Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
i
Pen
|
|
HE
|
[8
|
90
Fedraheimen.
10de Juni 1882.
gjera alt han kunde for aa faa løysa
denne bundne Krafti. Ein einaste slik
Mann, som med store Gaavur gjekk
frisk og sterk fram av sjølve Folkets
Naturgrunn, — kva han kunde gjera
i vaart folkelege Gjenfødingsarbeid,
det var meir enn kanskje nokon kunde
drøyma.
Eit heilt Aar hadde han, som Urte-
gardsmann, gjenget her og søkt etter
eit friskt Tre med fruktberande Kraft.
No hadde han funnet det. Og no
skulde han med Guds Hjelp dyrka det
so, at Frukti kunde faa mogna seg
fram 1 all sin rike Fylle. —
Daa’ Daniel var konfirmerad, fekk
Kapellanen ein Sundag fat i Far hans
med Kyrkja. Og han talde for Ole
Johannes det beste han kunde um, at
han burde halda denne Guten fram
til Lærdom. Ole Johannes vart so
fornøgd yver dette, at det var so han
raudnad i sine gamle Kjakar; — men
det vilde no væl verta for dyrt —? Ka-
pellanen svarad, at han vilde lesa med
Guten sjølv so langt han kunde, og
det skulde ingenting kosta. Daa blenkte
det sterkt upp i Augo hans Ole Jo-
hannes Sørbraut. Dessutan, heldt Ka-
pellanen fram, skulde han tala med
Klokkaren, so Daniel kunde faa gaa
fritt paa Klokkarskulen og læra Skri-
ving og Rekning og andre Ting,
som han der best og lettast kunde
læra. Ja, dette var fælt snildt av
. Presten, reint overlag snildt, sagde
Ole Johannes. Men... var ikkje
Presten rædd, det kunde vera faarlegt
for Guten aa faa so mykje verdsleg
Kunnskap? — Nei; Kapellanen meinte,
at mykje Kunnskap just gjorde ein
Mann godt; det var liten og falsk
Kunnskap, som ”uppblees”. Ja — ja;
Presten forstod no det best, han. —
Men trudde Presten, at det no kunde
vera Raad, at Daniel kunde . . . koma
so langt fram? — Ja; Kapellanen
trudde, han kunde koma langt fram.
Han vart tilslutt litt leid av alle desse
aandlause Motlegg. og Tvilsmaal hjaa
denne u-upplyste Bonden, og sagde, at
han totte ikkje Ole Johannes burde
setja seg imot dette, naar han so tyde-
leg saag, at det var Guds Vilje, og
han skulde tenkja, at Gud kanskje
hadde større Tankar med Guten, enn
han kunde fata. Daa Ole Johannes
høyrde dette, so gav han seg strakst.
Tilbodet var no og so godt, at det i
Grunnen ikkje gjekk an aa bjoda det
av. So gjekk daa Ole Johannes heim
baade byrg og uroleg yver det, som
i Dag var avgjort; men Kapellanen
var glad som ein Landvinnar. Det
skulde verta eit herlegt Arbeid aa faa
saa og planta i slik ei naturfrisk
Barnesjæl. —
Daniel vart halvgalen av Gleda.
Han gjekk og lo ein heil Dag. At
det skulde koma so snart —! Og at
det i det heile kunde koma! At han,
som berre var ein stakkars Bondegut,
kunde hava slik ei Lukka! Aa Gud
vælsigne den Presten Hirsch; han vilde
aldri gløyma Presten Hirsch, nei, aldri.
Ein Dag ut i Vika ruslad gamle
Ole Johannes ut paa Bygdi og laante
seg nokre Dalar, som skulde vera til
Bøker. Det var som heile Huset kom
i eit Høgtidslag i denne Tidi. Men
ut paa Bygdi talad dei no med For-
undring, og helst med litt Spott, um
denne Sørbrautguten, som heldt seg
so gjæv, at han vilde verta Prest.
Det konstitutionelle Styre vinn seg
fram i England.
(Framhald fraa No. 21).
Gjenom mange Hundradaar hadde
det voret Strid millom det folkelege
Drag, som fraa fyrst av laag under i
den engelske Riksskipnaden, og Kon-
gemagti med hennar sjølvsjuke Her-
relyster. Gjenom Upprør, Riksproces-
sar, Slag, Landlysingar og Rettsmord
hadde denne Striden øydelagt heile
Lande og gjort det mest magtlaust
mot Utlande; stundom syntest Folke-
fridomen, stundom Kongemagti aa
vera Undergangen nære. =”Vaapen-
kongen”, som utropa Wilbelm og Ma-
rie til Konge og Dronning av England,
kunngjorde med Sanning, at denne
store Striden no var slutt; at der paa-
nytt var full Samklang millom Trone
og Parlament, og at dei gamle Logjer
og. Filskipingar, som avgrensa Kon-
gemagti, heretter skulde: hava sama
Vyrdnad og Heilagdom som. Konge-
magt1 sjølv.
Ein Jamaldring med Revolutionen
segjer: ”Det er Lykka vaar, at dei
engelske Konganne er under Logjenne
som me sjølve; at dei vilde øydeleggje
Grunnlage for deira eigji Magt og
Storleik, um dei øydelagde Logjerne;
soleis er Riksbygningen vaar ikkje
sjølvtykkjeleg, men logleg, ikkje ubun-
den, men statsretsleg, og me rosar oss
med Grunn som friare enn andre Folk
og betre varde mot Valdsherrar”.
Den nye Aandi synte seg strakst
i dei nye Logjer og Tilskipingar.
Alle gjekk ut paa aa gjera Folkets Ret-
tende so mykje meir ukrenkjelege. Dei
frie Tankanne, som hadde arbeidt seg
fram under Stuart-Konganne og deira
Hardstyre, fekk no Magt gjenom alt.
- Mest vigtigt var her Umdaningi av
Skattestelle. For fyrste Gong fekk
Kongen fast Aarsløn, og vart Riks-
eigendomanne skilde ut fraa det ser-
skilde kongelege Hushald. Til daa
hadde det voret Bruk aa gjeva kvar
Fyrste, naar han kom til Styre, alle
Innkomunne av visse Skattar, dei
han daa kunde bruke som han vil-
de; paa den Maaten vart Innkomunne
hans svært ujamne, snart uhorveleg
store og snart mindre; naar Folkerik-
domen tok til, kunde dei stiga til uviss
Høgd. Ein sparsam Fyrste kunde paa
den Maaten i eit langt Styre leggje
seg upp umaatelege Pengar, som han
daa kunde bruke til aa leige Hærmenn
fyre og til aa kjøpe Folk med. Denne
Uskikken tok Revolutionen Live av
for all Tid. Kongen fekk ei fast Løn,
og Utgifterne til Heren, Floten og
Landsforsvare i det heile maatte kvart
Aar prøvast av Underhuse. Ved dette
fekk Underhuse det strengaste Tilsyne
med Utgifter og Innkomur. Med kvar
Bevilgning fylgjer det endaa eit like-
framt, strengt Paalegg for Fmbætts-
mennahne i Skatthuse, som segjer, at
Penganne berre maa brukast til det,
dei er gjevne til. Kor langt denne
Aatgjerdi rekk, er klaart. Ikkje noke
Ministerium kann halde seg i Lengdi,
som ikkje hev Tillit hjaa Underhuse,
og Parlamente maa kallast saman kvart
Aar. Hallam kallar i den nemde Soga.
si denne Aatgjerdi liketil for ei Yver-
føring av den utøvande Magti fraa
Kruna til Parlamente. Og dette Orde
er knapt for sterkt.
Heiltupp i same Aand gjekk Um-
bøtingi av Rettargangen. Serleg naar
det galdt politiske Spursmaal, hadde
fyrr dei fælaste Myrdingar vore aal-
mennelege; Domstolanne var fulle av
meinsvorne Vitne, falske eidsvorne og
kjøpte Domarar; med Logløysa og Vald
rudde dei burt den veikare Motstan-
darflokken ved misbrukte Rettsformer.
No kom Fredsdomstolanne til full
Magt; ”Undataks”-Domstolanne vart
avtekne for all Tid, og Domarane i
dei høgste Rettanne kunne ikkje len-
ger avsetjast utan etter Log og Dom.
Det minste Faatale.var no fullkome-
leg tryggt endaa mot det megtigaste
Fleirtale. ”Den armaste Mannen,” sa
den eldste Pitt eingong, ”kann læ aat
heile Kongemagti; Hytta hans kann
vera i Nedfall, Toka halde paa aa
ramle ned, Vinden blaase gjenom Ri-
vunne, Storm og Ver leike med ho;
men for Kongen .av England er ho
trygg; all Magti hans flindrast mot
Dørstokken aat den usle Bygningen.”
(Sjaa Statsmennenne under Georg III
av Henry Lord Brougham).
Likso gagnleg var den nye Åandi
for dei kyrkjelege Sakjenne. Likevæl
ser: ein tydeleg, at den religiøse Aal-
menndaning endaa ligg uendeleg langt
atterut for den politiske. Trufridoms-
logji (Tolerance-akten) vart innførd.
Kongen med sitt stortenkte Lynde vilde
hava aalmenn Trufridom; men Pre-
starne sette sig imot det, og det vart
ikkje av. Toleranseakti stengde endaa
ute Katolikar og Unitarianar (som trur
paa ein Gud i ei Person); men endaa
i ei so avknappa Form gjorde ho my-
kje godt, letta Livet for dei mange.
nedtrykkte Serkyrkjelag og jamna Ve-
Segner fraa Listeland.
Fortalde paa Listemaal.
(Ved M. S.)
(Framhald.)
Lensmannen aa Pitter — dæ heite
Mannen — hadde putte seg ner unne
Dyna aa trudde di maatte døy. Te
seinsten sa” Piiter: ”Du, mi maa hente
Bibelen.” ”Gjer Du dæ i Guds Nabn”,
sa? ensmannen, ”eg tore inkje.” Pitter
stakk opp Hove, men tog dæ strakst te
seg atte, aa saa tog’an Lensmannen i
Armen, saa Skjinne fydde mæ, aa sa":
”Sjaa i Stovedøra.” Han saa gjore, —
aa der sto Døra paa Glutt, aa inn i
Glisa sto dæ same Hove, som dei hadde
set udanfor Vinnue, aa nikte aa nikte
te dei, som laag i Sengja. Aa inkje
nokk mæ dæ; om ei lida Stunn kom
der inn ei Haand, — den høgre Haanna
mæ Forlovelsesringjen paa; aa Haanna
aa Årmen kom lenger aa lenger inn,
aa Årmen blei lenger aa lenger, te an
rakk tvørs øve heile Stova aa lige te
Skatolle; der begjynt’an aa klore aa
klore paa alle Skuffann* harar aa harar,
saa Flisann floug, aa saa nikte Hove aa
saa gabte Kjepten aa saa skreig dæ i!
heile Stova! Ja Pitter svor paa, at heile
Luften skreig paa: ”Kransen, Kransen
min be eg mist!” aa ”Tennann, Tennann
mine vil eg ha igjen!” I dæ same gol
Hanen, aa saa blei dæ heile stille.” .
Tønnes hadde reist seg opp fraa
Stolen aa sto midt paa Golve aa feigte
mæ Årmann som den grummaste Prest.
Quann blei større, Beinann rette seg i
Kneleann, aa heile Mannen blei noen
Tommal høgre. Dæ Bele han fortelde,
sto’an aa stirte udi Vere aa sett” opp et
Anlet, akkurat som han sjæl sko sjaa
alle dei forskræmelege Synann, han
forteld? om. Be æ naa saa viss paa, at
han digte dæ meste a” Historia si paa
Flekkjen, aa derfor tenkte eg mæ meg
sjæl: ”Hadde alle Skruann i ’Hove dit
vore skrudd rigtig fast, saa hadde du
kanskje vore annen Kar hell du æ.
Kanskje du daa kunne ha sluppe aa
seile mæ ”Fregatten” aa søge om Høg-
fragte!” — Naa sett’an seg aa begjynde
aa fortelje att i ein rolegare Tone:
-”Daa denne Forfærdelegheda hadde
salne?) et Gran, aa Lensmannen aa
Pitter hadde komme ie seg sjæl atte,
va dæ fyste di gjore aa ta seg et dygtig
Glas Kamferbrennevin, saa di kunne
komme i Foutann atte. Saa tende di
1) stilnat.
Kola?) aa gjekk opp aa sko sjaa, om
der va Liv i Bemannen. Liv va der
regtegnok ian; men dæ va aasaa alt.
Dæ Grann, Ved, han hadde hatt, va
vekk; naar dei spurte i Øust, svarte han
i Vest. Gal aa tumlen va an te Sin
døyanne Da. Han løb rundt Bygda
mæ et: stort Stykkje Krit aa skreiv aa
kluddre opette alle Veggjann, aa saa
hadd’an en gamal Skjerv om Live, aa
den hivt’an opp i Luften av aa te, aa
saa sto’an aa flærte aa grein aa robte,
at dæ va en Dragje fraa Kjøbenham.
I Lensmannens Hus blei dæ reint for-
dansande te spøgje aa holle Spetakkel.
Ingjen kunne vere der antel Nott ”ell
Da. Endeleg kom der ei klog Kaana
fraa Smørsund, aa hu raadde dei te aa
grave ner i Jora ekkoslag*) a Bruas
Biendele paa den Veien, ho pla”e komme.
Dei saa gjore. Dei tog Tennann aa
Hodevandshuse aa grov ner ud i Markja,
aa se” den Da kom ho aller meir te Hus.
Men derude, der dei hadde grave dæ
ner, kunne di høyre dæ oulte aa jamre
seg mange Herrens Aar bagette.”
”Dæ va mno’n syrgjelege Historia, I
fortele, Tønnes,” sae eg. ”Kan Tkje
1) ”Tranlampe”.
2) eitkvartslag.
no’n, som æ et lide Gran lystigar?”” —
”He du høurt om den Mannen, som selde
seg te den vonde, men som St. Peder
holp te aa jukse Fa’n, saa Mannen levde
godt a Pengann heile si Leveti? —
Inkje dæ? Jou. Der va eigaang en
Mand, som dæ va saa bitterhg smaatt
for. De va han aa Kaana, 14 Unge,
aa ei gamal Besta, som va sengliggans.
Saa va dæ ein Da, som ingjen a" di
hadde fengje non Ting aa æde te bort
imod Kvelle, Saa tog Mannen 2 Bodn
mæ seg aa gjekk opp i Heia aa pelte
Tydebær. Han tenkte aa grubliserte
heile Tia, koss han sko skaffe ekko te-
veie aa leve a; men daa han ingjen Ud-
veg saag, sa” an desse syndige Orann
(Ordi): ”Bg sko gjedne sæle meg te
Fan, kviss han betalte noge resenabelt.”
Dæ va snøut nok han hadde talt ud
Ore, førr der kom en liden fjaagelig
Mann gaaans mæ en Sekk paa Ryggjen-
Mannen hadde Klæe, som va svart” aa
kvid’-stribette, aa saa hadd”an ein Heste-
fod aa ein Hanefod. Dæ kjølte i Mannen,
dæ fyste han saag’an; for han kunne
nok skjønne, kven dæ va, men saa
tenkt’an som saa; ”me kann naa alti
akkedere.” Jaha. Dei kom daa te Ak-
kort om, at Styggen sko hent’an om
sju Aar, aa saa sko Mannen ha saa
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
