Full resolution (JPEG)
- On this page / på denna sida
- Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Iste Juli 1882.
Fedrah
*
eimen.
103
skriving heilt ut elder ny heilt ut med
svenske å-ar. Som det no er, trur
ikkje eg, at det kann hasta med å-arne;
eg tykkjer ikkje, dei tek seg godt ut
i landsmaal, og dei brukast ikkje i
dei skulebøker som vel er mest i bruk,
slike som Eriksens fædrelandshistorie
og literaturhistorie, Eriksens og Paul-
sens lesebok, Jensens lesebok, Dahls
smaastykker av norske forfattere, Kob-
berstad & Thulands lesebok og m. fi.
Men desse bøker vil visst hava so
mykje innverknad paa rettskrivingi her
i landet, at me kann hava grunn til
aa fylgja. Og der meinar eg, at det
norske samlag hev godt tilføre til aa
taka det fyrste stig, naar det no skal
- gjeva ut bibel-umskrifti.
Eg hev ikkje nevnt grunnar fyr
aa taka det nye her; for eg veit ikkje,
um det kann nytta aa stridast um,
anten dei store bokstavarne er til gagn
elder ikkje, og helder ikkje hev: eg
nokon sers hug paa umbrigd i dette
stykket. Berre det held eg fyre er
greit: so sannt som det kann segjast,
åt dei store bokstavarne er landlyste
fraa ”dansk-norsk? og fraa den rett-
skriving, som lærest paa skularne, so
er det snaudt nok klokt av maalmen-
nerne aa halda paa deim. Fyr meg
er dette grunn nok, og so hev eg sett
fram denne tanken her, so andre kann
tenkja paa det.
Sofie
Den gamle Visdom.
”Æ) der berre Kjøt paa Jore!?”
Kven kan svara, so det dugjer?
Inkje eg, med desse Ore,
so det nokon av kon hugjer.
Inkje helder du kann svara,
so me inkje lenger trivlar
etter Vegen, me skal fara; —
den hev enno mange Grivlar.
Gamal Visdom inkje helder
heilt vel strekkjer til i Lengde?
Nytt kjæm upp, og Strid det velder;
nye Tankar veks i Mengde.
Spursmaal gjenge, Spursmaal kjæme,
sume nea, sume oma;
her paa Jore er ein Hæme
etter vita det-me kom av.
Her paa Jore er ein Hæme
etter vita, kor me landar;
gamel Visdom, veit du, kjæme,
held og sine Svar tilhandar.
Sume trur den, sume inkje,
sume vaaga seg til tenkja;
- dei vil gripa Sanningsvinkje,
men det fyrst eit Bil maa blenkja.
F.
Kristiania, den 30te Juni.
Bei kev snakkat um Grunnlovsbrot.
Men kva vil du segja um det, som Sel-
mer-Kierulf gjorde den 2lde Juni?
Grunnloven segjer: Kongen er uand-
svarleg; Ministrarne hev Andsvaret. Den
2lde Juni vart det sagt: Ministrarne
er:andsvarslause, Kongen hev Andsvaret!
Grunnloven segjer: ”Folket udøver
den lovgivende Magt ved Storthinget.”
Men den 21de Juni vart det sagt: Sel-
mer-Kierulf utøver baade den lovgje-
vande og all onnor Magt — ved ”Mig” !
Grunnloven segjer: Norig skal vera
eit konstitusjonelt Monarki. Den 21de
Juni vart det sagt: Norig er eit per-
sonlegt Monarki; — ”Jeg” er Staten!
— Det var eit Tiltak, som ingen i
Verdi skulde ha ventad av 11 fredelege
Borgarmenn og Kontorsjefar. Det var
beint og greidt ein Fréistnad paa — aa
snu Forfatningi upp ned.
Som Guds Lukka var, so vart det
berre med Freistnaden. Storthinget av-
viste heile Greida rolegt og lognt i eit
Par Ord, og Folket vil gjenom Thing-
vali tala endaa tydelegare. Men me hev
set, at Meiningi er god, og at dei 11
fredelege Kontorsjefarne er komne so
langt no i politisk Tanketull, at dei
ikkje lenger kann skilja millom Konsti-
tusjonalisme og Einvelde.
Selmer-Kierulf. gav ei god og tydeleg
Fortolkning til Truntalen av 21de Juni,
daa dei
1) negtad ”Sanksjon” til ei rein og
klaar Bevilgning o: tiltok seg Bevilg-
ningsveto, liksom dei fyrr hev prøvt
med Grunnlovsveto, — til eit Merke
paa, at heretter skal Selmers Grunn-
lovsfortolkming vera Grunnlov i Norig;
og daa dei
2) negtad ”Sanksjon” paa ei Bevilg-
ning til Skyttarsakt. —
Dette siste ser serleg merkjelegt ut.
Grunnlovens $ 109 gjeng ut paa, at
heile Folket skal vera vaapenført, so
det kann verja Fedreland og Fridom.
Men det fær nok vera det same med
slike Ting no; Selmer og Kierulf hev
ikkje Bruk for eit ”Folk i Vaapen.”
Dei hev ikkje Bruk for det — etter
den 21de Juni.
Hm. — å
Der vil vera dei, som forstend
dette.
Den sanne Meining. Ein kann un-
drast paa, kva Selmer-Kierulf i Grunnen
vilde med den Truntalen. Kor kunde
dei finna paa aa gjera nokot slikt? For
endaa dei verste Styvingar burde i Grun-
nen kunna sjaa, at slikt var pgalet.
— Aa, dei hadde si Meining.
Det gjeld Livet no for Selmer-Kier-
ulfs Politikk. Og det gjeld det som
verre er: Taburettarne. —Storthinget
hev sett seg fast fyre, at det vil faa
ein Ende paa det U-Styret, me no tal-
mast under; men bak Storthinget stend
Foiket. Og no stod dei nye Thingvali
for Døri. Det galdt aa berga seg, det
fekk kosta kva det vilde.
Dei hadde prøyt paa mange Vis.
Dei hadde prøvt med Morgenbladslæra
um Faatalsstyret. Dei hadde prøvt med
sin eigen Autoritet: ”ophøiet over Tvil.”
Dei hadde prøyt med ”den største Au-
toritet paa Retsvidenskabens Felt”, det
juridiske Fakultet. Dei hadde prøvt
med ”Fædrelandet” og Preikestolarne.
Dei hadde prøvt med Teologien og Lu-
thersk Ugeskrift.
Novemberlaget og med ”sunn og sann”
Upplysning. Dei hadde prøyt med um-
reisande Agitatorar, og dei hadde prøyt
med Høgbrotssaker. Tilslutt hadde dei
prøvt med Skræmingar um ”Magtbruk”
og ”Tilsidesættelse af juridiske Distink-
tioner.” Men ingenting vil hjelpa —Fol-
ket leet seg korkje narra elder skræma.
Det beldt fast paa sin grunnloygjevne
Fridom, og det sterkare og sterkare for
kvar Tid. Selmer-Kierulfs Politikk var
dømd. Storthinget stod som ein Mur,
Dei hadde prøvt med!
og båk Storthinget stod Folket. — Og
so stod Thinpvali for Døri.
Dei hadde brukt upp alle sine Vaapen.
Dei hadde» øydt upp sine Piler og skotet
burt alt sitt Krut. Kor skulde dei so
av? — Det galdt Livet.
Daa hugsad dei paa, at dei hadde
eit einaste Vaapen att: dem store Ka-
nonem > Dei hadde — sjølve ”Konge-
magti”. Dei kunde køyra den upp paa
Vigyollen. Skulde ikkje Folket skræ-
mast av den?” — Det var eit faarlegt
Tiltak. Ved det kunde dei forspilla alt.
Men det galdt Livet, — Livet og Tabu-
rettarne. Og kva gjer ikkje ein norsk
Statsraad, naar det gjeld so store Ting?
— Dei køyrde upp med den store Ka-
nonen. Den maatte hjelpa.
Naar Kongen hadde talat, naar Kon-
gen hadde sagt: ”Ig vil det 50,” daa
laut væl Folket krabba til Krossen og
velja som Selmer-Kierulf vilde. Og
berre Selmer-Kierulf kunde faa eit godt
Novemberthing no, — berre dei kunde
faa eit einaste trufast Noyemberthing,
— so vilde dei kunna berga baade Po-
litikken sin og Taburettarne.
So vaagad Selmer-Kierulf det store
Varpet. Dei sende Kongen upp i Thin-
get og leet han segja: ”Det er Æg, som
vil hava Selmers Politikk fram! Det er
Eg, som vil, at Folket og Thinget skal
gjeva etter for dei elleve vise, som ingen
i Norigs Land veit so mykje som Nam-
net paa!”
Det maatte hjelpa.
Og so var der det gode ved aa senda
Kongen i Vegen, at daa batt dei Mun-
nen paa all Kritikk. Vilde nokon daa
vaaga aa leggja imot, — so kunde dei
berre køyra han i ”Holet.”
– At det var Vali, dei tenkte paa,
det kann du sjaa av, at med det same
Talen var halden, so prentad Regje-
ringsvennerne han av i 120,000 Avtrykk
og sendde han rundt heile Landet. Ja
dei sendde Talen gjenom Embættsmen-
nerne. Daa vilde Folket so mykje meir
tru, at det var eit kongeligt Paalegg,
”hvorefter alle og enhver sig underda-
nigst havde at rette.”
Det var det ”imperative Mandat.”
Selmer-Kierulf vilde sjølv velja Thing
Hos dennan Lars va dæ, Trina tente,
daa eg fekk Sinn te ”enn*, som før sagt.
Ja, for dæ va sagtig Gjenta, som kunne
sine Ting! Naar ho gjekk paa Kjørke-
veien, trødd? ho saa trufast i Jora, som
du sko høyre en Kongens Kar, aa
ant’ell hu va i Kjøkkene hell i Engja,
gjekk alting lige rugans?). Aa sligt
som ho kunne synge! Aa ja, aa ja. Du
kann tru, der va kje mange rolege Time
i Tønnes’s Hove 1 den Tia, for der va
nok åa" dei, som løb aa snogte ette slig
ei Arbeidsgjenta. Vesst blei dæ, daa
Sven Lund kom der aa sko bygge ny
Flor?); for eg visste, Nasa hans sto ette
Trina. Hus aa Gar hadd’an, aa dæ æ
noge aa spikkelere paa for ei Tenest-
gjenta, om ho endaa maa ta mæ en
saant” PFyllehund aa FEnkjemann som
denne Sven. Saa spekkelert” eg paa,
om eg inkje kunne komme te Lars
Skjippar aa trøskje paa same Ti som
Sven va der aa timre; for saa kunne
eg ber manorere ”an aa ha ”an i Kjikka-
ren. dJou, dette gjekk godt, aa eg lirke
saa fint mæ dæ at —. Ja; naa he eg
vore gjipt mæ Trine paa dæ sju aa
tredevte Aare, — aa Sven fekk seg ei
”) rjukande.
7) Fjos.
redelig lang Nasa. Ha, ha, ha. Nei
eg gløyme ”kje, om eg blei 100 Aar,
den Kvellen, eg fekk Sven te fri te
Reinert Vinni iplasse for Trina, aa Ja
fekk’an i Næven. — dJou, ser du, eg aa
Sven gjekk saant aa andøyte enannen
ei lang Stunn, aa saa blei der ein Kyell
Spel aa Dans paa Raastad. Baade eg
aa Sven aa Reinert Vinni va der; men
Trina va heime, for ho hadde Tanne-
verk. Sven hadde døgtig*i Hatten som
almindelig, saa han inkje kunne passe
Kjepten sin, men sae te Reinert saa
høgt, at eg hourte dæ: ”Ikvell ska ho
vede Meiningja mi, aa naa ska "kje den
Trøskjedaisen slikke seg, før’an bli smørt.”
”Du Reinert!” tusle eg, ”vil du hælpe
meg i Kvell, saa ska du faa den blanke
Hatten min, aa ei Flaska Brennevin ska
me drikke aavanpaa, ant”ell dæ saa rage
i Bog hell i Sia.” ”Jago nok!” sa’n,
aa avste sette me heim te Trina. Rei-
nert sto aa passte paa, aa eg gjekk inn.
Best som mi sad aa snakte, sa eg te
Trina: ”Du Trina,” sa eg, ”du he stole,”
sa” eg. ”Kaa?” sa hu, ”he eg stole?
Dæ æ Lygn i din Haals. Kaaslag he
eg stole?” ”Jou Trina! Du he stole
haalle?) Hjerte mitt,” sa” eg. Saa sad
1) halve.
hu ei Stunn; saa sa’o dæ: ”Du Tønnes,”
sa’o, ”gjit om eg vil ha deg!” ”Bg
gjitte Nei,” sa eg. ”Gjit om igjen,” sa
Trina. ”Eg gjitte Jou,” sa” eg. ”Sjaa,
om han traff dæ ”kje, den Styggen!” sa”
hu. Naa ja, saa tinglas mi den Kon-
trakta — du veid — he; — aa naa he
eg vore gjipt mæ Trina paa sju aa tre-
devte Aare, Naa kann du tru eg va
”kje sein om aa röbe inn Reinert. ”Her
æ Hatten, Reinert! Slid’an mæ Helsa.
Aa ber æ Flaska! Drikk som du tyste
te. Men fyst ska mi gjøre Sven et
ordentlig Pus. Ta naa du paa deg Tri-
nas Stakk aa Trøye, aa sett deg 1
Gjentekammerse, saa sette eg aa Trina
okke i Spiskammerse aa lye paa Komer-
sen. Resten greie du sjæl,” sa” eg. ”Aal
reit!” sa Reinert. Om et lide Bel kom
Sven tromlans, full som ei Aalka, aa
slampte lige inn i Gjentekammerse.
”Prina!” sa”n, ”du Trina! He du Tanne-
verk?” ”Nei; den gjekk sin Veg, daa
eg hourte deg,” sa” Fanten, ”Trina!
du Trina!” sa Sven, ”eg vil aabenbare
deg Hjerte mitt. Bg he Gar paa 3
Mark aa 18 Skjelling i Skjyll. Der æ
Hus paa Garen aa Løbenommer 8318.
Eg æ ”kje skjyllig meir ell 15 Speisi
te Jukom Lund, aa eg vil sputte den
Mann i Syna, som kann sette opp slig
>
Nav som eg. Vil du ha meg, saa kann
du faa meg; eg æ ”kje skjyllig meir ell
15 Speisi te Jukom Lund. Kom mæ
Næven, Trina!” ”Dæ teg” eg imod,” sa
Reinert mæ grovt Maal. Her æ Næven,
”Tønnes aa Trina!” skreig an”, ”kom inn
aa skriv unne!” Men daa ska du seie der
blei maanelyst. — Jøs ja; ja naa gløyme
mi reint Dradokka. Ser du, Skjippar
Lars va jyst reist te Holland aa hadde
forpligte Trina te inkje aa røre hell
sjaa paa den store Kjista i Storstova.
”Du Tønnes,” sa” Trina, ”i den Kjista
æ der plent mnoge galt; for her i
Huse he inkje alt si Regtighed. Tru
du inkje han tore ha Dradokka der?”
”Truelegt nok,” sa eg. ”Me ska sjaa.”
Naa hadd” eg hourt, at Dradokka sko
vere en liden Dævlungje aa sjaa ud
omentrent som en Tordiyel. Hu maatte
ligge i Haar, som va plukka a Menne-
ska, aa fraa kvert Mennesk, som Eigaren
kunne faa plukt et Haar, badd’o Magt
te dra, Penge aa alt ant. Ja, me lukt”
opp Kjista mæ Dirik aa Nyggjel, aa
ganske regtig ... Ja eg maa "kje komme
leyans heim, om inkje Beiste laag i en
liden Daase mæ Haar, svarte, kvide aa
gule, lange aa korte. Hu glaabte paa
okke vederstyggelig, aa i dæ same Øie-
blikk me tog Logje av — Vipp! —
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Project Runeberg, Sun Dec 10 01:22:53 2023
(aronsson)
(download)
<< Previous
Next >>
https://runeberg.org/fedraheim/1882/0105.html
