Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
)
Fedraheimen.
—————>> ORO > ——————
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt. Betaling fyreaat.
Kit Blad aat det norske Folket.
Lysingar kostar 10 Øre Petitlins,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
No. 31.
Kristiania den 8te August 1882.
6. Aarg.
EEE
Bondestudentar.
Av Arne Garborg.
(Framhald.)
Make til Latintimar hadde Damiel
aldri i sine Dager set elder drøymt.
Kvar Time var som ein Fest av Aand
og Vit, av Skjemt og Gjøn og utrulege
Paafund. Sjølve Grammatikken vart
livande under Gammelns Hender, li-
vande som Barneleik og Eventyr; og
dei latinske Skribentarne, som Daniel
hadde havt so laak ei Tru til, vart
større enn alt stort, iser Horats og
Livius. —
I Dag fekk han fat i den fine Sta-
ven til Hr. Presler og sette seg til aa
”spela”. dtaven brukad han til Boge,
og med den andre Haandi leikad han
uppetter ein innbillt Felehals som til
den gildaste Slaatt. Og so song han:
”Amo — amas — amat! amamus —
amatis — amant!” — Gutarne med,
so mange som hellest kunde for Laatt:
Det gjekk. ”Ska’ vi ta” den engang
til?” spurde Gammeiln; — ”aa ja: amo,
amas, amat! amamus, amatis amant!”
Men daa Gutarne skulde prøva seg
aaleine Gammeln sat berre og
”akkompagnerad”, han: di du, di du,
di dudeli dei! — so gjekk det i Surr.
”Nei; nei; naa faar jeg til igjen!” ro-
pad Gammeln, og so bar det i Veg paa
nytt Lag. Og daa det endax ikkje
vilde hjelpa, kastad han ”Bogen”, treiv
seg med fast Fingertak i Nosi og las
”amo” med eit Mæle og eit Andlit, so
Gutarne storhaukad. Men daa han so
prøvde dei, kunde dei sitt amo heile
Flokken.
Han hadde Paafund utan Tal. Men
kor mange han hadde, og kor under-
lege dei tidt saag ut, han fekk altid
nokot utav dei, og alt, han rørde ved,
vart Gaman elder Aand.
Det var ein ”Metode”, som aldri
hev voret uppe korkje fyrr elder sidan;
for Metoden var Mannen, og Mannen
var eit Geni.
Mot Gutarne kunde han vera som
han vilde; dei heldt av han alle ihop.
Og naar dei var komne ut av Skulen,
talad dei aldri med slik Gleda og
Varmhug um nokon Mann som um
gamle Heltberg. —
Han var svær til aa driva dei i
Madvig. Nokonlunde kvar Vika lovad
han dei, at i næste Vika skulde dei
faa eit Utdrag av hans eigen Gramma-
tik; men det vart aldri av. Madvig
laut dei hjelpa seg med, og ”Perioden”
var det i Grunnen berre faae, som
fekk Tak i.
Men alle fekk høyra um ”Sprog-
TT TATT TT RATTET NTT
Geniussen”, som kom til Jora og skapte
Tungemaali, elder um Præposisjonarne,
som eingong i Væra stod pent i Baas,
men sidan braut seg ut, so alt vart i
ei Babels Røra, elder um Ordklassarne,
som der berre var tri av. ”I Evighed!
der er tre!” sagde Gammeln. Paa dei
andre Skularne, og paa ”Universite-
ten”, der sa dom det, at der var so
mange Ordklasser; aab, det var so
fælt; naar Folk høyrde slikt, so vart
dom reint rædde; men der var berre
tri; i Evighed! der var tri! All Ting
var tri; — der var endaa ein Mann,
som vart galen, fordi han kom etter
at alting var tri, — fortalde Gammeln.
— Paa slik Vis fekk han sine Lære-
setningar inn endaa i dei tveraste
Hovud, og han fekk dei inn slik, at
dei sat.
Men naar han tolkad dei gamle
Skribentarne, likad han seg best. Daa
var han som ein Eldleik av aandfulle
Lentur, og Bilæte og Likningar kom
sprakånde og lysande so tett og so
lystigt som i ei Komedie av Shakspere.
Men kav-norsk var han, og Daniel
vart upp i Under yver, kor godt han
fekk Latinen til aa høva med vaar
nordiske Aand. Naar han fortalde um
”Cæsarguten”, som kom og gjorde Sold
paa disse Villmennerne i Gallia, den
Styggheita, som var so raa som Kua
uppi Aasen, so var det so ein kjende
seg mest altfor mykje heime.
Men han kunde vera klassisk og.
Som naar han fortalde um sin kjære
Horats og um Livet paa hans Lyst-
gard. Der livde dei idealt! leet han
um. Med Kransar av Vinlauv laag dei
tilbords ved den silrande Kjelda og
drakk den perlande Falerner til Klan-
gen av Lyre-Spel . . . ”det var nokot
annat enn aa liggja upp paa Romerike
og dyrka Poteter, det, Simon Husmo!” —
I Livius tok han i Dag Lars Ris-
vold upp. Daa visste Klassen, at her
vart Gaman. Lars Risvold var ein
snild Gut; men han kunde ikkje nokot.
Han var av desse Bygdeljosi, som gjekk
her og strævad Aar ut og Aar inn og
ingen Veg kom, aat upp og øydde
burt, fyrst det vesle, dei sjølve raadde.
so alt som Systken elder Skyldfolk
kunde skaffa, og tilslutt kvar Skillin-
gen, dei kunde laana ihop; – for
heime galdt dei for store Ljos, og paa
Kyrkjegolvet hadde dei voret No. 1.
Rauk dei til Eksamen, so var det ikkje
fordi dei var dumme, men fordi ”Sku-
len var so strid,” som dei fortalde,
naar dei var heime um Sumaren og
slog alle Jeronymus’ar og Jesper Ride-
futar ut paa Bygderne flate med sitt
AAR
hie, hæc, hoc, hujus, huyjus, hujus.
Lars Risvold var ein av desse; men
det var hans Lukka og store Ulukka,
at han visste det ikkje sjølv.
Dei las i Dag um Lartem Porsin-
nam. Dette, meinte Gammeln, var
just nokot for Lars, og køyrde Guten
forskræmeleg for aa faa han til aa
skyna, kva Lartem maatte heita i No-
minativ. ”Ho er diger i Dag,” sagde
Gammeln tilslutt, og pustad. Men
Daniel var glad, fordi han eudeleg
hadde fengje visst, kva Gammeln meinte,
naar han sagde ”ho” um Folk; for det
sagde han altid, naar han totte det
gjekk galet. Med ”ho” meinte Gam-
meln ”Raaheita”, som han altid hadde
svært Strær med. Raaheita og Pon-
toppidan, det var hans tvo Grunn-
Fiendar, og mot dei slost han paa sin
Maate baade tidlegt og seimt. Det
var ikkje Lars, og Rasmus, og Per,
som Gammeln hadde for seg til Høv-
ling; det var sjølve Raaheita, og han
var just Mannen for aa temja henne.
”Naar ho kjem inn fraa Fjelle um
Hausten, — so rauter ’a,” sagde Gam-
meln; ”men jeg er F— pine mej inte
rædd for aa gaa inn i Baasen tel ”a,
Jeg!” Og naar han so hadde havt henne
under Skuring ei Stund med sin maka-
lause Grammatik og sin guddommelige
”Periode”, so ”jagu blei der Folk av
”a lel” for det meste.
Stundom kunde han halda heile
Lovtalar yver denne Metoden sin, som
var so hæv, at sjølve Lars Risvold her
lærde aa tenkja logisk elder slutta seg
fram fraa Nasetippen og eit Stykke
ut i Verdi, — ”og naar jeg engang
faar udgivet min herlige Grammatik,
som ligger hjemme i min gudomme-
lige Bordskuffe, saa skal der oprinde
en ny Æra i dette formørkede Land!”
— Han dreiv paa med Livius. Men
der yversette Lars QConsilium med
Folkeforsamling. Daa vart der Leven.
Gammeln upp, stabbad burtyver Golvet,
vreid seg og jamrad seg som han
hadde vondt —: ”Aa Gud hjelpe meg
arme Mann! Det vert ikkje Raad aa
liva for meg i denne Verdi! Dersom
du fekk høyra, Lars, at ein Mann var
komen til Byen i Dag, som heitte Krag,
og du so kom paa Gata og saag ei
Kraaka uppaa eit Hus-Møne, vilde du
so taka Luva av deg, Lars, og helsa
upp til Kraaka, og segja Goddag, vel-
borne Hr. Krag! vælkomen til Byen?”
Nei; Lars vilde ikkje gjera det, sagde
han. ”Nei, det vilde du ikkje gjera,
Lars! Men just det var det, du gjorde
her, Lars! Du saag ei Kraaka og
trudde det var Hr. Krag! Der er Skil-
RATE EE
nad paa Krage og Krag, Lars! Der
er Skilnad paa consilium med s og
conciltum med c! Aa eg arme Mann!
kor skal det gaa med meg? Eg kjem
til aa svelta ihel, eg arme Mann! Aa,
desse Gutarne, som ingenting vil læra!
Eg kann likso godt gaa og tinga meg
Plass paa Mangelsgaarden med det
same! og det er di Skuld, Lars! Det
er di Skuld, Lars Risvold, som ikkje
veit Skil paa consilium med s og con-
eilium med ce!” Og han heldt fram
med graatande Maal og stor Jammer:
” Aa er consilium med s, Lars? ”aa er
consilium med s, Lars Risvold? Con-
silium med s, det er Samraad, det,
Lars Risvold! Det er Samraad, det,
Lars! Hugsa no det, og lat ikkje ein
gamall Mann svelta ihel for di Skuld!
— Men Concilium med c,” sagde han
i ein annan Tone, ”det er Raadsfor-
samling, det; det er Folkeforsamling;
det er der, Cicero talar mod Catilina
og Cato mot Carthago . . . hugsar du
det; Lars Risvold?” — Ja, no skulde
han hugsa det. ”Ja set deg ned daa,
Lars! — oh! oh! set deg ned og skjem
deg, Lars, fordi du ikkje visste — oh!
oh! oh!” — Gammeln fekk ei asth-
matisk Rid og tok til aa hosta, so han
tilslutt vart so raud som han kunde
faa Slag, men kavad og vilde snakka
like godt —: ”visste, at — oh! oh!
oh! — at 5 —;” men no kunde han
ikkje meir; Hosten tok Magti. —
Lars sette seg, og skjemdest visst
og, so godt han kunde. —
Ein annan kom upp, og det gjekk
likare. Men daa dei kom nokot lenger
ned — der stod: mist, quanta vi cw-
tates cam (libertatem) expetumt, tanta
regna vreges defendamt —, daa stod
han fast, fordi han tok tanta til regna.
Daa bar det uppatt med Gammeln, og
til aa stabba bortetter Golvet og jamra
seg. ”Høyr, min snilde Halvor Mosebø’!
Dersom du gjekk paa ein Veg, og
møtte, fyrst ei fin Dame, so ein Stu-
dent, og so ein Gris, og so du strakst
etter fann ein fin Silkeparasol liggjande
i Vegen, vilde du so gaa med Para-
sollen til Grisen og segja: undskyld,
høistærede, Di har visst tapt Deres
Parasol? — Nei, Halvor! det vilde du
ikkje! Du vilde fly avstad, tildess du
raakad den unge Dama, og so vilde
du bukka, Halvor, og gjera deg lækker,
og segja: om Forladelse, min Frøken;
men Di har visst tapt Deres Parasol.
Ikkje sannt, Halvor Mosebø?” — Jau;
det kunde væl henda seg det. — ”Ja,
men det gjer du ikkje her, Halvor!
Du gjeng til Grisen med Parasollen,
Halvor! Du tek tanta til regna, fordi
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
