Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
158
Dalmyndanir.
Um miðju íslands, i móbergshéruðunum, er dalamynd-
unin alt önnur en i blágrýtinu. Dalirnir eru þar miklu
minna þroskaðir, ef svo mætti að orði kveða, enda miklu
yngri; þeir eru óreglulega lagaðir og oftast litt kvislaðir,
flatvaxnir og grunnir eða þá gljúfurmyndaðir. Þó móbergið
sé miklu mýkra en blágrýtið, hafa árnar ekki getað skorið
sér stóra og breiða farvegi, af þvi timinn hefir verið of
stuttur; flestir móbergsdalir eru líklega orðnir til á isöldu
eða eftir ísöldu. Viða í móbergshéruðum eru milli öldu-
myndaðra hæða margvislega lagaðar lægðir, sem varla má
telja með eiginlegum dölum. Þá eru sumstaðar vatnslaus
niðurföll milli sprungna, oftast mjó og aflöng. Flest fljót i
móbergshéruðunum hafa enn eigi getað grafið sér dali í
hálendið, þau renna niður háslétturnar með jöfnum halla i
breiðum og grunnum farvegum með mörgum kvislum, renna
svo i gljúfrum nokkrum og hávöðum niður á láglendi og
stundum ekki, bera svo undir sig, kvislast þar enn meir
t
og breytast. A Suðurlandsundirlendi hafa stórárnar hvergi
myndað dali nema á takmörkum hálendisins, og sumstaðar
hafa þær á parti grafið sér þröng gljúfur gegnum ása, sem
fyrir þeim verða. f*ar sem grágrýtislög skiftast á við
mó-berg og þussaberg, likjast dalirnir oft allmjög dölum i
blá-grýti, þó þeir séu miklu minni og grynnri; stundum eru
dalir þessir allbreiðir og áin hefir grafið sér gljúfur eftir
dalbotninum endilöngum; þetta sýnir, að tiltölulega snögg
breyting hefir orðið á árrenslum, við hafning landsins eða
af öðrum orsökum hefir fall fljótanna aukist. Arfarvegir á
Suðurlandsundirlendi sýnast hafa orðið fyrir miklum
breyt-ingum eftir isöldu, og hafa þær breytingar liklega helzt
or-sakast af hinum stóru hraunum, sem runnið hafa niður á
láglendið. Einn hinn lengsti dalur i móbergshéruðunum er
Laxárdalur við Mývatn, hann er fjórar milur á lengd, en
aðeins 3—400 fet á dýpt; þar er mikið grágrýti i hliðum
og móberg og hnullungaberg milli laga og ofan á og undir
grágrýtinu. Króksdalur upp af Bárðardal er viðlika langur
og eins myndaður. Mörg vatnsmikil fljót, sem spretta upp
i jöklum á hálendi, renna um flatneskjur af móbergi, grá-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
