Full resolution (TIFF) - On this page / på denna sida - Halvdan Koht, Det nye i norderlendsk historie kringom år 1300
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
174
Halvdan Koht.
I dei norderlendske rika möter vi denne tevlinga straks
i slutten av 13de hundreare. Fyrst i Danmark:
handfest-ninga åt Erik Klipping i 1282 var nett eit utslag av den nye
striden. Snart etter har vi same striden i Sverike. Til slutt
i Noreg med.
Båe partane hadde fått ny styrke av voksteren i
samfund og stat. Men mea lénsmanns-klassa henta sin styrke
av sjölve den feudalskipnaden ho var rotfest i, så var det
nye vilkår som bar kongedöme fram til nye krav. Det
natural-hushalde som var föresetninga for den feudale
decen-traliseringa, vart nett i 13de hundreare meir og meir
gjenom-brote av eit handelsliv som skapte nye samfundsmakter, —
tid-legast i Danmark, sia i Sverike og i Noreg. Det var dei nye
tyske byane langs med Østersjoen som gjorde det store skifte;
dei slo tak i sildefiske utafor Skåne, i gruvedrifta i Dalarne,
i skrei-utförsla fra Bergen; dei drog både Danmark, Sverike
og Noreg innunder kapitalmakta si og ut i stor verds-handel,
og dei gjorde dei norderlendske byane til levande makter i
kvar sine heimland. Det tok tid för det voks fram eit
heim-leg borgarstand som kunde krevje sjölstendigt rom i
stats-live; noko slikt finn vi i röynda ikkje före 15de hundreåre.
Men sjölve handelslive gav kongane ny makt, og ny gjerning
i staten. Tollen på inn- og utförsel styrkte dei med nye
inntekter, reine pengeinntekter, og ait i 13de hundreåre ser
vi ein ny politikk som stig fram: kongane tek til å gjere
handelstraktatar med dei framande byane, og dei må til å
regulere handelen i sine eigne byar. Staten blir ikkje lenger
så einsidigt berre ein militærstat; ökonomiske krav trenger
seg sterkare og sterkare fram, og kongen blir det naturlege
samlingsorgane for den nye framstemna.
Såleis kunde det bli vilkår for tevling og strid mellom
dei to verdslege statsmaktene, kongen og adelen. Og striden
kom i alle tri rika. Aller fyrst i Danmark. Der känn vi
sjå teikn til han ait ifrå midten av 13de hundreåre, under
sönene til kong Valdemar Siger. Det som i den tida kom
sterkast i dagen, var elles motsetninga mellom kongsmakt
og kyrkemakt. Det var ein strid som lettare kunde få prin-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
