Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
338
brjota Verg, driva Handel, styrkja Nationalkjennsla
skipa Skular, utvikla Fedramaalet o. s. fr. Men
Hovudvilkoret fyr, at me kann gjera nokot ao detta
til Gangs og til Velsigning, er, at me liver nokot-
sosnaer i Fred med kvarandre og leet kvar og ein
njota sin fulle Rett-
Brevs cndiugar.
Illdrcll 3die Dee. Det fine MildsVeeret
me hev havt i Hanst, hev no snutt um i klingande
Frost og frisk Vinter. Aaret hev voret godt, væl
betre enn ,,midels;« men likavcel ser det ut til,
at Folk hev fullt Strcev med aa klara seg. Skuldi
legg Cin paa dei laake Tider og smaae Prisar
paa Avlen· Men tek Ein Midelprisen fyrdei
siste 20 Aar, meiner eg me frer vera nogde med
dei Prisarne me fær, og dei laake Tiderne trur
eg ikkje Landmannen bør klaga mest yver. Daa
er det mykje verre syr Arbeidsmannen i Byarne.
— Hellest kann dei tronge Tiderne og vera gode
syr einkvartz Folk kann hava godt av aa lcera aa
spara. —
Verft er det, at alt detta Strævet syr Live-
maaten fasr slik Magt, at Folk snaudt bryr seg
um aa tenkja paa andre Ting. Maten skulde vera
til aa halda uppe Livet, ikkje Livet til’ aa grava
etter Maten· Men detta hev so tungt fyr aa faa
Fotfeste i Folks Taiikar —- ikkje aa tala umi
Folks Liv. Det trengst ei sterk Vekkjing utanfraa
til aa broyta Veg fyr eit større ogsriare Livssyn.
Ei slik Vekkjing kunde Eiki vona gjenom Aalmug-
skulen og Upplysningi fraa den. Men minnest
Ein so, kor det gjekk med Lcerarlonsaki paa Fylkes»—«
thinget vaart, so synest der ikkje vera stort aa vona
fraa den Kanten.
Trtc ikkje ein Friskule elder Folkehogskule
kunde gjera meir her? Me hadde fhr nokre Aiir
sidan ein god Høgskule, som—var godt søkt; men
den stod berre ein Vinter, og so laut Læraren —
av ytre Grunnar —- burt. Siden hev her ikkje
voret freistat. Men tru det ikkje var ein Freistnad
verdt? Visster det, at her er Trong, til — um
just ikkje nokot aalmennt Syn fyr — ein slik
Skule, og kanskje større Trotig just av di Aalmann-
skulen vert so laakt framhjelpt Me ser og fraa
andre Studer, at Hogskitlen trivst trassi Amts-
Fedraheintcn. -
og Kveldskulen. Og det er lite Raad annat, enn
at me ,,Rygarne« lyt fylgja med Tidi me og-
Det var, denne Tanken eg vilde bera fram-
Kunde han finna Samhug fraa nokor Leid, var det
vcel.
Etter det som er sagt um Upplysningi kann
Eiii ikkje venta nokon aalmenn Sans fyr Maalsaki.
Det fær gjelda her det som er sagt fyrr her i Bla-
det: fyrst det hnmane, so det nationale; men vinn
ei folkeleg Upplysning fram, so kjem Maalsaki
etter« ’ h.
Kkistinllia, den 13de December 1878.
Boknhtt· Norsk Navnebog eller Samling as
Mandsnavne og Kvindenaone af J.Aasen. Kristi-
ania. P. T. Malling. 1878s« 168 S.8vo. Pris
Kr. 1.20 Øyerr.
Det er eit nytsamt Arbeid, vaar namngjetne
Aasen hev gjort ved aa skriva denne Boki. Og
det er godt, at det er han, som hev gjort det;
for Folk plar daa tru paa honom, um dei enn
gjev Andre ein god Dag. Derattaat er Boki
skrivi paa det officielle danske Bokmaal, so det er
ikkje Tytnt av Kjettarskap i Verket. Gjev no det
var so vel, at Bok vart lesi! Det kunde turvast·
Det er eit norskt Ordtoke ,,aa gjeva nokot (elder
nokon)· eit Namn og lata det aanga«, og den
Vanvyrding af Nanm, som detta Ordtoket skjemtar
med, hev det norfke Folk til dessa i stor Mun
lagt fyr Dagen. Det er reint harmelegt aa hop-
ra all den Vyrdloysa og vera Vitne til all den
Faakunna og Usans og Usmak, som Folk enno
viser i Namnevegen her til Lands, helst paa Lands-
bygdi — Byfolket hev alt komet eit Stykkje paa
Veg til det Betre. Og det er mangeiu Mann
og Kvinna, som foer lida fyr Namnet sitt, elder
som gjeng her og skjemmest av detNamm dei hev
fengjet, og som langtifraa takkar Foreldre sine fyr det.
Det er til ymis Mein aa heita Fordel, Mettinius,
Olevinus, Judas, Barakias, Daniel, Benoni, Ezekiel,
Jokumina, Barolina, Olianna, Sara, Andreana,
Samsina Knudiana, Stenetta, Deborah, og den
Hugnaden Folk finniaa bera slike Namn, trur me
dei fleste vilde umbera, endaa um Namnet —— som
fleire av dei nemnde —- er teket like ut or Bibelen.
Aasen segje: ,,No hev framande Namnsormer og
Namnstuvar inokre Bygder fengjet ei slik 2)vervigt,
at det mest ser ut, som um eit annat Folkeslag
hadde hertekjet Landet og underkuat heile den gam-
le Ætti.«« Det er merkverdugt, at Prestarne, som er
æsthetisk danade Menn, so godt som aldri gjev
Folk nokor Rettleiding i Namnesaki: dei stend so
nær her og kunde gjera mykje til Betring i Ram-
«
14de December 1878·
neskikken, naar dei vilde. Me meiner ikkje, at dei
skulde negta aa fkriva inn i Ministerialboki og
doypa med det—Namnet, Foreldri vil ha paa Bar-
net sitt, helder ikkje, at dei skulde preika um· detta
iKyrkja, men dei kunde gjeva Raad og rettleidande
Vink, baade naar Daap vart kravd og ellest i
mange Tilfelle, endaa Tids nog til, at det Barn,
som annars av Faakunna vilde saa eit Unainn,
fekk eit Namn, som det var Hugnad aa eiga. Men
det er vel Tilfellet med Prestariie og, at dei litet
veit um og hev litet Skyn paa, um eit Namn er
godt elder ikkje. Ogso dei vil difyr ha stor Hjelp
i denne Boki liksom i dei Avhandlinger, Aasen
fyrr hev skrivet (i Folkevennen), og i dei Stykkje,
P. A. Munch skreiv um Namnesaki i »Norsk Folke-
kalender« (1849 og 1854) og i »Norskt Maaneds-
skrift« (Zdje Vand, 1857). Denne siste lange og
forvitnelege Avhandlingi er uppatttrytkt i »Samlede
Afhandlinger« 4de Band Sida 27—215. Munch
skreiv elles mest ut fraa eit reint vitenskapelegt,
theoretiskt Syn paa Tingen, og difyr tok han det
ikkje altid sa grannt med, uin eit Namn var plent
norskt og i detta Tilfelle brukt i den senare Tidi,
men Aasen hev byggt si Bok paa Folketeljings-
Listurne (fraa 1801 og 186-·)), eldre Namne-Listur,
det norfke Diplamatarium og andre—Uppteikningar,
og Boki hans er difyr framifraa paalitande· Dei
norfke Namn, som er upforde i sjalve Namne-Lista,
gjerer eit Tal av gode 600 —- Forfattarenupplyser,
at det norfke Namneforraad fyr nokre Aarhundritd
sidan var heile 1200 —; men derattaat hev Boki
eit Stykkje um ,,Navnenes Form og Dannelse,"
som gjev gode Vink um, korleids Ein skar bera seg
aat med aa tilskipa gode Namn etter den Ram-—
neskikk, som hev hoyrt Landet til fraa gamal Tid,
um Eiii ikkje skulde lika nokot av deim, som er
elder hev voret i Vruk, og desutan finnst det Sida
50—54 Upplysning umNamn,son1hev voret brukte
men no er gjengne ut av Bruken, og som kann vera aa
taka til paa nytt att. Framleides hev Boki greide
Upplysnitigar nm Namnefkikken hjaa andre Folk,
og endeleg finn Ein i deii norfke Deildi Tydning
ao Storparten av dei norfke Namn og Namneled.
Umsram det norfke Namnstoff hev Boki eit Par
Rekkjur sramande Namn — itring 5200 —, men
Tydningi er ikke der« altid tilsett· Det er no —
sett fraa ei Sida — ein Vant vcd Boki, for det
er mange, som gjeng og ber paa eit framandt
Namn, og som kunde ynskja aa vita, kvat det ty-
der; men Forfattaren hev vel tott, at det laag
utanfyr hans Veg aa gjeva likso god Skilgrein
syr framande som fyr norfke Nanin» og det kann
me ikkje fortenkja honom i. Tydning paa mange
av desse framande Namn, og detdei mest aalgjengde,
er likvel tilsett.
Det er ein fager Skikk — soleids som Folk
Ein Fritcnkjar.
Ei Forteljing or Samtidi.
’ 111·
» »So vil eg og avstad!« ropad Haiis. ,,Du,
Villstyringen·s« sagde Presten, »du komherre til aa
fjasa deg burt du.« —- ,,Aa, Livet der ute kann
· nok gjeva Aalvor,« meinte Huul-
Hans gjekk aaleiue inn paa sittRom; Presten
fylgde Hauk inn paa hans. »Fann du mykje der
ute, som kunde vera gagnlegt fyr Prestlærdomen
din?« spurde han. »Aa —- der var visst nok aa
sinna·« —— ,,Du vil vcel halda fram med Prest-
loera?« — Hauk tagde litegrand, saag so upp og
sagde: ,,Nei.«
Det gav eit Rykki Presten· Men han tok
seg att. ,,Du tek ei ny Læra daa?’«—Hauk likad
ikkje denne Frettingi; han visste ikkje kor Presten
vilde av. ,,Nei,« sa han, »eg vert Bladmann.«—
,,Bladmann? . . . Hm . . . Men kor vil Faer din
’fyr min Part vil lika det.«
lika det, trur du?« — ,,Veit ikkje so væl; men eg
Presten tagde, stod
med Ljoset i Haandi og saag nedpaa det; Murin-
vikerne hans skalv i smaae, uvisse Rykk. »— Ja
» ja; ein Bladmann kann og gjera mykje godt . . .
naar han stend paa den rette Sida.«
han det-« —— ,,Det er .
—- »Naturlegvis« —
Presten sette Ljoset fraa seg, tagde, gjekk att
og fram eit Bil og liksom togg paa ein Tanke.
Tilslut kom det. .
,,HøyrHauk . . . eit aalvorlegt Ord . . . Eg
ser Du undrast paa, at eg er so spurvis; men . ..
det er ikkje so godt fyr oss her ut paa Landet;
inn gjeng og ber paa sa mangt og fcer so sjeldan
nokot vita . . . Seg meg . . . trur du, at denne
nye Fridomspolitikken i Grunnen er ukristeleg ?·«—
Hauk drog umerkjeleg paa Akslerne· ,,Er det
den norfke Fridomspolitikken, De taler um?« ——
,,No ja, fyr det fyrste den . . .«
,,Den norfke Politikken er so l)arns;-7«le.g,» sagde
Hauk, ,,at han naar ikkje so langt som til det
religiøse Sparsmaalet· Ein kann vera Fridoms-
mann i Norig, um Ein so er Mormon. Dei ymse
,,Visst kann
. . i eit Fridomsblad«9«
— Han kjende seg kald og saar.
Livstankar er skilde aat her. Folk er sundbytte i
Smaabitar. Dei trur Eitt, veit eit annat, vil
eit tredie . . . og so gjeng det alt ut i det gamle-
Fyr den Skuld kann Hr. Pastoren vera trygg, daa
visst fyr denne Mannsalderen« Der var nokot
underleg kaldt yver Maniien, som han stod der,
totte Presten; ’min Son fkal ikkje til Paris !’ tenkte
han. ,,Men«, heldt han fram, ,,naar Politikken
vaar veks og vert slik som . . . ja, som du vil
hava ’n . . . med eit Ord: heile den nye Fri-
domspolitikken, den evropceiske...trur du, at den
er ukristeleg?«« Det var slik Uro yver Presten, at
Hauk laut mest læ, samstundes som han hadde godt-
som vondt av den gamle Maanen. Han svarad
nokot mildare: ,,Aa, nei, —- ikkje ukristeleg. Han
leet dei Spursmaali liggja· Kyrkja skal vera fyr
det ho er; Staten skal berre stella med sine eigne
Greidur." ,,Men Staten skal tyftast yaa heiden
GrunnZ« ,,Paa sin eigen Grunn —«ja»«—— ,,Hm.
Ja-ja. Du foer orsaka . . . det laag meg paa
Hjorta detta; eg laut fretta di Meining med. —
Godnattl»
Presten gjekk, seint, ustødt, i urolege Tankar»
Men Hauk murrad
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
