Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
126
Stanislaw Sawicki
sed cum propter turpe et konestum quicquam a rethore assumitur,
sub exclamatiuo negocio collocatur.
Nunc visa rethoi’is materia, circa quam versatur, videamus
aliquid de eius officio, quid sit et quo ordine explicetur.
Ora-toris officium est perducere animum audientis, vt possibile est,
ad assenciendum in causis ciuilibus. Hoc autem officium habet
quinque partes, scilicet: inuencionem, disposicionem, eloqucionem,
pronunciacionem et memoriam. De hiis omnibus dicemus per
ordi-nem, prout gracia Iesu Christi concesserit. Inuencio est cogitacio
persuasionum verarum uel verisimilium, que causam probabilem
reddunt.1 Persuasio autem est oracio nata mouere animum auditoris
ad prosequcionem vel fugam rei operabilis a nobis. Hec autem est
duplex: quedam enim est inartificialis persuasio, scilicet que habet
fieri non ex arte nostra, sed per ea, que supponimus facta et . . .ä
nobis. Et hec sunt quinque, scilicet: leges, testes, pacta extorta,
iuramenta. Et hec omnes plerumque locum habent in causa
iudi-ciali. Allegant enim disceptantes3 in iudicio legum statuta, inducunt
testes, producunt litteras, quibus confecta sunt pacta, multociens
per penas a reis, quid uolunt, extorquent, iuramenta eciam
inducunt.4 Persuasio artificialis diuiditur in tres species. Sunt enim
tria in omni negocio ciuili proposito ad tractandum scilicet orator
ipse, qui de negocio loquitur et ex parte morum eius sumitur vna
species persuasionis artificialis, que uocatur morale; et est, quando
per mores dicentis nos credimus ipsi dicenti. . . ,2 in hoc negocio
et ipse auditör oracionis retborice, ex quo sumitur aliud genus
persuasionis artificialis, quod uocatur passionale. Passio est motus
anime sensitiue in bonum uel malum; oracio igitur prouocans
ani-mam in hos motus passionalis vocatur. Sunt autem passiones: amor,
odium, desiderium, abominacio, delectacio, tristicia, mansuetudo,
ira, amor, audacia, spes, desperacio. In quamcumque itaque harum
inductus fuerit auditör sermonibus passionum illatis, secundum eam
iudicabit. Tercium, quod illic est, est illa res, de qua disceptatur5
1 Jfr Rhet. ad Her., I, 2; Cicero, De inventione, I, 7: »Inventio est
excogi-tatio rernm verarum aut verisimilium, quae causam probabilem reddant.»
2 Lucka.
8 I hs. står »deceptantes».
4 Jfr Aristot., 183, 2: »persuasionum autem hae quidem inartificiales sunt, hae
autem artificiales. inartiflcialia autem dico, quaecunque non per nos acquisita sunt,
sed praeexstiterunt, ut testes, extorta, conscriptiones et quaecunque talia, artificialia
quaecunque per methodum et per nos effici possibile est.»
5 I hs. står »deceptatur».
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
