Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Halvdan Koht: Prisar og politik i norsk historie
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Prisar og politikk i norsk historie.
og smaatt um senn vann dei seg fram til full landssamling,
so dei med styrke kunde gjøre seg gagn av det nye magt
vaapne dei fekk i stortinge. Strilekrigen, Lofthus-reisinga,
Hauge-rørsla, det Halvor HoeFske upplaupe fører steg for
steg fram til bondevale i 1832; det er übroten samanheng i
denne framgangen.
Vil ein søke den indre einskapen i striden likso vel som
i stridskvilda, so maa ein fyrst og fremst sjåa etter kva det
var striden, klagene og krava gjekk ut paa. Og daa er det
berrsynt nok, at det var fyrst og fremst økonomiske klage
maal bønderne hadde. Det kunde nok hende at meir enn
ein fut för fram soleis som den futen austlendingane klaga
paa i 1519, at han «stiller seg ganske übeskedelige imod
almuen, besynderlige i sin drukkenskab, saa der gaar stort
ok ont røkte av, han rænder bønder om kuld ok tror dem
siden under sine hæsteføder, baster ok binder dem som bjude
ok dom for seg, han slo en kvinne saa hun fik et døt barn,
han hugger ok slaar dørre op efter deres leiekvinder, hans
svene røve ok tåge fra sankte Oluvs pilegrime». Slikt høyrer
vi [rett som det er um embætsmennerne paa ymse kantar.
Men so høyrer vi og um mange embætsfolk som aalmugen
gav gode vitnemaal for rettferdig og sømeleg aatferd. Og
slike einskilde valdsherrar eller valdsgjerningar kunde aldri
reise ei landsrørsle. Det maatte meir aalmenne grunnar til,
og det var økonomiske grunnar.
Vi har fullt av vitnemaal fraa regjeringsskifta i 1523 og
1536, at det som dei norske bønderne vilde, det einaste dei
bad um, det var at dei maatte faa «sitje med fred ok rolig
hed»; dei vilde gjerne ta imot den kongen det danske riks
raade sette yver dei, nåar dei berre fekk «nyde Norges lag
ok gode gamle sedvane» og greie «samme skat ok utgift»
som foreldra deiras hadde lagt. Men det var just det dei
ikkje fekk.
I ei uppskrift fraa 1533 paa «den brøst som Norges rige
haver lidet ok en nu dageligen lider», staar det mellom anna :
«Item ledingen forøkes. Item landvorden legges uppaa.» Det
er skattetyngslene som bli verre, og samstundes reiser det
seg spursmaal nm «de som sjølve aage jorder ok ikke sitje
der uppaa», um aa syrgje for at «smaa jorder ikke legges
under andre større jorder», um ugreie med maal og vegt,
237
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
