Full resolution (JPEG)
- On this page / på denna sida
- Femte häftet
- Arne Garborg og Sverige. Av Rolv Thesen
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Arne Garborg og Sverige
form, var mange gripne av den diktarlagnaden
dei der vart vitne til. Geijerstam fann her
»sagan om en stor andes lidanden under
samtidens orättvisor», og han tylcte at boka
var »en dikt om de olyckor, som Norden så
ofta beredt sina ädlaste män». Og Verner von
Heidemstam tykte at — trass i all den humor
boka hadde — var »slutintrycket allvarligt
och sorgmodigt». Han kan ikkje skjöna at
Noreg ikkje steller det betre for diktarane
sine. Men han lika boka. »På mig gör boken
intryck genom sin subjektivitet samt
derigenom att författaren aldrig med flit spikar
sig på kors för att kokettera med lidandet.»
*
Når den modlause og vonbrotne Garborg
atter stridde seg gjennom tunglyndet og
fann fram til ny livstru, så hang det saman
med månge ting. Det var mykje som kom
han til hjelp både i han og utanför han. Han
hadde sin klåre og kvasse tanke. Han hadde
sin seige livsvilje. Men han hadde og sin
ironi — det finaste og mest elegante våpnet
han åtte, både mot seg sjölv og mot andre.
Det var eit våpen han hadde smidd på heilt
frå ungdomen av. Med det hadde han för
ein gong — i åra etter at faren gjekk ut or
livet — prövd å drive bort tunglyndet og
modlöysa, den »Byronsfuglen» som han —
likesom Wergeland — bar i sitt hj arta, og
som han alltid var på vakt imot.
Garborgs ironi möter vi rett som det er i
skriftene hans frå denne tid, ikkje minst i
ei bok som »Trætte Mænd» (1891). Men det
var få som la merke til den fine ironien der.
Ein av dei få var Gustaf Fröding. Han
skreiv i eit brev til Garborg at »Trætte
Mænd» var ei bok etter hans hug —
»humoristisk, på samma gång sann, ironisk och likväl
djupt förstående och sympatisk». Men den
som har sagt det beste og mest råkande
både om »Trætte Mænd» og den dekadante
Gabriel Gram, hovudpersonen i boka, er
Hjalmar Söderberg (i Ord och Bild 1893).
Söderberg forstod seg på ironi. Skarpt sett
er det når han seier at Gabriel Gram er »den
personlighet, som en författare undgår att
blifva i verkligheten genom att låta honom
lefva på papperet», og når han om »Trætte
Mænd» i det heile seier at der har Garborg
gjevi etter for »behofvet att skrifva af sig
sina sekelslutgrubblerier». Söderbergs ord
sam-svarer med Hulda Garborgs syn: at Gabriel
Gram ’var den negative sida hos Garborg —
»den negative siden som han bekjæmpet».
Han hadde, seier ho, så mykje av Gabriel
Gram i seg at han forstod han; men elles var
han Gabriel Grams motsetning.
Garborg hadde noko av
dekadanse-stem-ninga i seg; men han prövde å frigjera seg
frå denne stemninga. På den måten kom
han til å stå i eit tvihöve til dekadansen
—-og til den nye diktinga. Han las Ola Hanssons
»Sensitiva Amorosa» og var sterkt gripen av
boka. Samstundens tykkjer han at ho verkar
som ei skildring frå ein heim for sinnssjuke, —
seier at ho helst burde heitt »Nevrose». Så
gripen han var av boka, har han likevel ein
viss motvilje mot henne. Han hadde ög lesi
ein artikkel Ola Hansson hadde skrivi om
Bourget. Han tykkjer at artikkelen er
interessant og godt skriven — »disse Svensker
skriver jo bestandig Skjönskrift, de» —, men
at han er for gamaldags i sin filosofi. Han
skuvar her ög liksom frå seg
dekadense-stemninga. Han kjem til å tenkje på den
Sturm- und Drang-tida han sjölv ein gong
gjennomlevde, og som han trudde seg vera
ferdig med. »Det er ikke mer end ti—femten
Aar siden jeg gik og var syg paa den Maade
ud fra romantisk Standpunkt; — samme
sorte Fortvilelse og noget nær samme
Udtryk; jeg skrev Femaktsdramaer med akkurat
den slags viljelöse Helte, syge
overreflekterede, slappe fortvilede, som ikke kunde elske,
ikke tro, ikke ville, ikke angre — saadan
som man jo havde dem i den efterromantiske
Litteratur.» Han strekar atter under at den
nye romantikken smakar av gamal filosofi
og kan derfor ikkje »interessere» han.
I det litterære programmet som Verner
von Heidenstam og Oscar Levertin sette
fram ikring 1890, var det ög ting som
Garborg prövde å sku ve frå seg. Det gjorde han
i ein vittig og ironisk artikkel i »Samtiden».
Artikkelen var ein sosial analyse av ei
koke-bok (Hanna Winsnes); han dreiv gjön med
idyllen og det gode samvitet der. Men det
viktigaste föremålet med artikkelen var
visseleg -—- som dosent Harald Elovson har
peika på — å leggje imot den kritikken av
den naturalistiske diktinga som Heidenstam
og Levertin kom med, og som den
konservative pressa i Noreg hadde helsa velkomen.
— Han polemiserte mot dei som helst vil slå
ned den sosiale diktinga og ynskjer
»gemytlige» böker — »der raabes efter gemytlighed
paa alle gadehjörner». Og han driv gjön med
223
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Project Runeberg, Wed Mar 20 10:46:23 2024
(aronsson)
(download)
<< Previous
Next >>
https://runeberg.org/ordochbild/1941/0255.html
