Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
10de Juni 1882.
Fedraheimen:
91
gen for Avtakingi av Religionseiden
og Frigjeringi av Katholikkanne sei-
nare i Tidi.
de: slutta med alle Forsøk paa aa faa
den biskoppelege Kyrkja til Magti der.
Og som Topp- og Fellingsstein paa
disse store Tilskipingar lyfter seg en-
deleg den fullkomne Pressefridom.
Væl kjem denne noko seint, men so
er han so mykje betre, naar han kjem.
Med stutte Avbrot hadde Censuren
vori brukt under alle Styre sia Hen-
rik VIII;
Censurlogi ute, men i 1685 vart ho
uppnyad att for 7 Aar; og det er mer-
kjelegt, at Declaration of rights ikkje
nemner Pressa med eit einaste Ord.
Men endeleg vart Censuren i 1693
gjort Ende paa for all Tid: Hotte og
sjølve Wilbelm IIT prøyde nok sidan
mang ein Gong aa knipe av paa Pres-
sefridomen; men det nytta aldri. Kvar
Engelskmann veit, at all verdsleg og
kyrkjeleg Fridom berre er eit faafen-
gelegt og unyttigt Skin, der ikkje Pressa
vaker. ”Gjev Ministranne eit sedlaust
Overhus?, så eingong ein vidgjeten
Parlamentstalar, ”gjev dei eit mute-
takande (”bestikkeligt”) Underhus, gjev
dei eit krjupande Hoff — og lat oss
faa hava den frie Pressa, so vil eg
beda dei freiste aa krenkje Englands
Fridomar med ein Finger.”
I Sanning: den, som ser fordoms-
fritt attende paa dei store Godar, Re-
volutionen førde med seg, han vil med
Glede vera med Hallam, naar han
segjer desse byrge Ordi um Fødelande
sitt: ”Me eig paa ein Gong den repu-
blikanske Byrgskap og Vyrdnad og
den Fastleiken og rolege Støleiken,
som bhellest berre plar høyra til Ein-
velde.” Montesquieu kjem med dei
same Tankanne; ban kallar England
eit Land, der Republikken gjøymer
seg under monarkiske Former. Og
ikkje berre England, men heile den
upplyste Verdi fekk her den sterkaste
Drivkraft framyver. Denne konstitu-
tionelle Riksformi hev vorti Grunnlage,
ja i mange Maatar endaa det øyste
Mynster for alle nye Rikslærur og
Riksutviklingar; og likevel hev ho ikkje
Skotland og kom 1 Ro;:
i Aare 1679 var Tidi forl.
bygt seg under Innverknad av faste
gjenomtenkte Lærur, men einast ved
eit heppelegt Møte av heppelege Høve,
ved Samband millom fiendtlege Flok-
kar, ved eit reint utvertes Millomvegs-
forlik. Men her ligg dei frugtrike
Røtenne til den demokratiske Riksbyg-
naden aat Nord-Amerika, til den fran-
ske Revolutionen, til dei religiøse, po-
litiske og borgarlege Tilstand i heile
Samtidi. (Meir).
Bibelsoga paa Norsk.
Det munar fram.
Maalmeunerne fer til aa taka Ar-
beidet paa ein praktisk Maate, dei
arbeider for Skulen, dei tenkjer aa
byggja ein fast Grunnvoll for Fram-
tidi, dei samlar si Kraft um aa skriva
Skulebøker og Lærdoms-Skrifter for
Ungdomen.
Det er alt lagt vonom meir Arbeid
paa det; me hev komet eit godt Stykkje
paa Veg.
ABC-Bok hev det komet, og det
betre enn ho finst paa Bokmaalet.
Norigssoge hev det komet, og den
baate god og brukfør.
Heimsyn hey me, tilmaata for Ung-
domen.
Reiknebok je me.
av Høyem).
Av Katekisma hev det komet fleire
Umsetningar og Utgaavur, eg meiner
baate fire og fem.
Ei Bok um kristeleg Tru og Livnad
er i Gjerdom.
Bibelsoga held paa og vert umsett.
Bibelsogur hev me fengjet, fyst til
Bruk for Lærarar: Den helig ge Soga
ved Høyem, og no nyleg til Bruk for
Borni:
Bibelsoga ved Paulsen og Mo.
Desse tvo Bøkerne er reint motsette
kvarandre i Lag og Framferd.
Høyem si er vidtalande og mang-
ordig. Forteljingi hans avklæder Bibel-
soga dette Gamaldoms-Laget, som me
er vane til; dette er væl paa ei Vis,
og godt gjort paa sin Maate; men han
hev drivet det væl vidt.
Kjende Namn umskriv og mistyder
Ren
han jamt. Paradis kallar han Fager-
hagen, Farisæararne kallar han Fram-
ifraakararne, Golgata Skoltehaugen.
Det er mange, som vil mislika det;
endaa fleire er det, som viltykkja, at|
han hev nedsett Vyrdnaden, som høver
Bibelsoga, med di han brukar mange
Ord, som er litet aalgjengde og litet
sømer seg i Aalvors-Tale, men meire,
med di han legg Forteljingsmaaten
for laagt, so det ikkje gjev det rette
Gjenskin av Bibelens høge og heilage
Stil*).
At det er langt ifraa, at det nor-
ske Maalet er Skuld i dette, visar den
andre Bibelsoga, ved Paulsen og Mo.
Ho hev Vyrdnaden, ho hev helge-
klædt den jamvæl, ho hev sveipat den
inn i gamle Former og Bokstavar og
gjerdat den inn.
Det trengst no inkje for Bibelvyrd-
naden; den ver seg sjølv.
Det trengst inkje for Skulebonni beld,
— det er tvertum til Mein.
inn gamaldagse Ord og Former og
Bokstavar, meir enn det er turvand, i
ei slik Skulebok, det er aa leggja
Steinar i Vegen for dei Smaae, som
dei støyter seg paa, allvist 1 Austbyg-
derne. Men betre er det likevæl aa
køyra med eigi Greide paa auren Veg
enn 1 leigd Vogn med Putur og Fjører,
naar du maa betala Ferdsla for dyrt.
I ei Skulebok maa ein fyst sjaa
etter’det som er mest praktisk. Hellest
vil Folk segja, at det er ei Bok, som
er skrevi for aa gagna Maalstrævet
og ikkje fyrst og fremst for Skulen
Skuld.
Me skulde taka slik Segjing fraa dei.
Me kann hava ymse Meiningar um
det norske Landsmaalet, korleids me
helst vilde hava det. I Skuleverket
skulde me do berre tenkja paa dét
mest praktiske og freista aa semjast
paa det.
Men det er ikkje praktisk aa gjeva
Smaabonn sovoret som ”Vidarfang”,
”iktarbroten”, ”Viner” (Vener), ”Grei-
nerna”, Dyrr (Dør), Yjop* (laup); F leir-
* Les til Dømes Stykket um Job; det
tykkjer eg er det verste.
mange Dalersedle, som han kunne bære.
Men kviss han kunne svare Gam!” Eirik
paa sju Spørsmaal, naar dei sju Aarann
hadd? Ende, saa sko Mannen ennaa sleppe
tri, aa beholle Pengann atte paa. Saa
gjekk di kver sin Veg. Mannen gjekk
«heim aa levde som en Skrivar, aa fekk
sligt et Heim, at baade Presten aa Fuden
kom te’an mæ dæ Go’e. Pengann sine
brugt’an væ, ga alle Fattigfolk aa holp
alle dei, som trong te’an; men Aar ette
Aar blei ”an meir aa meir tungsinna.
Han gjekk te Kjørke aa holt seg te
Boga, men daa dei sju Aarann hadd”
Ende, va han mest som en Raring. Saa
va dæ den seinste Daen han hadd” ette.
Om Moranen tileg tog’an ei stor Skreppa
mæ Penge aa gjekk te Presten mæ aa
ba han sko dele dei ud te di Fattige.
Saa gjekk’an heim aa lae seg te Sengs.
Daa dæ lei udpaa Notta — saa”nt Klokka
sju —, kom der noge aa bankte paa
Døra. Naa kjæm”*an, tenkte Mannen,
aa saa fekk ’an Kaana te gaa aa lukk”
opp. Saa kom der inn en herlig")
gamal Mann, ganske kvidklædd, mæ tvo
store Nyggjele i Haanna, aa ba” om
han inkje kunne faa Hus der om Notta.
Nei dæ kunn’an daa slett inkje, sa
3) mykje, ”temmelig.”
sa” St. Peder.
Mannen, — han tenkte paa, kaa der
sko skje; men den kvidklædde ba saa
vænt, at dei teseinsten maatte lov’an, at
har. kunne bli. Saa sett’an seg fram-
man orm Obnen, aa saa ga’an seg i Snakk
mæ Mannen; aa koss dæ gjekk te hell
inkje, saa hadde Mannen forteld’an heile
si Vederværdighed, førr’an viste Ore a.
Jaja”, sa” den kvidklædde, ”eg vist” om
dæ førr; men si du he vore saa go mæ
dei Nødlidans” aa levd saa oudsfryetie
et Levnet aa holle deg te Boga, saa
kann dæ henne, at dr Mann, eg tene,
vil senne deg ei Help.” Saa sad di aa
talte te udpaa Notta, aa Mannen totte
han blei lettar om Hjerte ettekvert.
Daa Klokka slo 12, bankte dæ paa Døra.
”Du ska ”kje lukk” opp ennaa,” sa” den
kvidklædde. Om ei Stunn bankte dæ
igjen, møgje harar. ”Du ska” "kje lukk”
opp naa heller,” sa’an. Saa bankte dæ
den 3e Gaanga, sligt at dei trudde heile
Veggjen hadde komm” inn. ”Naa ska
eg gaa aa lukk” opp,” sa den kvidklædde.
Ligg saa du bare stille” Saa robte dæ
udanfor: ”Æ dæ deg, Syvert?” ”Jaha”,
sa” St. Peder, — for dæ va den kvid-
klædde. ”Dei sju Aarann he Ende i
Æ du færdig?” ”Javel”,
”Kom mæ Spørsmaa-
”Eeg
denne Time.
lann; du minnest vel Akorten?P”
gløyme ingjen Ting,” svarte dæ udanfor.
Saa begjynte dei +vo: ”Ein Mann for
Dør —?” robte dæ. ”Ein Mann innan-
for Dør døles") best,” svarte St. Peder.
”Pyo Mann for Dør —?” gol dæ. ”Tvo
Mann unn? et Aaklæe forligst best,”
sa Peder. ”Tre Mann for Dør!” ”Ein
tre-aars gamal Galt æ best aa lege” 1
Salt.” ”Fire Mann-for Dør!” ”Fire
Hjul unn* ei Vogn gjeng” best.” ”Fem
Mann for Dør!” ”Fem Finge i et Fest
helle Svær’e best.” ”Seks Mann for
Dør!” ”En 6 Aars gamal Hest bær” sin
Herre best.”. Sju Mann for Dør.” Sju-
stjerna sto paa Himmelen, førr Kristus
blei fødd, aa dei stend" der ennaa.” Den
vonde hadde robt aa goult harar aa
harar for kvert Spørsmaal, han kom mæ.
Naa gol’an saa dæ kvein i Husann:
”Aa æ Du her, Sante Pær, saa maa eg
ryme!” — aa tebeins tog”an, saa Bld aa
Kneiste spragte om’an, aa Svovellugta
kunne dei kjenne paa Garen i 8 Dae
Sian sad St. Peder aa Mannen
aa talte lengje mæ enannen. ”Brug naa
Pengann væl,” sa" Peder, ”naa kann
ingjen røre deg meir, hverken her ”ell
der. Help dei Fattige, saa ingjen ska
komme i slig Kniba som Du va i, aa
bagette.
1) dylst av (dylja).
Aa setja
talsformer av Gjerningsord er au tung-
vinne for Bonn, allvist i Fortid slikt
som ”dei skriko”; Ivar Aåsen hev au
sleppt dei no.
Hellest likar eg Boki godt.
Ho er skipa likeins som den vesle
av Vogt. Forteljingi er klaar og greid,
noko stutt alltid for smaae Bonn, men
naar dei hev høyrt det fortalt for seg,
fyrr dei les, er det ikkje til Mein, og
ei større Bok vart for dyr. Eg trur,
ho vil’ gjeva Skuleverket vaart ein god
Framstøyt; allvist, um ho kunde gjerast
meir praktisk og lettlesi etter det eg *
hev nemnt, trur eg, at ho i mange
Maatar stend yver den av Vogt.
Ho er væl verd aa prøvast i Sku-
larne.
Denne og so Høyem. si utfyller kvar-
andre, éndaa den som brukar Høyem
si, maa gjera det varsamt og med
myken Kritik.
Her er nokre Prøvur til Saman-
likning. ,
Abraham er stærk i Troen.
(Etter Vogt). Herren aabenbarede sig
atter for Abraham og lovede ham, at
hans Afkom skulde blive talrig som
Himmelens Stjerner. Abraham var da
gammel, og Sara var gammel, og de
havde ingen Børn; men Abraham troede
paa Guds Vorjættelse, og denne Tro blev
regnet ham til Retfærdighed.
Abraham sad i Døren til sit Telt,
da Dagen var hed. Idet han opløftede
sine Øine, stode 5 Mænd foran ham.
Abraham løb hen til dem, bøiede sig til
Jorden og sagde: Kjære! gaaer ikke
Eders Tjener forbi; hviler Eder under
dette Træ, og jeg skal hente Vand til
at toe Bders Fødder og Mad til at veder-
kvæge Eder; derefter” kunne I gaae vi-
dere. Og de sagde: gjør som "du har
sagt. Saa løb Arghad til Hjorden og
fik slagtet og tilberedt en god Kalv, og
Sara tog Hvedemeel og bagede Kager.
Og han tog Fløde og Molk og satte for
Mændene, og han stod hos dem under
Træet, medens de spiste. Da sagde den
ene: hvor er Sara, din Hustru? Abra-
ham svarede: hun er i Teltet. Da sagde
han: om et Aarstid vil jer komme igjen,
og da skal Sara have en Søn. Dette
hørte Sara i Teltet og lo; thi hun meente
at være for gammel til at faae Børn.
Men den ene, som var Herren, sagde:
mon nogen Ting er umulig for Gud!
Abraham er sterk i Trui. (Etter
Paulen og Mo.) Gud talade til Abra-
ham i eit Syn og lovade, at Ætti hans
skulde verda talrik som Stjernorna paa
Himmelen. Og Abraham trudde Lov-
naden, endaa Sara var gamall vordi og
dei inkje badde Born. Bin Dag, daa
Abraham sat ute i Dyrri, saag han upp
og Vvardt var tri. Menner, som stodo
utanfyre Tjeldet. Han gjekk burt aat
deim, helsade deim og bad deim stadna
ei Stund og kvilaseg. No bar han fram
Vatn til aa tvaa Føterne deira, og han
bad Sara laga Kakor, men sjølv ljop
han burt til Buskapen og tok ein Kalv,
som han leet Drengen slagta, og reidde
so til Mat aat Ferdarmennerne. Ein
av deim sagde: Annat Aar desse Tider
vil eg koma atter; daa skal Sara hava
ein Son. Detta høyrde Sara, ho stod
inne i Tjeldet, og ho log, for ho tykte,
ho var for gamall til aa faa Born. Men
Mannen, som var Gud sjølv, sagde:
Skulde nokon Ting vera umogleg fyre
Gud?
Den gudelskande Simeon. (Etter
Høyem.) Ottedagar etteråt var det den
ta saa aldri meir ”ell 4 Procent Renta,
naar Du laane Penge ud.” Dermæ gjelsk
”an, aa gla va Mannen. —=(Meir.)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
