Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - I. Folkhøgskulen - Dei grunnleggjande skular
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has been proofread at least once.
(diff)
(history)
Denna sida har korrekturlästs minst en gång.
(skillnad)
(historik)
folkemaal fram og vidare slutta seg til
Jaabæks bondepolitik, gjorde ikkje striden spakare.
Vidare maa her nemnast Matias Skard
som praktisk skulemann og utgjevar av
skrifter for lærarskulen. Grundtvigs skuletankar
har her faatt praktisk utforming og derigjenom
faatt innverknad paa dei unge som etterkvart
har faatt plass i folkeskulen.
Viggo Ullmann var fyrst og fremst
historikar og har i ei mengd større og mindre
skrifter, serleg i Haandbog i verdenshistorien
gjeve det store historiske utsyn soleis som
Grundtvig fyrst hadde synt det fram.
Ullmann sa sjølv at maalet for hans skulearbeid
var dette: aa gjera det norske folk til eit
adelegt folk. I tale og skrift arbeidde han alltid
mot dette maal. Som politikar og medlem av
den kommission som utarbeidde forslag til ny
skulelov (1889), fekk han høve til aa halda
sine synsmaatar fram, so dei fekk innverknad
paa heile skuleverket vaart.
Det arbeid som høgskulane i 70-aari
hadde teke til med, hadde det etterkvart vorte
so mykje snakk um og so mange aatak paa i
bladi, at fleire høgskulevener vart samde um
aa faa eit offentlegt møte istand i Kristiania,
der kvar kunde faa koma fram med sine
meiningar. Motstandarane vilde og gjerne vera
med paa det. Ein komite av menn fraa dei
ymse parti, millom desse kand. P. L. Hærem,
prof. Aubert, skulestyrar Fr. Giertsen, Jakob
Sverdrup og Bjørnson, baud inn til eit
forhandlingsmøte i universitetets festsal 22.-24.
april 1872. Dette aar skulde vera eit
»samlingens aar«, eit »historisk« aar, 1000 aar
etter Harald Haarfagre samla Norge. Men med
»samlingen« saag det ikkje so rart ut. I det
politiske stod alt no striden um
Statsraadssaki. (Stortingsvedtaket av 9. mars 72,
»mistillidsadressen« til Stang 15/5—72, vedtaket fraa
17 byar, prof. Daaes, Sars og Bjørnsons
protest o. s. v.) Til dette kom striden um dei
ymse skulespursmaal som folkehøgskulen
hadde reist, og som det gjekk ord um like til
Stockholm. Daa prins Oscar vitja Vestlandet,
nytta han høvet til aa uttala paa Voss at han
skyna seg paa alle slags skular so nær som
folkehøgskulen. Han avduka Haraldsstøtta ved
Haugesund. Men paa denne store nationale
fest- og samlingsdagen hadde dei ikkje bruk
for diktarane vaare. Ibsens dikt um
»Haraldstanken« vart ikkje upplese og Bjørnson var
ikkje god nok til aa faa helsa paa
»Kongsemnet«. Høgskulemøtet i Kristiania syner
kanskje best korleis det stod til med »samlingen«.
Av alle dei møte som vart haldne i
70—80-aari, er vel dette og flagmøtet 7 aar seinare
dei mest stormande. Ein av hovudtalarane
paa baae møti var Bjørnson.
Det var tanken at baade ein svensk og
ein dansk høgskulemann skulde halde
innleidingsforedrag paa dette 3 dagar lange
møtet um »folkehøiskolens formaal og midlerne
til dens fremme«. Høgskulestyrarane Gødecke og
Schrøder var innbodne, men den fyrste kunde
ikkje koma, so Schrøder aaleine fyreorda. Han
skreiv um dette møtet over 30 aar seinare, at
det var eit »norsk aprilveir, hvis mage jeg
aldrig har oplevet«. Naar ein hugsar paa at
Schrøder i over ein mannsalder stod som
folkehøgskulens fyrste mann i nordlandi, og at
han var med paa alle større høgskulemøte,
der stridsspursmaal var uppe, so vil ein av
desse ordi forstaa at bylgjone har gaatt høge.
Bjørnson heldt si store tale siste møtedagen.
»Da han stod paa katedret rysted det, saa
voldsomt talte han«, fortel Schrøder vidare.
V. Ullmann, som heller ikkje var ukjend med
folkemøte der stridsspursmaal var uppe, skreiv
at »Bjørnsons misstemning gav sig luft i en
tordentale, hvis lige jeg aldrig har hørt og vist
heller ikke faar høre. Jeg kan ikke ligne den
med andet end et lynudbrud av en mægtig
tordensky. Den kom som et vældigt
aandsveir, der rammede slag i slag med den mest
knusende sikkerhed«. — Teologane som for
det meste sat paa fyrste benk, bøygde seg
som under ein brotsjø, ei professorfrue paa
galleriet uvita, og Thv. Klaveness sitt rop paa
ordstyraren (skulestyrar Giertsen) drukna i
larmen.
I vaar tid ser mange paa slike møte med
uvilje. Det er noko som det ikkje kjem noko
godt utav, trur dei. Det fører berre til
uhugnad og strid. Hjaa eit livskraftigt folk, i eit
folk med »gjærende kræfter« vil altid slikt gaa
for seg. I si bok um Henrik Wergeland skriv
professor Koht m. a.: »– – – Her har
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
