Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
ale”, -— store Ord yver tome Tankar,
Fedraheimen.
EE oe
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt. Betaling fyrea
at.
Eit Blad aat det norske Folket. |
Lysingar kostar 10 Øre Petitlin-,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Kristiania den 9de September 1882.
| | 0, Aar,
Bondestudentar.
Av Arne Garborg.
(Framhald.)
— Der var komet meir Uro i Folk
40; Mengdi var paa Føterne, og der
var eit jamt Drag ut og inn Dørerne.
Fleire av dei unge var alt so langt
komne, at dei sjanglad, — some fordi
dei var fulle, andre kanskje mest, fordi
dei skapte seg fulle, daa dei meinte
det høyrde til. Millom dei, som drog
att og fram, saag Daniel mange Bonde-
studentar; — underlegt nok; eim kunde
mest sjaa det paa dei. —
Litt attum seg totte Daniel han
høyrde eit Mæle, som han kjende; han
snudde seg og saag; det var Magister
bibendi. Han stod og talad med den
same ”Tosken”, som Haugum hadde
talat med for eit Bil sidan, og ”Tosken”
spurde, um Magister hadde voret rædd,
daa han skulde upp og tala. ”Jagu
vajæ rædd!” svarad Magister. Daniel
vart sitjande reint einstird —: Fyren
hadde Mod til aa segja, at han hadde
voret rædd! —
Ein ny Mann paa Talarstolen. Han
talad for ”dei gamle”. Det var ein
Mann med godt Mæle og med mange
Ord, som klingad godt; men Daniel
totte han fekk so lite Meining i det
han sagde. Det var ein vanleg ”Skaal-
som Blomar paa ei Likkista.
Endaa ein ny! Men det var ein
sovoren Kar, at Daniel aldri hadde
tenkt han skulde faa sjaa slikt Syn i
eit idealt Studenterlag. Som han kom
hivande upp paa Talarstolen, slurveleg
og slengjen, skjeiv i alle sine Rørslur,
med eit langt, skakkt -Bondeandlit og
skygge Augo under framskotne, myrke
Bryn, visste Daniel ikkje kva han skulde
likna han med, og dersom dette gjekk
godt, so gjekk alting godt, tenkte Da-
niel. Men for denne underlege Mannen
gav Salen seg til aa klappa og ropa
Hurra, og gjennem Dunderet høyrde
Daniel tydeleg ei gnell Røyst, som ro-
pad: ”Leve Dølen!”
So dette var Dølen! —
Daniel kjende seg i Grunnen litt
rar, der han sat, litt tankeslørd, litt
tung yver Augo . . . men no vart han
livande att med ein Gong, flaug upp,
kjende seg litt lett i Føterne kanskje,
men arbeidde seg fram mot Talarsto-
len, so snøggt han kunde. Han vilde
sjaa og høyra denne norske Villman-
nen, som der gjekk so mykje Suakk
um, og som skreiv so flirande og rav-
galet paa sitt ravgalne Maal.
rare, blinksande Augnakast, tok Dølen
til aa fortelja, at det var forunderlegt
i Grunnen, at tvo—tri hundrad Gutar
i Tjugeaarsalderen kunde sitja saman
ein heil Kveld og drikka Puns og hava
det hyggjelegt, og so ikkje halda so
mykje som ein Tale eingong for det,
som unge Gutar jamt var so galne
etter, nemleg Kvinna (Hurra! Hurra!
Jubel!’). Daniel kjende ein liten heit
Styng i Brystet og tenkte paa Inga;
men Berta Maria vilde og fram, og
det var i Grunnen so leidt aa visa
henne ifraa seg. — Men, sagde Dølen,
og vart sterkare i Maalet, naar dei
unge Ungkararne ikkje gjorde si Plikt,
so fekk dei gamle taka 1; for Gud
hjelpe oss alle, um Kvinna vart oss
ublid! Og so vilde no han freista paa
aa ofra eit litet Røykofter for den
strenge, men likevæl so inderleg snilde
Gudinna, elder Gydja, som det heitte
paa Norsk, og det vilde han gjera for
oss alle her, liksom dei katolske Pre-
starne drakk for alle sine Sokneborns
Synder, og daa vonad han, at ingen
av alle desse Gutarne her skulde koma
ut for annat enn godt og blidt ifraa
Kvinna. Dei sagde nok, at ho var den
veike, og Mannen den sterke; og det stod
pelegt Kar; men — Skam far 1 det!
— ho var sterkare enn nokon visste,
det Trollet, og mang ein sterk Mann
hadde ho bøygt og brotet med sin
vesle Finger, liksom Huldri i Folke-
segni braut Hesteskoen i tvo Bitar som
ingen Ting, berre med sine nakne
mjuke Hender. —
Heile Salen fylgde hans Ord med
Samtykkje og Laatt og lystige Tilrop.
For alt det han sagde, kom so moro-
samt; — Daniel fann ei Moro berre 1
det, at denne gamle Styggingen, halvt
Bonde og halvt Satyr, skulde tala for
Kvinna.
Oz han lagde i Veg, paa sin ser-
eigne Maate, halvt skalkutt, men aal-
vorlegt likevæl; han meinte visst so
nokonlunde det han sagde, kor rart
det kunde høyrast ut; men daa han
væl ikkje altid var stød paa, um han
meinte det plent so, som det var sagt,
so kom han gjerna med ein Sleng paa
det tilslutt, som minnte Folk um Dø-
lens ”Tvisyn”. Men stundom kom han
med Ting, som var so forunderleg
Dølen og berre saag Diktaren.
Kvinna var Fred, sagde han, —
endaa dei gifte Mennerne tidt paastod
nokot annat. Ho var Fred, fordi ho
var Gagnet; ho saag paa det nyttige,
Nokso stillt og godslegt, men med
paa Maten til seg og Borni, og var
tilmed skrivet, at Kvinna var eit skrø-
mjuke og fagre, at ein reint gløymde’
TETT TETTE TO
difor paa sitt arme Liv for, at Mannen
skulde koma ut i Ufred elder Strid
paa nokon Kant og kanskje gjera seg
ufør. Difor maatte alle Aandsmenn,
alle, som vilde strida og ofra seg for
ein Tanke elder ei Sak, — dei maatte
vera Sveinkallar liksom han, so at
ingen brydde seg um, anten dei flaut
elder sokk; for daa var det ikkje van-
dare i det. |
Dermed vilde .han ikkje =ynskja
nokot so styggt, som at alle desse
fagre unge Gutarne her skulde verta
Sveinkallar; for det vilde vera Synd
baade for dei og for den arme Kvinna,
som nok altfor gjerna vilde verta gift,
stakkar, endaa ho jamt gjekk og gjorde
seg kostbar og slog paa Nakken, so
lengje ho ikkje var yver 30 Aar. For
Kvinna var Kjærleik; ho var skapt til
aa gifta seg; og slik som ho no vart
upplærd, so dugde ho ikkje til annat
helder, og lite til det med. Mannfolki
elskad nok, dei og; det fekk me Svein-
kallar kjenna, som altid elskad og
ikkje fekk; men det var paa ein annan
Maate, det; det var som Rovfuglen
med Skinn og Bein og Sinar og Segar
og krokutte Nebb og Klo. Men Kvinna
elskad som lo var skapt til: lik Byl-
gja, som trillar paa det kolblaae Hav
i sitt avrunne og uendelege Mynster
for all Vænleik.
— Ja, gift dykk, Gutar! men gift
dykk med Vit, og fljug ikkje stad og
tak dykk ei Kona, fyrr de kann føda
henne; for daa sjeng det galet, som
me jamt ser. For Kvinna vil med all
sin Elskhug hava Mat, og det hev ho
Rett i. —
Han sagde mange Ting um Elsk-
hug og Mat, som Daniel totte var
upoetiske, ja raae. Men kvar Gong
han skulde til aa forarga seg yver
dette, kom det ein Sleng i Talen, som
gjorde, at han maatte læ. Og han lo
og klappad, som alle dei andre.
Talen sluttad med eit Par Vers
um, at Kvinna med alt annat Godt
ogso var fager, og det var det beste
ved henne. Og det viste seg, at Dø-
len no hadde gløymt det han fyrr
sagde um, at Tankens Menn burde
vera Sveinkallar; for Enden vart, at
Tankens Mann just burde hava den
fagraste Gjenta. Og so vilde han
drikka ei Skaal for Kvinna; og den
Skaali vilde han serlegt drikka med
alle dei her i Laget, som hadde ein
Kjærast, so sannt som daa Kjærasten
og Kjærleiken var nokot tess; — Rus-
sen jublad til dette og drakk; Dølen
dukkad ned av Talarstolen. So skeiv-
lad han burtetter til eit Bord, der han
hadde sin Plass med Kammeratarne
sine.
Dit burtetter søkte Daniel og; han
vilde høyra meir av denne folkelege
Vismannen og Skalden.
Og Dølen var i Drøselag, no som.
all Tid, og væl so det. Uppglødd og
glad av Talen og Samtykket tok han
seg berre ein Slurk Puns og gav seg
so til aa preika paa nytt Lag, for
Kammeratarne sine og kven som vilde
høyra.
— Ja, den Kvinna og den Maten!
tok han i. Men det kom seg av, at
Kvinna hadde mindre Daning enn me;
for visste ho litt meir, so vilde ho
forstaa, at det var ikkje sannt med
den Maten; for det var ikkje sannt;
han hadde mang ein Gong livt sine
beste Stunder dei Dagarne, naar han
ikkje hadde fenget Middagsmat. Dette
ned heile Livet vaart; ja var det ikkje
denne Matmagti og dette Guanokratiet,
som me no maatte slaast med 1 sjølve
Politikken? Alt gjekk um Maten, og
den var den beste Mannen, som kunde
skaffa mest Guano. Heile Embætts-
verket vart meir og meir slikt eit Gu-
anobruk, der dei ikkje lenger spurde
um Aand og Tanke, men um aa tena
godt, og gjera Pengar utav Kunnska-
pen sin, liksom Per Degn gjorde Mynt
av den Latinen, som han ikkje kunde
eit Guds Ord av. Det var fælt med
denne Kræmaraand og denne Handel
og Næringsdvrift, der Tanke og annat
stort og godt skulde vera. Sjølve Stu-
diet vart berre eit Handyerk; det galdt
aa ”koma i Veg”. Herregud, — liva
maatte me; men det var daa fælt aa
høyra Studentar og Vitenskapsmenn
tala um all denne Maten. Dei brydde
seg F— um Folk og Land; dei tok
sitt Yrkje som ein annan Handel, og
trudde, at dei ikkje hadde meir med
Folket aa gjera enn andre Pantelaa-
narar; istadenfor aa vera Folkets fø-
rande Menn, klyppte dei Navlestrengen
av millom Folket og seg, stengde seg
inne paa siue Kontor og vart Byraa-
krati. Og so kom heile Rikslivet inn
i den same Aandløysa. Det var denne
utvortes Nytten, som kann takast paa
med Nærvarne, desse ”materielle Frem-
skridt” med Jarnvegjer og Nautemøte,
denne ”Lastedrægtigheit”, som ein Skip-
per kallad vaart sanne nasjonale, —
kort, alt dette engelske Væsen med
Kjøtmaskinar og Undervurdering av
det ideelle. Dei hadde gløymt, at
baade Mannen og Samfundet var meir
enn Dyr og trong annat aa liva paa
enn den svoltne Maten.
Matstrævet og denne Maten tyngde.
Det gjekk so
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
