stova paa
Lund. Søldaterarne ringad seg um
han. Men han heldt ein Minebolt i
kver Haand og svingad seg rundt og
*) ”sprang.” ) Kristoffer Vittaland var
ein av deim. Thore Njaa, Son hans. som
døydde fyr 2—3 Aar sidan yver 80 Aar gl.,
heve fortalt meg denne Søldatersegni, som
ellest vert ymest ført (forskjelligt berettet).
3) tok dei att, ”indhented dem.”
PILER
slo, so dei inkje fekk Tak i han. Kap-
teinen komederte daa Søldaterarne til
aa stikka med Bajenetterne. Dei so
gjorde, men Tron slo deim vekk, sprang
ut 1 ein Kove og smelte atter Døri.
Døri vart snart upprivi, og Søldater-
arne stakk den eine Bajenetten ut
etter den andre; men Tron stod att-
med Døri og slo deiavtekvert.’) Men
so kom der so fullt av Bajenetter, at
det var raadlaust aa halda seg der
lenger, og Tron laut ryma ut gjenom
Glaset. Han lagde til Sprangs det
fortaste, han kunde. Kapteinen ko-
mederte Søldaterarne til aa skjota han.
Strakst Tron høyrde det fyrste Skotet,
kastad han seg i Marki. Torleiv saag
det og sagde: ”Naa fallt han Far.”
Men Tron fallt inkje; han var like god,
men han vart tekjen tilfanga og ført
fraa Lensmann til Lensmann. Men
Tron hadde mange Vener paa si Sida.
Dei gav Domararne Pengar, og Tron
vart frifunnen. Det var avgjort so-
leids, at Kapteinen hadde faret for
fust fram. Med eit heilt Kompani
burde ha» hava vunnet yver ein einaste
Mann utan aa bruka Kvast. Men Tor-
leiv Tronson laut tena Kongen.
So var det ein Gong, der var Manntal
paa Bjerkrheim, at ein ung Løytnant,
som hadde høyrt gjete Tron, gjekk
og sveiv uti Garden og vilde egla seg
inn paa han. Han stemnde beint paa
han, slo paa Kaarden sin og vimsad
og gjøydde, at alle skulde for Vegen
for han. Tron ymtad um, at der var
Rom baade for den eine og den andre;
lika vel gjekk han tilsides 2 Gonger;
men daa Løytnanten kom atter 3dje
Gongen, fatad Tron svint ein Skogui,
reiv den av Sleden og lyfte den i
Vedret, gjorde seg eit grovt Maal og
sagde: Ferdu kje aat som ein skikke-
leg Umagje, skal eg misann læra deg
til! Løytnanten tok Fæla til seg og
flaug avstad, som galdt det Livet, og
heile Flokken fekk seg ein god Laat.
Naa stend det aa fortelja, korleids
Tron tuskast med Presten. Men fyrst
fær me høyra, kva Mann han hadde
aa dragast med.
I 1790 vart Gerhard Henrik Kr
Prest i Helland, Bjerkrheim og Hesje-
stad, som den Tid var eit Kald. Han
hadde fyrr voret ”i det asiatiske Kom-
pagnies Tjeneste”, som det stend i
Kaldsboki; han hadde gjort lange Fer-
der og voret alt i Kina. Der var ”kje
mange i den Tidi, som hadde voret
der, og difyre heldt dei fyre det var
Kar, som kunde meir enn mata seg,
og sjølv trudde han seg og god til aa
1) etterkvart.
; [gjenget til Altars.
TETTESTE SETTET
halda Styr paa Folk. Paa Bjerkrheim
var der den Tidi myket Staak og Bål um
Preikedadarne. Bjerkrheim er ein stor
Gard; fleire Mann bur der dikt attme
kverandre, so det mest vert som ein
liten Landsby. Um Preikesundagarne
var alle Hus fulle av Folk, som aat
og drakk av det, dei hadde tekjet med
seg heimanfraa. Brennevin og. Øl
kunde dei au faa kaupa so myket,
dei vilde. Sume vart sitjande inne og
sumlad og sullad so lenge, at dei in-
kje kom til Kyrkja fyrr Presten mest
var ferdug paa Stolen, og sume kom
inkje ein Gong so langt som til Kyrkje-
porten. Reiner hadde høyrt gjetet
dette, og daa han var komen til
Bjerkrheim og skulde halda si fyrste
Preike i Bjerkrheimskyrkja, treiv han
Staven sin og foor fraa Hus til Hus,
slo og smelte, kor han kom, og dreiv
Folk fram fyre seg til Kyrkja, liksom
ein jagår ein Smialaflokk. Talen hans
var kvass. Han brukte Likningar,
som Folk kunde skyna; han var inkje
vand um Ordi. ”Eders Sjæle fare til
Helvede ligesom Gjedemellerne") trille
Gjederumpen ned over de bratte Fjeld
og falde i Afgrunden”, sagde han t. D.
Mange totte, han var hosta streng; men
ingen vaagad mukka imot. Alle laut
samla seg i Kyrkja, naar Presten kom,
men naar han var faren heimatter,
gav mange seg etter paa Bjerkrheim
og gjorde, som dei var vane med.
Langleggjen paa Solbjørg, elder kva
dei naa kallad denne Slaaskjempa,
drakk seg full same Dagen, han hadde
Reiner fekk høyra
det og tok han inn til seg og talad|7
med han den fyrste Gongen, han kom
atter, fyr aa faa han paa andre Tan-
ker. Langleggjen vilde inkje staa det
til; han gav berre vondt og meinte,
han kunde gjera som han vilde fyr
Presten, Reinert vart sint og gav
han eit Drag med knytte Neven under
Øyrat og sagde: ”Det skal du hava,
fyrdi du fer aat som ein Fant og ein
Stakkar”. Langleggjen skaut til Vitnes
og sagde til ein Mann, som var til-
stada: ”Kan du minnast det?” Daa
Reiner høyrde det, gav han Langleg-
gjen eit endaa hardare Drag under
andre Øyrat og sagde: ”Kann du
minnast det?” Langleggjen hengde
ned Hovudet og gjekk ut. Mange unde
han «det, han fekk.
Reiner livde som Ungkar all sin Dag,
og daa han inkje var øydslen, hadde
han myket med Henderne. Pengarne
sine nyttad han til aa hjelpa Sokne-
1) Gjeitemyk.
borni sine. Sume laante han Pengar,
og sume gav han. Han gav au Folk
drive Gardarne sine. Etter ein Brand
vilde han ein Gong plent faa Folk paa
ein Gard til aa mura seg upp Hus av
Stein, daa der var god Tid*) paa det
Slaget, men litet Timber. Men endaa
Bønderne trudde, det kunde vera gagn-
legt, og Presten baud seg til aa betala
Murararne, vart det ikkje nokot av;
for Bønderne var rædde,
faa Unamn, daa ein Husmann, som
budde i murde Hus, stødt vart kallad
”Ola i Muren.”
Selskapet fyr Norges
Lovord fyr det,
Vel” fær han
han gjorde fyr Næ-
av ein Hr. Floor, som fekk Løn fyre
aa fara rundt aa sjaa,
hadde det, og læra deim upp. Reiner
at han var skyld Fantarne.*)
Reiner kavad allra mest med aa
læra upp Ungdomen. Han let seg in-
kje nøgja med, at dei kunde ramsa
upp nokot etter Forklaaringi. Dei
skulde skyna det, dei lærde. Han
sagde tidt: ”Pontoppidan havde ikke
Aandens overordentlige Gave mer end
jeg.” Han meinte, det han lærte Borni,
var helder betre, end det Pontoppidan
lærde deim. Det skulde festa seg i
Minne ved raakande Likningar. Der
var t. D. 12 Apostlar, liksom der er
12 Maanar i Aaret, 10 Budord, liksom
der er 10 Fingrar paa baade Hender,
7T Bøner i Fadervaaret, liksom der er
7 Dagar i Vika og 3 Artiklar elder 3
Personar i Gud, liksom der er 3 Mann
i Gravdal (ein Farragard). Kunde Borni
inkje skyna det, han totte var ende-
fram, elder minnast det, han med
Klemna hadde sleget. fast, gav han
deim eit Drag under Øyrat, elder han
reiv deim i Haaret, trappad 1 Golvet
og skar Tennar.
graata, so gret han med og sagde:
”Gud i Himmelen veit, kva eg
gjera med desse Borni!”
Naar Sinnet tok han hardt, bannad
han tidt stygt, og naar dei so spurde
han, kvifyre ban bannad, han, som
var Prest, svarad han, at den stygge
Mannen inkje var for god aa slita
paa. + Eg heve talat med gamle
Folk, som inkje trudde det var Synd
1) Raad. ?) I ”Norske Bygdesagn” av
Daae vert det løglegt nokk sagt, at han var
i Ætt med Fantarne. Aa ja, me hava alle
Noa til Ættafar. (”Fanta” er her = Tater-
folk. Istadenfor”Fant”i austlandsk Meining
segjer dei her ofta ”Farre.”)
gode Raader um, korleis dei skulde
dei kunde
I ei ”Innberetning til *
ringsvegerne, um eg inkje misminnest,
korleis Folk
var so hjelpsam mot Fantår og andre
Fatigfolk, at den toskutte Tru kom ut,
Byrjad so Born aa
skal |
EN UT LTTE NØNN
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
