Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - I. Folkhøgskulen - Historisk innleiding
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has been proofread at least once.
(diff)
(history)
Denna sida har korrekturlästs minst en gång.
(skillnad)
(historik)
folkelege høgskular. Men i Norge maatte det
vera onnorleis. . . . »Sagen synes let at sætte
igjennem ved Stortinget, og Højskolen bedst
at svare til sin Hensigt, naar den, oprettet paa
offentlig Bekostning, kunde uden videre
Betaling staa hele Folket aaben.«
Dei vanskar han her nemner, synte seg
ikkje so sterke i Wergelands tid som seinare.
Den største motburd Wergeland møtte under
sitt vekkjings- og upplysningsarbeid, var paa
den eine sida likesæla, og paa den andre
motstanden fraa dei embættsmenn som hadde
sine røter i Danmark, og korkje kunde eller
vilde vera med i ei so norsk-norsk rørsle som
Wergelands. Stortinget hadde for det fyrste
forholdet til Sverige aa passa paa, so mange
andre spursmaal vart sette tilsides so lenge.
Seinare kom andre ting til, som stengde for
det upplysningsarbeid Grundtvig hadde slege
til ljod for.
Den pietistiske rørsla som kom fraa
Tyskland, og som etterkvart kom til aa gaa saman
med den H. N. Hauge hadde vakt, fylgde i
desse skulespursmaal latinskulen sine menn.
Foikehøgskulen fekk baade »de fromme« og
»de lærde« mot seg, soleis som Grundtvig
hadde sagt. Dei var ikkje rædd kunnskapen.
Mange av motstandarane var varmhuga
upplysningsvener. Det høyrde med til den nye tid
at folk skulde ha meir upplysning. Men det
maatte vera i »den rette aand« og paa »den
rette maate«.
Grundtvig skil millom lærdom og daning.
Den fyrste er for dei faa, dei som har serlege
evnor, den siste har alle rett til. —
Livsvegen gaar innanfraa utetter. Det er det indre,
løynde sjælelivet som formar livet for kvart
menneskje. Det beste middel til aa vekkja
aandslivet hjaa dei unge er det munntlege,
livande ord. Dette er noko Grundtvig aldri
vert trøytt av aa minna um. Ein kjend dansk
høgskulemann har sagt: »Naar et ungt
menneske først blir aandelig vakt, saa vil det
noget, saa lærer det noget, og saa gjør det
noget«. Ut ifraa dette syn tok folkehøgskulens
menn fatt paa upplysningsarbeidet. Dei meinte
og meiner at det fyrst og fremst gjeld um aa
skapa eit liv som kann umsetja seg i praktisk
arbeid. I ei tid daa bøker og lekselæring hadde
so stort rom, maatte ein undervisningsmaate
som den Grundtvig og hans vener hadde
peika paa, føra til strid.
Det var ein skule for vaksen ungdom
Grundtvig vilde ha. Barneskulen kunde ikkje
aaleine greida alle dei krav som ei ny tid med
nye plikter og nye rettar sette. Hovudemni
skulde vera fedrelandssoga og morsmaal med
alt som høyrer inn under desse tvo. At det
norske maalet under unionen med Danmark
hadde vorte tilsidesett, førde til og maatte føra
til strid, ein strid som vi enno staar midt
uppe i. Folkehøgskulearbeidet har alltid gaatt
i demokratisk leid og maatte soleis koma i
opposisjon til den konservative politik.
Folkehøgskulens menn hadde eit heilt anna syn
paa kristendom og menneskjeliv enn den
pietistisk—ortodokse aandsretning som var
raadande i landet. — Baade paa det politiske,
nasjonale, pædagogiske og kristelege umraade
skapte difor folkehøgskulen strid daa den 50
aar etter Eidsvollsverket kom til landet. Som
sakene daa stod, maatte striden bli baade
skarp og langvarig. Aa fortelja um alt som
høyrer denne striden til, vert det sjølvsagt
ikkje høve til i eit lite skrift som dette. Her
skal vi berre peika paa utviklingsvegen og
syna kor langt fram dette
folkeupplysningsarbeidet har vunne no, 50 aar etter det tok til.
Daa folkehøgskulen kom til Norge, hadde
det i fleire aar vore slike skular igang i
Danmark. Heilt sidan 1832 hadde Grundtvig
halde fram tanken um ein stor folkeleg
høgskule, helst ein for alle dei 3 nordiske landi
i Gøteborg, i alle tilfelle ein skule skipa av
staten. Den fyrste folkehøgskulen kom igang
i Rødding (Sønderjylland) 1844, men tilskipa
av private menn og i langt mindre stil enn
Grundtvig hadde tenkt seg fraa fyrst av. Det
synte seg snart at ein ikkje kunde venta seg
noko av statsmagtene, og heile dette
vekkjings- og upplysningsarbeid kom inn paa den
veg som alle folkehøgskulefolk seinare har
halde for den rette: det private tiltak.
Kristen Kold førde Grundtvigs
skuletankar vidare ut i livet med sin folkehøgskule
paa Fyn 1851. Han lærde snart at Grundtvig
hadde rett, naar han vilde at elevane skulde
vera i 18-aarsalderen og ikkje 15—16 aar som
Kold fraa fyrst av meinte. Han var den fyrste
som tok til med skule for gjentor og vart
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
