Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
86
Fedraheimen.
Sdie Juli 1882.
Men, heldt Læraren fram, maatte
Ein ikkje segja, at Gud var streng,
naar han straffad oss paa denne Maa-
ten? var det ikkje styggt av Gud aa
leggja. so hard ei Tyngsla paa oss?
Daniel visste, at det gjekk ikkje an
aa segja, at Gud gjorde nokot, som
var styggt, og difor svarad han hug-
heilt Nei, endaa han i Grunnen un-
drast paa, korleis Læraren vilde klara
den Saki. Men det viste seg, at Læ-
raren her som hellest visste, korleis
Saki skulde klarast. Nei, sagde Læ-
raren, det var ikkje styggt av Gud.
Tvertimot! For etter Syndefallet trong
me um aa arbeida i Slit og Stræv,
daa Syndi hellest vilde faa altfor stor
Magt med oss. Der var eit gamalt
Ord, som sagde, at Lediggang var
Satans Hovudgjerd, og var ikkje det
sannt? — Jau. — Jau, det var sannt.
Hadde me ikkje denne Trældomen, so
vilde Djevelen fylla oss so upp med
vonde Tankar og freista oss so hardt
til alt, som vondt var, at det vilde
ikkje verta livande for oss paa Jordi.
Dessutan var Arbeidet godt til aa all-
stødt minna oss um, at me var Syn-
darar, og til aa halda oss audmjuke;
Læraren fekk tilslutt ut, at endaa Ar-
beidet i Grunnen var ei Straff, so var
det likevæl ei Vælsigning. Daniel,
stakkar, kjende seg reint liten under
all denne Visdomen og fekk paanytt
ei sterk Kjenning av, at det nok ikkje
nyttad for Smaafolk aa vilja gjera seg
Tankar um nokon Ting. Og det mest
forunderlege var, at Læraren hadde
spurt alt ihop ut av Borni sjølve, so
at Daniel for kvart Spursmaal hadde
visst, kva der skulde svarast — for
det hadde han lært fyrr —; det var
altso greidt nok, at Læraren hadde
Rett. So laut ein daa finna seg 1 aa
tru, at Arbeidet var ein Ting, som det
ikkje leet seg gjera aa faa ut or Verdi.
Og han vart mest rædd seg sjølv, som
hadde slik Hug til ”Lediggang;” for
daa maatte det verta lett for den
Vonde aa faa han 1 si Magt. Men
fyrr han visste av det, fekk han Trøyst
mot denne Suti. For no utviklad Læ-
raren, at det var ikkje einast Arbeidet
med Henderne, som ein kunde kalla
Arbeid; langtifraa! ”Trur f. Eks. du
Daniel, at Presten ikkje arbeider?”
No hadde Daniel i Grunnen trutt dette;
men han forstod, at her skulde svarast
Nei, og so svarad han Nei. Nei, sagde
Læraren, det maatte ein ikkje innbilla
seg. Presten og Futen ’og Skrivaren
og Amtmannen, dei arbeidde i Røyndi
likso mykje som me, og stundom meir;
og ”kva trur de er tyngst, anten aa
arbeida med Henderne elder med Ho-
vudet?” Der var fleire, som tok imist
her og svarad, som dei meinte, at det
var tyngst aa arbeida med Henderne.
Men Daniel forstod, at det ikkje var
dette Svaret, Læraren vilde hava, og
so svarad han høgt og trygt: ”d’er
tyngst aa arbeida med Hovudet.” Dette
hadde Daniel no i Grunnen aldri visst
og aldri tenkt seg; men det maatte
vera so, av di Læraren vilde hava
dette Svaret. Qg Læraren gav Daniel
Rett og gjorde litt Narr av dei andre,
som kunde svara so tankelaust. Dei
skulde prøva aa arbeida med Hovudet
slik som Presten, dei, so skulde dei
faa kjenna. Naar ein skulde sitja
baade Nott og Dag og lesa i djupe
Bøker og studera framande Maal, ja
lesa sjølve Bibelen i Grunnteksten, so
kunde ein nok faa Sveitten ut, meinte
han, og dessutan leitte dette Arbeidet
so mykje meir paa Helsa. Aa staa
paa Laaven ein Dag, det var ingen
Ting mot aa læra ei Leksa 1 eit fra-
mandt Maal f. Eks.; — Læraren sagde
dette med ei viss Sjølvkjensla, av di
det var aalkjennt, at han eingong hadde
gjenget hjaa Kapellanen og leset Tysk.
Denne Utgreidingi var som sagt
Daniel til stor Trøyst. Han kunde
altso godt tenkja paa aa verta baade
Skulemeistar og Prest for den Skuld;
Djevelen fekk ikkje meir Magt med
han for det; tvertimot — naturlegvis.
No forstod Daniel dette um Arbei-
det. Det var Arbeidet med Henderne,
som var paalagt til Straff; for det gav
Tvang og Trældom og Årmod; men
Stormannsarbeidet, som var fint og
høgt og gav Æra og Vinning og gode
Dagar, var ikkje paalagt til Straff.
Og daa han so sidan ein Gong 1 Kyr-
kja fekk høyra att det Salmeverset
um, at ”Gud giver sine baade Klæder
og Føde, naar de monne sødeligen so-
ove”, so forstod han med ein Gong, at
det var Prestarne og dei høge, som
Gud heldt serskilt for ”sine”, og som
han gav Mat og Klæde, medan dei
laag og sov. Dette var den største og
vidaste Tanken, Daniel endaa hadde
havt, og han fekk etter den Dag ein
sterk Tanke um, at han ikkje vilde
verta ein av desse Syndararne, som
Gud maatte aga med Trældom og Slit,
men at han vilde verta ein av Guds
eigne”, som las Bibelen i Grunntek-
sten og sat reine og fine i ei varm
Stova og aat Herremannskost og drakk
Vin. — Og iallfall vilde han verta
Skulemeistar. (Meir.)
Bibelen og dei moralske Reformer.
(Foredrag av Principal I. Macy i Iowa
Collegiums kristelege Samlag.)
(Framhald.)
Kva lærer no Bibelen um Maatehald?
Noa, den beste Mannen i si Tid, vart
eingong dyrisk drukken. Dette, maa
me tilstaa, er ingi god Byrjing for eit
Maatehalds-arbeid, som vil stydja seg
til Bibelen.
Nokre faae Mannsaldrar seinare
finn me eit klaart og tydelegt Avhalds-
bod — mot Blod. Dette Bodet galdt
ein Skikk, som lang like innved Kanni-
balismen (aa eta Folkekjøt). Det vilde
ha høyt godt med vaar Tenkjemaate,
um Moselogi saman med Blodet hadde
forbodet alié Former av alkohol-blandat
Drikka. Me kann, maahenda, ikkje
finna nokon Grunn for, at Jødefolket
ikkje med ein Gong vart skipat til eit
”Kaldt-Vatn-Samlag” ved klaart og
beint Paabod. Men me leitar faafengt
i den gamle Uppskrifti etter slikt ett
Bod. Likevæl er det ei Sanning, at
Moselogji og Bibelen heilt igjenom for-
byd og fordømer Fylla. Allestader
heiter det: du skal vera heilag, du
skal vera rein. Den høge Renleiks-
logi vert forkynnt gjenom dei heilage
Skikkar og gjenom klaare Ord. Logi
er so høg, at enno, etter mange Aldrar
av Framgang, viser Mannen seg aa
vera urein, dømd etter den. ”Korleis
kann Mannen verta rein”, segjer Job,
”naar ikkje eingong Stjernurne er reine
i hans Augo?”
Bibelen set upp Grunnsetningar.
Utvortes Hendingar hev i Bibelen berre
Vigt, ettersom dei syner fram Grunn-
setningar og Framgangs-Maatar. For-
bodet mot aa bruka Blod gjeng i
Formi imot ein villmannsleg Skikk;
men det høyrer til Ceremonial-Logi og
hev altso ei djupare Meining. Cere-
monial-Logi elder Logi um dei heilage
Skikkar fyreskriv paa det grannaste
alle utvortes Gjerningar; men likevæl
fær me vita, at desse Gjerningarne hev
ingenting paa seg. Det, som skal vin-
nast, er aandeleg Sannkjenning. Logi
var ein Tuktemeistar til Kristus. Kri-
stus kom for aa skipa eit nytt Rike.
Han kom ikkje for aa gjera Umbrøyte
i Folks ytre Framferd; hans Gjerning
var aa leggja ned i Mannshugen dei
Sannings-grunnsetningarne, som etter-
kvart skulde skapa ei ny Verd. Hans
Rike er eit Rike i Framgang. Ørlitet
i sitt Upphav kjem det ikkje til sin
rette Herlegdom, fyrr Aldrar av Fram-
stig er gjengne.
Kristi Liv og Læra forklaarar og
framsyner Bibelens Maate aa lyfta og *
frelsa Ætti paa. Bibelens Sanning,
slik som ho kjem til kvar einskild
Sjæl, krev. heil Fullkomenskap i alle
Ting. Men det er ein vælrøynd og
viss Ting, og Bibelen vedgjeng det
sjølv paa det klaaraste, at det ytre
Livet aat Mannen er inn-grenst og i
mange Ting bundet av det Samfundet,
han liver i. Men Samfundet elder den
store Folkemengdi kann ikkje drivast
til aa forandra meir enn ein elder eit
Par Uskikkar i Senn. Framgangen i
Samfundet gjeng difor berre smaatt.
Det gjeld aa faa burt ei Hindring
elder driva fram ein ny Skikk um
Gongen. Ein rettvis Mann er, i sitt
Høve til Samfundet, kallad til aa hava
Syn for dei Hindringarne, som stend
mest i Vegen for Framgangen, og
gjera alt det han kann for aa faa dei
Segner fraa Listeland*).
Fortalde paa Listemaal.
(Ved M. S)
(”— — Dæ va ei Gjenta bort paa
Jæren, som lovte Kjærasten sin, daa han
gjekk 1 Krig, at hu sko ver? han hull
aa tru te Døen, aa kviss han døyde,
vill hu aldrig gjipte seg i dette Liv.
Gjore hu dæ, so sko han ha Lov te
hent” ”enn**) anten han saa va levans
’ell dou. So gjekk der 5 Aar, som hu
ingjenting hourte fraa ”an. Heile den
Tia hadd” en rig*) Lensmann gjeng” aa
fridd te ”enn”. Hu tenkte paa Kjærasten
sin beile Tia aa sa Nei Gong ette Gong;
men Lensmannen laag aa filte aa fridde,
aa saa blei ”o lei av aa gaa som Gjenta
lenger, aa saa slo ”o te mæ Lensmannen.
Naa ja, Bryllup blei der, saa dæ drog;
aad aa drakk gjore di?) av Livsens
Kræfte, te dæ lei ud te Klokka 12 om
%) Sjaa ”Fedrh.” No. 51 for ifjor. Det, som
stend i (), var prentat ifjor, men vert
her teket uppatt for Samanhengens Skuld.
— Jesaren vil minnast, at det er gamle
”Tønnes Mann”, som fortel.
1) henta henne. *) rik. (Like eins ”Gud”
for Gut, ”Piba” for Pipa osv.) *)=dei.
Notta, dei sad nettopp aa aad paa Bru-
grauden. Daa hourte di mæ eins et
forfærdeleg Drønn unne Jora. Rett som
dei sad aa spikkelerte kaa dette kunne
betye, kom der gaaans inn i Stova en
Skikkelse, som ifraa Hove") aa te Fødann
va innsveibt i et svart Kastetørklæ.
Alle dei, som va i Stova, begjynte aa
fæle; for dei kunne kje høyre, at han
trødde paa Golve; men se alle Kar-
mennann hadde drukke adskjilligt, tenkte
di kje meir paa dæ. Dei totte nok han
hadde en rar Skabelun; men di tenkte
at dæ bare kunne vera ein, som vill
inn aa gjøre Komwers. Naa! Dette
gjekk ei Stund. Dæ svarte Spetakkele
sad opp mæ Høgebore aa inkje antel
snakte hell rørde paa seg, bare glaabte
aa glante paa Brua. Brua va noge
asterert?), hu; men dei andre tenkte
mæ seg: pytt! la” sidd” an, te han bli
fornøjd; aa saa drakk di støog, aa saa
sko” di te aa danse. Aa dei spelte, aa
dei dønste; men Spetakkele sad som en
Paale. Saa gjekk Brugommen bort aa
ville danse mæ Brua. Men førr han
fekk Sukke for seg, sto Spetakkele mæ
Sia hans aa bukte aa skrapte saa fint
for Brua aa gjore Mine te aa. ville danse
1) Hovudet. *) ”asterert”, underleg.
mæ ”enn”. Brua va kvid som et Lagen
i Ånsigte, men hu tog daa Haanna hans,
aa saa begjynde di. Aa du slette Ti,
for Dans dæ blei; aa du Jammerdal,
for Dans dæ blei! Fyst danste dei naa
paa Golve som andre Folk, men dæ mæ
slig Fart, at Stole aa Benke floug om-
enannen. Sian danste dei paa Bore,
saa dæ floug Troll i Vall, alt dæ der
sto. , Sian danste dei opp unne Lopte*),
aa dæ gjekk so fort, at dæ saag ud
som naar Du ser Kvednekallen svive paa
dæ grummaste. Men naa totte Folk,
at di saag Brua hong dø i Armen paa
Spøgjelse. Alle dei, som i Stova va,
tog te aa læse baade Fadervaar aa den
tredje Artikkel;) men Spøgjelse danste
lige disperat, aa ”Dødt æ dødt”, sa Kar-
mennann. Kvinnfolkann ga seg te aa
synge Høimessalma paa Fastelaven, aa
saa maatte daa Spøgjelse te sjuen aa
seinsten ud; men Brua hadd? an mæ
seg. I dæ same han for ud gjønom
Døra, vipte Kastetørkle te-sies, saa di
fekk set Beinann hans; aa dæ svor di
paa alle som i Stova va, at paa dei
Beinann fantes der ”kje antel Skjinn "ell
Kjød, aa naa va dæ greit aa skjønne,
at dæ va den gamle Kjærasten hennars,
1) Lofte; likeeins ”gjipte” for gifte o. dl.
,
som va kommen ett” ’enn”. Aa jei, aa
jei.. Fælt va dæ; men sligt hadde di
naa fortent dæ, alle som love slige Løfte
aa inkje helle di. — Naa! dette va godt
aa væl, Vekk va Spøgjelse, aa Brua
mæ, aa Bore va lisaa snout som paa
Hannebagjen min, naar eg unntege?) 7
Tenne, som Brua hadde mist a" den
forbitterlige Farten, aa dei Tennann tog
Lensmannen aa gjøymt” i Skatolle 1
Storstova si.
Aa ja, aa ja, dæ va en sørgjeleg
Avyfær-Da, men kaaføre loft” ”o0 dæ ho
inkje kunne holle. Vekk blei ’0, aa
ingjen saag antel Dogg ”el Dømme ett”
"enn", — andre helle en Bemann, som
budd? i et Steinhus udi Markja aa levd’a
Gud aa goe Mennesk jystsom eg. Spø-
gjelse kom te *an om Notta aa holt.
Brua unne den eine Armen aa en Sekk
mæ Penge unne den andre, aa saa lovt’an
Bemannen Pengesekkjen, kviss ”an ville
ta Kransen a Brua; — for saa lengje
Kransen, som Presten hadde lagt Haanna
paa, sad paa Hove hennars, hadde ”kje-
Spøgjelse Magt te flug”a mæ ”enn”. Ja,
Bemannen tog Kransen a, aa vekk va
dei beggje. Men daa ”an sko sjaa ette i
Sekkjen, va dæ bare Hestelort i Plasse-
1) undatek.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
