Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
102
Fedraheimen.
Iste Juli 1882.
kom til Prestegarden og skulde betala
Offerskjeppa. Stakkaren hadde voret
paa Restancelista lengje, og Presten
hadde voret paa han fleire Gonger
etter denne Offerskjeppa, baade med
Kyrkja og andre Stader, og no skulde
daa Mannen endeleg gjera væl og be-
tala. Han hadde endaa selt ei Ku for
aa greida denne Offerskjeppa, og so
ein Bank. Ja; i Banken vart han av
med Pengarne sine utan Vande; men
daa ban kom til Prestegarden, fekk
han Bikkja paa seg, so han laut røma
det beste han hadde lært, og fekk
Broki si sundflengd attpaa Kjøpet.
Daa hadde Presten vortet vond og sett
Bikkja i Band. Men Bikkja likad seg
ikkje i Bandet. Ho stod og ylte og
peip all Dagen, so Presten ikkje heldt
ut aa høyra paa det. Det var ukriste-
legt Dyrplageri, sagde han tilslutt, og
so løyste han Bikkja. Sidan den Tid
gjekk Beistet laust, og den, som no
kom til Prestegarden, fekk greida seg
sjølv, som han best kunde. Det som
hjelpte var, at Bikkja aldri beit ”skik-
kelege Folk”, som Presten sagde, og
Faiikfolk og slike kunde halda seg
- derifraa. Men Daniel var rædd like-
væl, han; ein kunde aldri vita, kva
slikt eit Beist kunde finna paa; og
- ræddast var han i Hundedagarne.
Men etterkvart lærde Apollo aa
kjenna Daniel, so denne tilslutt kunde
gaa ut og inn 1 Prestegarden som han
vilde. Det var ikkje fritt Daniel var
byrg av, at Prestebikkja soleis hadde
teket han upp i den Adelen av ”skik-
kelege Folk”, som ho aldri gjorde
nokot vondt; for Prestebikkja visste
nok aa velja sine Folk, tenkte Daniel.
Underleg nok var ikkje Kandidaten
nokot glad i denne Bikkja. Daniel
fekk endaa eingong høyra, at Kandi-
daten vilde hava Apollo or Vegen.
Det var ein raa Skikk, sagde han, ei
Leivning fraa ei Villmannstid, aa halda
slike tamde elder halvtamde Vargar
gangande i Gardarne til aa skræma
Helsa elder Vitet av sine nervøse Med-
kristne, elder til aa skaffa dei Hunde-
galskap; og minst skulde ein venta
slik Villmannskap hjaa ein Prest. Men
Gamlepresten berre knurrad litegrand,
og sagde, at han ikkje brydde seg um
slike ”moderne Idear.” Og eingong
vart han vond og sagde, at han vilde
likso lite missa Apollo, som han vilde
missa eit av sine eigne Born. Til det
tagde Kandidaten. —
I Slaatten maatte Daniel vera heime;
men um Hausten tok dei til att, og
det gjekk bra. Daniel likad seg; for
han kjende, at han lærde nokot, og
det gav Mod. Kandidaten var ein
drivande Lærar, mykje flinkare enn
Kapellan Hirsch; og han arbeidde med
Lyst, saag det ut til. Men som alt
gjekk paa det beste, kom Apollo 1
Vegen og øydelagde det for dei.
Dei sat ein Dag som vanlegt inne
hjaa Kandidaten og las. Daniel sat
midt for Bordet slik, at han kunde
sjaa ut yver heile Prestegardstunet.
Daa ser han eit Kvinnfolk, som kom
gangande fram mot Huset paa slik
ein underleg Maate. Ho var fatikt
klædd, og litt upp i Aari; hellest var
ho eit Bygdemenneske og saag nokso
skikkeleg ut. Men i Hælarne paa seg
hadde ho Apollo, som saag morsk ut
og stundom sleit henne i Stakken. Ho
var jammerleg rædd. Gaa fort torde
ho ikkje, stansa elder snu torde ho
endaa mindre; so kom ho stigande i
stutte, stive, ustøde Stig, liksom bo
gjekk i Ørska. Alt i eit giytte ho
ikring seg etter Redning elder Hjelp;
men der var ikkje Folk aa sjaa nokon-
stad; ho var aaleine med dette Dyret.
Og Daniel saag, at ho liksom bleiknad
for kvart Stig. Munnen stod open,
Augo steig store og kvitnande fram
or Hausen; det saag ut som ho svim-
rad, som ho ikkje kjende, kor ho sette
Foten; ho kom vandrande som’eit Lik,
som ein Dauding; ho var halvt epilep-
tisk. Kandidaten saag paa Daniel, at
der var nokot tids; han snudde seg
og saag ut. Daa vart han so kvit
som Krit. Fyrst rauk Böki paa Golvet,
so Pipa; so flaug han paa Døri som
ein Storm, ut gjenom Stova, ut gjenom
Kjøken, og ut i Bislaget; der bergad
han fyrst Kvinnfolket i Hus, og daa
so Apollo kom, flikrande og liskrande
og skulde gjera seg gild for Husbond,
fordi han hadde voret so flink, so drog
Kandidaten fram ein Stav, han badde
løynt attpaa Ryggen sin, og lagde til
Bikkja yver Lendi, so ho dreiv langt
bortetter Tunet. Og skreik gjorde ho
som ein brend Djevel. Det var stygt
aa høyra paa. Ylande, knistande, med
Halen under Buken og Ryggen uppsko-
ten rømde ho rundt, eit livande Bilæte
paa all Ynk og Jammersdom paa Jordi.
Og Kandidaten etter. Beistet skulde
ha meir! Daa viste Presten seg i Bi-
slagdøri. ”Henning!” ropad han med
djupt Maal. ”Henning!” — Og Hen-
ning, som saag, at han ikkje stod att
Bikkja, snudde seg no mot Far sin.
Haaret hans valt nedyver Panne og
Øyro, Andlitet var kvitt, men tok til
aa raudna; som han stod der fram-
mot Presten, rak og harm, skjelvande
av Sinne, var han fager. ”Godt! er
du der?” ropad han; han var haas.
”Vil du no binna Beistet, elder jaga
det av Garde? elder so ved den livande
Gud, eg slær det ihel so snøggt eg
kann!” — Der vart eit Ordskifte millom
Presten og Son hans; Daniel kunde
ikkje høyra meir av det. Men daa
Studenten langt um lengje kom inn,
var han myrk og harm, og Daniel
maatte gaa. Sidan var det som der
laag ei Tyngd yver Huset. Og Kan-
didaten var som eir annan Mann.
Naar han skulde syna Daniel, sat han
tidt og seig burt i Draumar og gløymde
heile Undervisningi. Stundom var han
ikkje heime, dessmeir, naar Daniel kom,
so denne maatte gaa att ærendslaus.
Dette gjorde, at Daniel og dovnad
av. Han tok til aa sakna Kapellanen,
og vov seg paa nytt inn i sine gamle
Draumar. Daa han um ein Maanads
Tid fekk høyra, at Kandidaten skulde
reisa til Kristiania og vera Privat-
lærar, vart han ikkje so leid for det
endaa, Han tenkte med seg, at det
lagad seg nok. No kom her snart ny
Kapellan; og dessutan hadde Guten
komet etter, at Far hans nok var meir
uppsett paa aa faa han fram til Prest
enn han hadde tenkt. —
(Meir.)
Eit rettskrivnings-spursmaal.
I dei fleste skulebøker brukast der
no ei onnor rettskriving, enn der hev —
voret brukat fyrr, med di at dei store
bokstavar fyr namnordi er slengde.
Paa dei fleste skular lærer dei vel
ogso denne rettskriving no, og det er
trulegt, at dei store bokstarne snart
vil høyra til ei tid, som er avlidi.
Men dei, som skriv i landsmaalet, .
held enno ved med desse store bok-
stavar. Kvat er grunnen? Eg kann
godt tenkja meg, at maalmennerne
naudeleg vil ganga i brodden fyre ei
umbrigd i slikt, som berre høyrer slett
og rett ei utsida til; men naar skule-
bøkerne vert skrivne med smaa bok-
stavar, og naar dei, som paa skularne —
verta upplærde i dansk rettskriving,
ikkje lærer aa dragast med dei, kvi
skal me bala med dei daa lenger? I
skulen heve slik ei utsida ikkje so
reint litet aa segja, og naar dei no
taka til aa gjeva oss skulebøker paa
landsmaalet, skulde ein venta, at dei
vilde stella desse som andre folk i
dette stykket. Der er f.eks. Austlids
Abe med store bokstavar, der kjem *
bibel-soga av Paulson og Mo likaeins.
Den eine av desse forfattarar hev daa
nett gjevet ut ei Skrivebok, som kastar
dei store bokstavar liksom skulebø-
kerne, og attaat dette gjeng eit stig
lenger ved aa bruka å istadenfyr aa.
No skal me hava utgaavor av bibelske
bøker, og det er mest dei, som gjerer,
at eg no skriv dette. Det er greit,
at alle bøker her bør hava same rett-
skriving; men mun det ikkje daa var
best aa taka den rettskriving, som vel
no maa segjast aa vera den autori-
serade, strakst. Eg veit nok det, at
some gamle folk støyta seg yver den
nye rettskrivingi; men det gjera dei
og yver dei latinske bokstavarne, og
sjaa um ikkje ”Fedraheimen” hev teket
deim! Det var daa betre aa støyta
ein og annan særing en aa verta lig-
gjande etterpaa litt folket med ei rett-
skriving, som korkje er praktisk elder
norsk elder europæisk.
Sume segjer: anten gamaldags rett-
Segner fraa Listeland.
Fortalde paa Listemaal.
(Ved M, 5.)
(Fraa No. 24.)
”Ja, ser Du, denne same Syvert kunne
alt dæ, som kann udrettes mæ Menne-
skjens Or aa Magt. Han stemde Blo
lisaa lett som Du slo Proppen i den
Brennevinsbutlen. Han hadde Svarte-
boga li’saa sikkert som eg he Johan
Årens Hus-pestil; han melte for Gulsott
aa for Mo-Sott, aa Du kann kalle meg
en Gabestokk, der han inkje bandt Or-
men, saa’an laag lisaa stiv som et Mine-
bor. Naa, inkje noga Grining aa Flæ-
ring! Tru Du meg inkje, saa kann eg
gjedne fortæle deg, koss dæ gjeng” før
seg, saa kann du sjæl forsøge, om dæ
hjelpe; men du ska love meg inkje aa
fortæle dæ atte te Skulegudann. — Naa,
naa! Du behøve ”kje aa banne sligt
paa dæ! — Jou, dæ æ saa: Naar du
ser Ormen, saa seie du: Jesus gjekk paa
en Veg, saa treft ’an en Slangje. Saa
saan te denne Slangjen: Gakk inn i
Bjerget det blaa, der ska du vere alle
dine Livs Dage. Saa læse du Fader-
vaar føre aa bagette, aa saa ligg” an
der. Kaa for noge? Ormen kann renne
vekk, dæ Bell ein læse opp denne Lexa?
— Ja dæ kann nok vere; men dæ æ
sikkert, at der ”an ligge, naar du æ
færig, der bli’an liggans, te’an rotne,
aa dæ kann eg seie deg: du sida” aa
flære aa grine a dette; men kviss du
tru dette æ Lygn, saa maa du tru, at
Bibelen ausaa æ Lygn. He du ”kje lese,
kaa dei gjore, Moses aa Elias aa
Vise Paal aa Søren Bjelland? Regtignok
va dei ”kje Profete alle fire; men saa
hellig va daa ligevel Vise Paal, at han
kunne hænge Hatten aa Lovettann sine
paa Solstraalann, som kom inn gjenom
Kjørkevinnue. Fin Da kom’an i Kjørka
aa hængde Hatten paa Solstraalann;
men Vettann datt ner. Saa tenkt’an
mæ seg: ”dæ maa vere noge syndig,
du he gjort mæ Hænnann dine, se”
inkje Vettann vil hænge.” Saa fant
han ud, at han hadde set et Reinkodns-
AÅks paa Veien, som”an inkje hadde tegje
opp, aa dermæ foor’an ud å Kjørka aa
tog opp Akse, aa daa’an saa hængde
Vettann opp, saa blei dei hængans.
Vise Paal hadde Svarteboga, aa dæ æ
der ingjen Prest her paa Lista he hatt
ette hans Ti, saa ner som Fresner (Pritz-
ner), som reiste herifraa ifjor. Bi Gaang
Paal sto paa Stolen, hadde Garsdrengjen
hans fengje opp Laasen te Svarteboga
aa begjyndt aa læse” i enn”*). Hau hadde
Jyst treft paa dæ Kapittele, som handle
om aa løyse Fan, aa førr han visste Ore
a”, kom Gaml”Eirik traavans aa ville ha
Arbei. Drengjen blei saa forsuffa, at’an
inkje kunne seie et Or, aa saa tog Gam-
len te aa rive Klænningjen a” Prestens
Hus. Paal kjende paa seg, at noge galt
va tist, aa dermæ stopt”an midt i Præke
aa så te Aalmuen: ”Ja naa fær dæ
vere nok for i Da, for antel æ Fan løus
heime, hell æ Elden løus!” aa dermæ
foor han. Daa han saa kom heim, kom-
medert’an Styggen te aa legge 120
Fabne Tog av Sann, aa dæ kann du
vel skjønne, han inkje hadde Stunne te.
Best som han heldt paa mæ dæ, hadde
Paal fengje fat i Boga aa bunne’an
atte.” — —
Eg skjønde paa Tønnes, at han snart
ville te aa gaa. Han sad i et vekk aa
rikkte paa seg aa skotte ud a Vinnue;
saa sputt’an aa sa: Sola sige; her æ
Kyvell rettnaa; ska inkje Trina komme
aa leide ette meg, saa maa eg daske naa;
eg æ sjur i Leann.” — ”Aa, me ska
smøre et Gran, saa gjeng dæ nok. —
Skaal!” — ”Mangfoldige Takk. — Ja,
1) henne.
saa va dæ naa om Dradokka, daa,” be-
gjynt’an atte. ”Ska eg røkke aa fortæle
deg dæ, saa maa eg begjynne strast, aa
dæ vil eg seie deg, at du kann kalle
meg en Trimarks-Mann, der eg lyge saa
møgje som et haalt Or. Va Trina her,
saa kunn’o0 sanne mæ meg; for me
saag alting beggje tvo. Ser du, dæ va
hos denne rige Skjipparen Lars Benten-
sen, der Trina tente, daa eg fekk enn”.
Denne Lars reiste her ud fraa Sogna
saa nagjen*) som ei Naal, aa om no’n
faa Aar va’an saa rig som en Greive.
Han sko vere Eigar av ei haall Tonna
Gull, aå kor sko sligt komme fraa?
No’n toud om, at han sko ha vore nere ,
i dei varme Lannann, aa gjipte seg mæ
ei svart Horpa, som va ustyrtelig rig,
aa daa han saa va lei av enn”, gå han
*enn” Rottekrud aa saa rymte sin Veg
mæ Pengann. Dette tru eg naa va
pure Lygn, for eg veid, dæ inkje du
veid, aa dæ æ, at Lars hadde Dradokka.
Ja li-saa sikkert hadd’an den, som du he
TLommeklokka. Ser du, denne Lars hadde
seg aarlegaars en Tur ner te Holland;
for der hadd’an seg ei Kjæring omfram
den han hadde heime; — for der ner i
Heidenskaben kann sligt gaa før seg.
1) naken.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
