Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Halvdan Koht: Upphave til Renæssansen
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Upphave til Renæssansen.
bundne midalders-samfunde som blir uppløyst innafrå, og eit
moderne arbeidsskifte stig fram, med makt for kapital-herren.
Yrkelage fær framleis leve i namne; men det er i røynda
heilt umskapt, og når «klædesvevar-lage» (Arte di Låna) tek
makta i den florentinske staten, er det i sanning storkjøp
mannen som legg statsstyringa under seg.
Heile dette økonomiske umskifte gjekk for seg so på lag
mellom 1260 og 1300 \ og i denne tida vart Firenze eit
pengemannssamfund. Det blømde upp bankforretningar som
greidde med rein penge-umsetning og syrgde for kapital til
både handel og handverk ; folk ifrå andre byar og land sette
pengar i florentinsk forretning, so kapitalen strøymde i hop
her; llorentinske pengar og bankfolk vart ei makt i alt
verdslive.
All slik kapitalisme bar fram av seg sjølv nye fridomskrav
i næringsliv og samfundsliv. Feudalismen vart sundbroten
på alle kantar. Byen sleit seg laus ifrå alt adelsvelde, bor
garane slo under seg sjølve adelsjorda, og dei reiste jamvel
bønderne imot adelsherrane; arbeidskrafta vart løyst ifrå jorda,
ei rekke med lover frå 1289 til 1415 gjorde bonden person
leg fri, og jorda vart fri kapital i staden for herresæte. Ar
beidaren vart lønstræl i staden for jordtræl; men den nye
trældomen gav mykje mindre tryggleik enn den gamle, og
fødde difor lettare upprør: økonomisk klassestrid vann rom
i midalders-samfunde. Hovudsaka er likevel sjølve den nye
kapital-fridomen. Det vart meir og meir uråd å halde
yrkelags-reglane uppe, og lovene um ymis handels- og fersels
tvang måtte smått um senn bli uppgjevne. Det gamle for
bode mot pengeåker kunde umogleg stå seg når so mykje
privatkapital vart rørleg 2, og tanken um fritt næringsliv
brøytte seg lenger og lenger fram. I 1445 kunde ei yrkelags
vedtekt segje: «både etter ålment mannevet og etter skipna
den i kommunen vår bør det være slik at kvar mann er
frank og fri til å kjøpe og til å selje allslags varer innafor yrke
1 Sjå Alfred Doren, Entwicklung und Organisation der Florentiner Ziinfte
im 13. und 14. Jahrhundert, 1897 (Staats- und socialwissenschaftl. Forsch. hg.
v. Schmoller, XV 3); d. s., Studien aus der Florentiner Wirtschaftsgeschicbte,
I—II, 1901—8; Davidsohn, Geschichte von Florenz, II 2, s. 419 fg.
- Paven måtte ta burt forbode imot kapitalrente i åre 1425.
247
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
