Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - VII. Mgławice i słońca
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
I
162
zki chemiczne zawarte w wnętrzu słońca: wodór i hel, —
które w chwili narodzin mgławicy zostały uwolnione i rozrzu-
cone w przetrzeni, teraz znowu do wnętrza gwiazdy dyfundują
i tu łączą się na owe wzmiankowane już endotermiczne
związki. Atmosfera wodoru i helu znika (hel znika najpierw),
gwiazda kurczy się coraz więcej, ciśnienie wzrasta niesły-
chanie, również wzrastają i ruchy w masach gazowych.
W atmosferze gwiazdy tworzą się chmury, stopniowo gwiazda
przybiera cechy charakteryzujące nasze słońce. Słońce za-
chowuje się zupełnie inaczej niż mgławica gazowa, której się
tyczą rachunki Lane’a, Rittera i Schustra. Gdy mianowicie
gaz już do pewnego stopnia się skurczył — jeśli potem nie
zachodzi zmiana temperatury — to ciśnienie wzrasta w sto-
sunku 1 do 16, podczas gdy objętość zmniejsza się w sto-
sunku 8 do 1. Jeśli gaz po osiągnięciu tego punktu dalej
ściskać będziemy, to temperatura utrzymuje się bez zmiany.
Pod jeszcze wyższem ciśnieniem natomiast, aby równowaga
się utrzymała, temperatura obniżyć się musi. Według badań
Amagata w 17° dla gazów takich jak wodór i azot, których
temperatura krytyczna leży znacznie niżej, ciśnienie owo
wynosi 300 ew. 250 atmosfer. W dwa razy tak wysokiej
temperaturze absolutnej (w 307° C) potrzeba mniej więcej dwa
razy większego ciśnienia itd.
Możemy obrachować, kiedy nasza mgławica przejdzie to
krytyczne stadyum, któremu towarzyszyć musi spadek tempe-
ratury. Stosując powyższe liczby, widzimy, że połowa masy
mgławicowej wypełnia kulę, której promień wynosi 0,53 pro-
mienia mgławicy; gdyby masa ta miała wszędzie jednaką gęstość
to połowa jej zajmowałaby 0,84 promienia mgławicy. Kiedyż
więc masa środkowa przekracza to stadyum graniczne, pod-
czas gdy część zewnętrzna jeszcze go nie osiągnęła? Nastę-
puje to wtedy, gdy mgławica jako całość przechodzi przez swą
temperaturę maksymalną. Obrachujmy to dla mgławicy złożo-
nej np. z pary żelaza: we wnętrzu mgławicy przeciętny ciężar
drobinowy wynosi przynajmniej 56 (ciężar drobinowy pary
żelaznej). Rachunek wskazuje, że ciśnienie w odległości 0,53
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
