- Project Runeberg -  Jak powstaja swiaty /
14

(1910) Author: Svante Arrhenius Translator: Ludwik Bruner
Table of Contents / Innehåll | << Previous | Next >>
  Project Runeberg | Catalog | Recent Changes | Donate | Comments? |   

Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - I. Zjawiska wulkaniczne i trzęsienia ziemi

scanned image

<< prev. page << föreg. sida <<     >> nästa sida >> next page >>


Below is the raw OCR text from the above scanned image. Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan. Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!

This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.

14
dlatego już podzielać zdanie Stiibla, że ogniska tych wulkanów
są zupełnie od siebie odrębne.
Lawa Wezuwiusza w dalszym końcu strumienia wykazuje
temperaturę 1000 — 1100° C. Lawa zawiera minerały, jak
leucyt i oliwin, które jak z dostatecznych powodów przyjmują,
tworzą się w niej przed wypłynięciem z krateru; z obecności
tych minerałów wyprowadza się wniosek, że temperatura lawy
w przewodzie wulkanu nie mogła być wyższa nad 1400° C.
Mylnem byłoby jednak z temperatury lawy Wezuwiusza
wnioskować, że ognisko wulkanu leży w głębokości 50 km.
Głębokość jego jest zapewnie znacznie mniejsza, może i 10 km
nie dochodzi, bo tu, jak i wszędzie gdzie trafiają się wulkany,
skorupa ziemska jest silnie zbrużdżona, tak że magma w pe-
wnych miejscach, właśnie w tych, gdzie są wulkany, daleko
jest bliższa powierzchni ziemi niż gdzieindziej.
Znaczenie wody w tworzeniu się wulkanów polega pra-
wdopodobnie na tem, że woda w bliskości szczelin pod dnem
morskiem wdziera się w głąb. Gdy dosięgnie warstwy o tem-
peraturze 365° (tyle wynosi temperatura krytyczna wody),
nie może dalej istnieć w stanie ciekłym; nie przeszkadza to
jednak, aby już jako gaz, głębiej nie wnikała. Dotarłszy do
magmy jest przez nią znacznie absorbowana. Pochodzi to stąd,
że woda w temperaturze powyżej 300° jest kwasem silniej-
szym od krzemionki, woda więc sama wypiera krzemionkę
z jej związków, z krzemianów, stanowiących główną część
składową magmy. Im wyższa jest temperatura, tem większa
jest zdolność magmy do pochłaniania wody. Przez to wsysanie
wody magma pęcznieje i staje się jednocześnie bardziej ciekłą.
Magmę zatem wypiera ciśnienie, które zupełnie odpowiada
ciśnieniu osmotycznemu przy wtargnięciu wody do roztworu
cukru lub soli. Ciśnienie to może dochodzić do kilku ty-
sięcy atmosfer. Ciśnienie to właśnie może magmę podnieść
do przewodów wulkanu, choćby te sięgały wysokości 6000 m.
nad poziom morza. Magma wznosi się w przewodzie wulkanu,
ochładza się stopniowo i wtedy wraz z temperaturą zmniejsza
się jej zdolność zatrzymania wody. Woda uchodzi więc wśród

<< prev. page << föreg. sida <<     >> nästa sida >> next page >>


Project Runeberg, Tue Dec 12 01:38:54 2023 (aronsson) (download) << Previous Next >>
https://runeberg.org/swiaty/0028.html

Valid HTML 4.0! All our files are DRM-free