Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
232-
anna á Englandi, Þýzkalandi, Frakklandi, Norðurlöndum og íslandi fram á þrett
ándu og fjórtándu öld. Enginn gat færst slíkt í fang nema maður gagnkunnugut
í þúsundum af fornritum þessara landa, enda er óhætt að segja að ekki er komið
að tómum kofunum þar sem höfundurinn er.
Hann segir fyrst frá episkum og rómantiskum kveðskap og rithætti og
flokkar síðan efnið í þrennt.
I. kafli: Tevtónsk söguljóð, en þau skiptast aptur í vestræn (ensk og þýzk)
og norræn söguljóð. Vestræn ljóð eru eins og vatnsmikil, lygn, straumþung á,
með grynningum og sandleðju, en norræn ljóð (Eddukvæðin) eru eins og
hvít-fyssandi jökulvatn, sem brýst fram gegnum kletta og klungur, fram af hömrum
og hengiflugi, ofan fjallshlíðar og djúpa dali þangað til hafið tekur við. Mjög
fróðlegur er samanburður höfundar á Oddrúnargrát, Atlakviðu og Atiamálum,
og meðferð þeirra á sama efhi. Hann sýnir t. d. hvernig munurinn á Atlakviðu
og Atlamálum er líkur og munurinn á Aiskylos og Euripides, þó að segja megi
að í Atlamálum hafi hinn norræni »episki« skáldskapur notið sín bezt.
Róman-tíkin kemur aptur fram í Helgakviðu Hundingsbana og ljóðum Hervarar á Sámsey.
Gagnrýni og skarpskygni höfundar lýsir sjer í þessum kafla, en þó tekst honum
enn betur upp í næsta kafla, um sögurnar. •
II. kafli. Sögurnar eru lika »episkar«, þó þær sjeu í óbundun máli, en
hetj-urnar í þeim eru lifandi menn og þó að Kjartan Olafsson og Gunnar á
Hlíðar-enda standi fyrir hugskotssjónum söguritarans, eins og Rollant og Holgeir danski,
á sínum stað og tíma, þá lætur hann það alls ekki uppi, en gerir þá að
mennsk-um mönnum með kostum og lýtum, og lætur rás viðburðanna renna áfram eins
og góður reiðmaður, sem kann að halda í taumana, hvað íjörugur sem
reið-skjótinn er.
ímyndunaraflið getur ekki leikið sjer í sögunum eins og í Eddukvæðunum,
en er samt þar fyrir undir niðri eins og undiralda, sem sjaldan kemur upp í
yfirborðið. Laxdæla er t. d. Niflungakviða í óbundun máli. Kjartan er Sigurður
Fofnisbani, og Guðrún Usvífursdóttir eggjar Bolla að reka harma sinna á honum
eins og Brynhildur eggjar Gunnar að vega Sigurð. Guðrún mælir likum orðum
og Brynhildur, þegar Bolli segir henni vígið. í Gísla sögu Súrssonar hefur skáldið
lika Mflunga i huga sjer, er hann lætur Gísla bera Þórdísi, systur sína," saman
við Guörúnu Gjúkadóttur. Bræður beggja höfðu vegið menn þeirra:
Gat að sólfastrar systir
sveigar mín at eiga
gætin Gjúka dóttur,
Guðrúnar hugtúni.
Söguskáldið lætur atburðina og persónurnar færast j’fir leiksviðið, látlaust
og tildurlaust. Allt gumið og mælgin í öðrum miðaldaritum, öll hin viknandi
viðkvæmni í forneskjukvæðunum er sorfið burtu af list, sem er eins fullkomin,
að sínu leyti, og sú er Aristoteles kenndi. Einstöku sinnum, þegar mikið liggur
við, sýnir skáldið með fáeinum orðum allan þann ótta og voða, hreysti og hörku,
ástartryggð og tregrof, sem býr í hugskotsdjúpi karlhetju eða kvennhetju.
Shakespeare einum liefur tekizt að magna orð málsins og ljå þeim slíkt töfravald, og
söguskáldin.
Höfundur álítur, að Björn að baki Kára í Njálu og Bandamannasaga sje
jafnágætt í sinni röð og alvaran í hinum sögunum og telur Bandamannasögu hina
fyrstu »moderne comediu« í Evrópu. I sögunum er gaman og alvara lífsins
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
