Full resolution (TIFF) - On this page / på denna sida - Halvdan Koht, Det nye i norderlendsk historie kringom år 1300
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
180
Halvdan Koht.
da det var så mange indre vilkår som avgjorde tilhöve til
grannelanda. Her fær vi fyrst samanheng når vi ser
uta-riks- og innariks-historie i eitt.
Straks Håkon hadde fått melding om köss dei to svenske
hertogane hadde nytta ut sigeren sin i Sverike, vendte han
seg til den danske kongen og sökte venskap på den kanten.
Det varte nokre månader för det nye sambande vart endeleg
fest, og i mellomtida var det at kong Håkon ferda ut det
merkelegaste aktstykke som han har sett namne sitt på,
kan-skje det mest omstridde dokumente i norsk historie, — den
store rettarbota fra 17de juni 1308 \
Meininga med denne rettarbota har vore tolka på reint
motsette måtar. Dei fleste (slike som P. A. Munch, J. E.
Sars, Alexander Bugge) har rekna ho for sluttsteinen i arbeide
med å bygge det kongelege einvelde og bryte det gamle
ætte-aristokratie. Andre (slike som Aschehoug og Yngvar Nielsen)
har ikkje vilja legge så mykje i ho, om dei så meinte at ho
ténte til styrk for kongsmakta. Men Yngvar Nielsen meinte
dessuta at ho hjelpte til å fremme ein aristokratisk
fram-vokster i den norske adelen, og den tyske rettsgranskaren
Karl Lehmann 2 nådde jamvel fram til den endetanken at
rettarbota i röynda grunnfeste den feudalstyringa som dei
næ-raste ættfedrane til kong Håkon hadde teke til å skipe.
Eg trur at den utarikspolitiske situasjonen i 1308 gir
oss den rette bakgrunnen for den indre-politikken vi möter
i denne rettarbota. Likså vel som kong Håkon i dette åre
snudde seg ifrå dei svenske hertogane og sökte venskap med
kongane i Danmark og Sverike, likså vel slo han om i den
indre styringa fra adelsvenleg til monarkisk politikk. Når
ein les rettarbota fra 1308, kann ein ikkje godt vere i tvil
om at ho er meint som eit slag imot adelsmakta. Ho er
utferda uta medverknad av Riksråde, ho viser til misbruk i
landsstyringa som kongen ikkje hadde greidd hindre, ho
kallar tilbake under kongen alle sysler (eller len) og alle
gavebrev på land, ho nemner öpp nye embetsmenner i regjeringa,
1 NgL. III 74—81 og 224—26.
2 Abhandlungen zur german. Rechtsgeschichte, s. 214.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
