Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
- Luther sagde.
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt.
Betaling fyreaat.
edraheimen.
ES SE HV
Fit blad aat det norske Folket.
Lysingar kostar 10 Øre Petitlin-,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
No. 22,
Kristiania den 3die Jul 1882.
6. Aarg.
VITE
Bondestudentar.
Av Arne Garborg.
E
”Thi ser I til, som aarle opstaa.—
Og sidde om Aftenen silde, — Med
Sorrig, Arbeide og stor Vantro — Saa
ville I gjøre eder rige: — Med Kummer
I æde det harmelig Brød, — Thi Gud
giver sine baade Klæder og Fød, —
Naar de monne sødeligen so-ove”, song
dei inne hjaa han Ole Johannes Sør-
braut ein sur, kald Maandags Morgo
i April. Dei heldt Bøn kvar Dag i
dette Huset; for Ole Johannes var paa
sin Maate ein gudeleg Mann. Han
var ikkje vakt, og alt um han stundom
hadde prøvt paå aa umvenda seg, so
hadde han ikkje fengjet dette til, totte
han, so det laut vera til han vart
gamall og fekk betre Stunder. Men
han tenkte likevæl som so, at det var
best aa halda seg til Guds Ord so
mykje ein kunde, og serleg lagde han
Lag paa aa halda Borni sine til Boki.
Difor heldt han Bøn kvar Morgo, og i
desse Bønestunderne maatte heile Huset
vera med. Det skulde vera so; Ole
Johannes hadde leset det i Lutber og
i Johan Arndt, og dei vakte gjorde
det so, dei og. Han fann det dessutan
rimeligt i seg sjølv. Song ikkje kvar
Fugl si Morgonsalma til Guds Æra?
og skulde me vera mindre kvike til
aa prisa Gud enn dei ufornuftige Fug-
larne? So laut heile Huset upp i den
graae Otta for aa lova og prisa Gud,
og dei smaae stod elder sat ved Bordet
og halvsov og smaafraus og song, SO
godt dei kunde. Men det hendde, at
vesle Judith greet, naar ho var altfor
svevnug. Daa vart Ole Johannes paa
eigne og Vaarherres Vegne vond, og
syngjande av full Hals bøygde han
seg ender og daa framyver Bordet og
kneip Judith i Øyrat. Tagnad ho daa
ikkje, so fekk ho Stryk etter, Bøni,
naar Ole Johannes hellest hadde Stun-
der; for ein skulde prisa Gud med
glad Hug og ikkje graatande, som
Slikt hadde hendt for
vesle Daniel og meir enn ein Gong;
men no var han for stor.
Naar Salma var songi, las Ole Jo-
hannes Bøni i Salmeboki og dessutan
stundom eit Stykkje i Skattkista; for
Ole Johannes var god til aa lesa. Der-
ætter bad han Fadervaar og Herren
velsigne og bevare dig. Det var ikkje
altid, at Salma av Kingo høvde til
Stykket i Skattkista; men det gjorde
det same; for det var Guds Ord alt,
og Guds Ord hadde Ein altid godt av
aa høyra.
IE II
I Dag raakad det hellest so til, at
Salma og Teksten høvde godt ihop.
Dei gjekk baae ut paa, at me ikkje
skulde syta for Mat og Klæde, daa
Vaarherre sjølv vilde syta for alt slikt.
Fødde ikkje Gud Sporven paa Taket|.
og Lilja paa Marki, endaa dei korkje
saadde elder spann, og var ikkje me
mykje meir enn dei? Skattkista minte
tilslutt um Enkja i Sarepta og um
Vagtlarne i Øydemarki og talad strenge
Ord um den Vantrui som gjorde, at
istadenfor aa slaa vaar Lit til Vaar-
herre, so gjekk me og strævad og sytte
for desse arme jordiske Ting, liksom
det var me, som kunde faa Graset til
aa gro elder Kornet til aa veksa.
Vesle Daniel, som no var ein Gut
paa 13 Aar, likad baade Salma og
Lesestykket, og ynskte berre, at dei
no vilde liva etter det. Men daa Bøni
var slutt, og Ole Johannes tok med
seg baade han Elias — eldste Sonen
— og han Reinert — Tenestguten —
og Daniel ut i det surkalde Veret for
’aa taka aat med Vaaraanna — hu!
daa var det ikkje fritt for, at Daniel
totte dette var ein underleg Maate aa
liva etter Guds Ord paa.
Dagen heldt paa og var sur med
Blaastr og Smaaslut, so det var reint
ufjelgt aa arbeida. Daniel tenkte paa
si varme Seng og paa Stova der heime,
som Mor visst no hadde sopt og fengje
varm, So der var koselegt aa vera.
Hadde no berre desse vaksne havt Vit
til aa tru paa det, som stod med klaare
og reime Ord i Boki! Vesle Daniel
gjorde baade undrast og harmad seg.
Det var sjeldan, han spurde Far sin
um nokot, og det hadde aldri. hendt,
at han hadde spurt han um
høgare Ting. Men i Dag sette han
seg fyre, at han vilde gjera det. Han
vilde spyrja, um Folk totte det var
Moro aa gaa slik aa træla, naar dei
gjorde det, endaa Boki so tydeleg sagde,
at dei kunde sleppa; elder han vilde
spyrja, um det ikkje var Synd og Van-
tru, det dei gjorde no, — aa, han
kunde koma med ei heil Rad av Spurs-
maal, totte han. Men naar han for
Aalvor skulde til, so blygdest han, og
det hadde so nær gjenget i Dag som
det vanleg gjekk, naar han tenkte paa
aa segja elder spyrja um nokot —:
det hadde so nær" ikkje vortet av.
Men eingong, som Daniel stod der og
skugrad og fraus og var reint ille i
Lag, stansad Ole Johannes med Plogen
like ved han, og ingen annan var so
nære, at han kunde høyra. Daa skaut
Guten Hjartat i Livet, snudde Ryggen
til Far sin, snuggad seg og fraus og
slike |
sagde: ”Her er ufyse aa vera ute i
Dag!” — ”Aa ja,” meinte Ole Johannes;
”men vil me ha Mat til eit annat Aar,
so lyt me nok vera ute.” — ”Ja men
. 0. kvi stend der daa slikt i Boki
. som det me las i Dag?” stotad
Daniel og stangad med Moldgreipi i
Treskoen sin; for det var no so rart
aa koma med slike Spursmaal, Ole
Johannes vart reint forundrad, ja mest
rædd. Kor kunde Guten koma paa
slikt? Endeleg sagde han, i di han
slog paa Gamparne for aa faa dei i
Gang att —: ”Soh! hypp! Der stend
det i Boki, Far min, at... sol! vil
du gob! ... at den som ikkje vil
arbeida, skal hellerikke æde; veit du
ikkje det? Hypp! soh!” — Gam-
parne vreid seg seint og syrgjeleg
fram i Selen att, stritad og stertad og
kom endeleg i Veg, magtlause og arme
som dei gjekk der og slong, langhærde
og magre som Gjeiter i den tidlige
Vaaren. Og Ole Johannes skjeivled
avstad etter Plogen og tenkte med seg:
”Jamen er der Hovud paa Guten; han
er mest for god til aa vera Bonde.” —
Men Daniel stod etter motfallen
og liten og undrast paå, at altid skulde
daa dei vaksne hava Rett. Det kunde
ikkje nytta aa tenkja paa nokon Ting;
dei vaksne visste det altid betre.
Men Hug til aa arbeida fekk han
ikkje med dette. Han kunde sannt
aa segja ikkje skyna, kvifor Gud, som
var almegtig, ikkje liksogodt kunde
gjeva oss Maten utan Arbeid. Kva
vilde det kosta honom aa lata det rigna
litt Manna, ja gjerna Velling og andre
gode Ting med? — For aa arbeida var
daa so leidt. Det var berre ei Plaga.
Vaarvinna var endeleg slutt, og so
skulde det vera Skule ei 3—4 Vikur
millom den og Slaatten. Ole Johannes
likad ikkje denne Skuleturen midt paa
Fyresumaren, for just daa hadde dei
Bruk for Smaagutarne til aa gjæta.
Og det var ikkje fritt han slog paa,
at i Aar var det best Daniel var heime
av Skulen. Men dåa vart Daniel reint
utav det. Skulen var det gildaste han
visste. Der slapp han aa arbeida;
der fekk han leika seg i Sundagsklæde
saman med mange Kammeratar; og
”inne” i Skulen greidde han seg so
vidt godt, at han kunde lika seg der
med. Han maatte paa Skulen! So
gjekk han til Mor si og sutrad og bad
for seg, og gamle Maren maatte daa
som vanlegt vaaga Trøya for Guten
sir. Og ho fekk fram det ho vilde;
for ho visste kva Kant ho skulde taka
Gamlen fraa. ”Du ser det er Hovud
paa Guten,” sagde ho; ”og Hug til
ITERA EEE
Boki hev han og; — kven veit, kva
det kann verta av han, dersom han
fær Lærdom?” — ”Aa, han fær væl
halda seg til den Stand og Stilling,
Ole Johannes tvert. ”Aa ja; men me
hev no set so mangt av det Slaget,”
svarad Maren. ”Sjaa no berre som
Son hans Jo Kleppe, som vart Prest!
— Ja me skal no ikkje tenkja so høgt;
men det er daa ingen, som veit nokot.”
— ”Aa du snakkar som du hev Vit
til,” meinte Ole Johannes. Men, naar
Guten plent vilde paa Skulen, — so
fekk han væl gaa daa! — Den som var
glad, var Maren; no var daa den
Sorgi sløkkt.
Paa Skulen var godt aa vera. Folk
hadde det altid litt veinslegt og kose-
legt inne, naar Skulen var paa Garden,
og Skulemeistaren var so snild, at
han aldri slog andre enn dei, som
gjorde Fantestykkje. og det gjorde
Daniel aldri. Og ikkje Judith helder.
Det maatte vera gildt aa vera Skule-
meistar. Her kunde han gaa inne all
Dagen turr og varm, ja sundagsklædd
av alle; god Mat fekk han, og Skulen
var daa ikkje stort annat enn ein Leik
mot aa gaa og vabba og trampa i
Moldi. Daniel tenkte titt med seg:
den, som . kunde verta Skulemeistar.
Paa Skulen fekk han ein Dag ei
Forklaring um Arbeidet, som han lagde
Merke til. Dei hadde i Forklaringi
um Syndefallet, og der viste det seg
daa, at Arbeidet var ei Fylgd av Syndi.
Hadde ikkje Syndi komet inn i Verdi,
so hadde me voret frie Arbeidet. Væl
hadde Adam og Eva arbeidt paa ein
Maate i Paradis og; det stod, at dei
var sette i Edens Hage til aa dyrka
og vakta den. Men fyre Syndefallet
var Arbeidet berre som ein Leik elder
ei Moro; for daa var Naturen so god-
viljug mot Mennesket, at Arbeidet gjekk
av seg sjølv og gav dei rikaste Frukter
for mest ingenting. Derimos etter
Syndefallet hadde Naturen vortet so
vrang og forvend, at han berre gjorde
Motstand mot Mennesket, so Arbeidet
no var ein tung Trældom i Stræv og
Sveitte, og endaa gav Jordi so lite av
seg, at det berre var so vidt me kunde
liva. Dette totte Daniel han forstod.
Arbeidet var ei Straff! det var rime-
legt. Det var som naar dei sette vonde
Folk paa Tukthuset. Aa den Skarven,
den Adam, som berre for eit einaste
Eple hadde ført all denne Trældomen
yver oss, og det han, som hadde Hagen
full av Eple og Kirsebær, som han
kunde eta av so mykje han vilde!
som Vaarherre hev sett han i,” svarad
og fin, og vyrd som ein framifraa Mann
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
