Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Halvdan Koht: Prisar og politik i norsk historie
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Prisar og politikk i norsk historie
folkestyre, ny politikk og nye synsmaatar. Heile nytida
a a kalle har rota si i bondestriden.
Men kva var det for magter som djupast [inne dreiv
striden?
Eg maa segje for min part, at til lenger eg har grave
meg inn i dei historiske rørslene, til sterkare har den økono
miske drivkrafta syntest meg. Striden for føda, striden for
rikdom er ei grunnmagt som råar i alt menneskeliv, og i tusund
former greinar denne striden seg inn i all menneskegjerning,
skaper samfundskrav og avgjør tenkemaatar. Det er
denne grunnmagta eg har funne i den norske bondestriden.
Det er i dei økonomiske umskiftingane eg har kome til aa
sjåa grunn-orsakene til reising og nedfall for det norske
bondefolke.
Striden har, djupast sét, staatt um dette einfelde spurs
maale: kven skal raa’ for jorda i lande? kven skal eigne til
seg yverskote av jordbruke? jordkapitalisten eller brukaren?
Det er eit spursmaal som er likso mykje ei samfundssak som
ei mellomvere mellom einskildmenner; kvar mann kann
freiste løyse det for seg sjølv med eiga magt, og samstundes
kann det kome under statsmagt. Det gield endefram um
levemaate og livberging, og endaa maa det avle magtspurs
maal, klassestrid, politikk.
Bondestriden i Noreg tok til med 16de hundradaare.
Eg vil ikkje dermed segie, at det slett ingen strid hadde vore
i eldre tider. Ein kann finne merke etter klassemotsetningar
mest so langt tilbake som historia gaar. Det er tydelegt at
kong Olav den hellige freista verje fatigfolk imot dei rike og
megtige, og kong Sverre egga beint fram birkebeinane imot
rikmannsklassa. Men det vart inga klassereising av, ingen
samfundspolitikk; det vart ikkje meir enn at einskilde bønder
vann seg upp i hovdingklassa og heldt fram med den gamle
yverklassestyringa. Meir aalmenn motsetning kjem fram i andre
helvta av 14de hundradaare, etter den store mannedauden ; daa
maatte adelsherrane i Noreg, liksom i England, bruke lov
magt til aa halde bønderne til arbeid paa dei gamle vilkaara.
Men noko motstandsprogram finn ein ikkje hjaa dei norske
bønderne soleis som hjaa dei engelske. Og daa bønderne i
15de hundradaare var med i store og smaa bygdereisingar, daa
fløkte misnøgje med skattekrav og «umilde futar» seg ihop
235
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
