Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
2
det, so var det
sang
Framtidi er det Cngen av oss, som raar syre.
Men Samtidi kjenner me. Og den —— krev
Arbeid. ) ’
gudlaust aa hnskja dei Fram-
Husdyrstellet.
(Av ein Agronom). »
1.
Det var mykje gjengt syrr i Tidi, helst i
Bygder med mindre god Beite, aa halda Kreturi
meir fyr ei ,,naudsynleg Plaga« enn syr nokotsers
Gagnlegt og Batesamt.
Folk hev liksom havt meir Tru paa Jordi.
Detta vil Ein kunna sjaa enno paa ynise Stader,
baade av dei laake og tronge og svarte Fjos, og
best av dei skrinne og arme Kreturi, som stend
der mest berre paa Halmfoder. Paa den Maaten
hev det daa ikkje vortet stor Framgaiig med Hus-
dyrbruket helder· Den snaude Fodringi hev berre
leivt Litet att til Budraatt, og det heile Stell
hev ikkje lent seg. So hev Landmannen misst
Trui paa Husdyrbruket og lagt seg reint einside-
legt paa Kornavl og slikt Han hev ikkje skynat
kor Mistaket var, maavita. -
Men driv Ein ein Gard hardt med Kornbrrik
og Seljing av Avlen, so vil Aakeren au tilslut
armast ut. Kornet taro Næring so vcel som Kui,
um enn av eit annat Slag. Vert ein Aaker
hardt driven, Aar etter Aar, med detta Kornbruket,
so ·vert han seinstpaa so arm paa dei Jordslag og
To, som Kornet treng til sitt Liv og sin Vokster,
at han ikkje meir kann bera rike Avlingar, utas
han daa fcer dugeleg Hævding. Detta er ei gal-
gjengd Røy11sla. Jamvoel i Amerika er det merk-
jande, at Berekrafti minkar, naar Jordi vert brukt
slik nokre Aar-
Kann Ein no ikkje faa kaupa Hævd nokot-
soncer billegt, so maa Ein liiva Aakeren med ei
jamn og høveleg Umbyting av dei ymse Vokster-
slag; imindsto maa han leggjast ut til« Grasvokster
so bilimillom. Og so maa Ein av Avlen skilja
ut dei ,,Stoff" elder To, som er brukande til Mat;
Resten maa i Aakeren att, til aa Uppehalda Bere-
krafti hans, elder til Hævd (Tad).
Men denne To:Utskiljing er det Husdhri,
som maa greida. Naar dei meltar sin Mat, so
vert Maten sundskild slik, at dei To, som er mat-
sore, gjeng inn i Blodet deira og vert umlagad
til Kjet, Mjolk og slikt; men det, som ikkje er
matført, vert utskildt att som ,,Hcevd". Husdyri
hev difyre ikkje so uhavelegt vortet kallad ,,Mel-
tingsmaskinar«.
Soleids ser me, at Husdyrbruket ikkje
kann skiljast fraa Jordbruket. Ein skal
jamvcel stødt finna det bedste Husdyrstellet der,
som Jordbruket er best. Soleids i Engelaiid·
Gngelskmannen hev Ord fyr aa« vera den dugleg-
aste Jordbrukareni Verdi. Men naar Ein der
vil vita, um ein Gard (Farm) vert godt driven,
so spyr Ein aldri etter, kor mykje der vertselt av
Garden, men Ein spyr, kor mykje ut-veitat Land
der er, og kor mykje kunstig Hævd og kor mykje
Kraftfoder til Husdyri der vert kaupt. Vert det
kaupt mykje av desse Slagi, so veit Eiii, at Gar-
den er godt driven og — at han loner seg au-
Men naar Engelskmannen ser so mykje Mun i eit
godt Husdyrstell, at han baade fodrar upp Avlen
av dei feite Aakrarne sine og kauper Kraftfoder til,
so skulde me her i Norig agta oss veel syr aa
misvyrda det og pina ut deiskrinne Aakrarne oaare
med aarstodt Koriibruk og Seljing av Avlen·
Haver Husdyrbruket hellest sovcel til vitug Gards-
drivt, so maa det hywa framifraa væl her hjaa
oss, der me ·hev alle dei rike Fjellbeiti, som berre
er npytande til Feavle.
Statistiken kann og syna oss, kor storVigtdet
ligg paa Husdyrstellet her i Norig· Etter dei
sidste Uppteljingarne var her i 1865: 144,900
Hestar, 945,600 Kyr, 1,992,400 Sauder og Gjeiter,
101,800 Reinsdhr. Reknar Ein no ein Hest fyr
jamt med 2 Kyr, og 1 Ku = 6 Sauder (Gje·iter)
= 4 Reinsdyr, so vert heile Kreturmengdi i
Landet jamgod med 1,638,900 Kyr. J 1870 var
Fedrahenien.
5te Januar 1878·
Mjalkemengdii Mideltalxver heile Landet paa
Lag 900 Pottur fyr kvar Fu. Etter detta skulde
Feavlen i Landet vera jamxod med 1,475,010,000
Pottur Mjeilk, og reknar Cn den til 2 Sk. Potta,
so gjev det-ein Sum paa kring 241J2 Million
Dalar· J same Tidi vaiKornavlenlik 4,193,000
Tunnur Bygg elder Byggi Verd, og reknar du
Byggen til 31J2 Spd. Tuma, so gjev det berre
ikring 141J2 Million D.lar.
" Det lyt soleids vera seint eit Rangsyn,— naar
Landmannen vaar trur mer paa Kornbruket enn
paa Fe-Avlen. Og endca maa Ein hugsa, at
Fe-Avlen i denne Tidi hidde gjevet mykje meir
av seg, hadde han voret skikkeleg dripen. Men
naar Folk misvyrder honom er det ikkje ventande,
at Avdraatten vert nokot hæv. Detta syner seg
og av den Ting, at Jinfprsla av Feitevarar
(Smør, O,st Kjøt, Flest) hev aukat i dei siste
30 Aari, og det med heilk 400 et- (fraa 81, 830
Voger til 433, 300 Vogerx Utsarsla i same Tidi
er daa fraareknad), medar Folketalet skal ha aukat
med 37 et, og Kreturmergdi ikring 18 et-. No
er det sakta so, at Folk liver betre no, so det
gjeng meir til av slikt enr det gjorde fyrrk men
Livemaaten kann ikkje ham gjort Alt Og daa
kann eg ikkje greida meg detta annorleids, enn at
Avdraatten pr. Naut hev ninkat. Men daa »Kui
mjølkar av Tonni,« tyder denne Minkingi paa, at
Krcturmengdi hev aukat iortare enn Fodret, so
detta hev vortet fyr snaudt, til Skade fyr baade
Husdyrstellet og Gardsdrivti, og dermed til stort
Tap fyr Landmannen.
No. 70,000.
Forteljing iraa Tyftland, etter Fr. Kpck.
1.
»Til Brudlaaps vert lyst:
syr Ferdinaiid Thorbeck, Son aat dei
burtdyiydde Egtefolk Mathias og Salome Walther i
Niedernhof, og Maria Kugler, Dotter aat the-
folki Sebastian Kugler og Anna Petronella Schaufler
herifraa.«
Detta oart tillyst fraa Kyrkjestolen i Lands-
byen Buchenheim Sundagen fyre Kvitsunhelgi, daa
Preika var slut.
Det kann osta vera baade morosamt og lære-
rikt aa sjaa paa Kyrkjeaalmugen, helst paa Kvend-
folki, naar slike Brudlaupslysingar vert upplesne
Væl er det jamnaste so, at Folk veit um det fyrr,
og daa ser du ikkje stort paa dei. J det Hagste
kann du sjaa, at Einkvar her og der liksom fry-
ner litegrand, elder dreg paa seg, som han vilde
segja: »Aa ja, det veit me no, det!« — Men
det hender andre Gonger, at slik ei Lysing gjer
meir av seg. Der er ei Gjenta, som vert stupende
raad, der er ei, som bleiknar radt burt; der ser du
eit gamalt Kone-Andlet, som dreg seg ut og vert
langt som tvo, der ein Skalle, som fallar og rin-
gar seg som Baarur paa ein Dam; og rundt
allestader ser du, kor det rykkjer og dreg i Armar
og Olbogar, medan ei halvhog Kviskring gjeng
gjenom alle Benkerader som ein Vindguss gjenom
ei lauvrik Lid.
Jdag saag Ein Jnkje nokot av alt detta.
Det vart stilt i Kyrkja, so du kunde høyra, um ei
Naal datt, og det var som alle Aasyn stivnad av
Undring. Meii daa Tenesta var slut, og Folket
fekk den frie Vaarhimmeleii uppyver seg istadenfyr
Kyrkjeloftet, — daa braut det laust, og Drøsurne
gjekk som ein lang, fossande Elvstraum.
»Nei enn segje meg so!" ropte ei Gjenta,
som alt var nokot frami Aari, »det vart fraa-seg-
gjort iein Fart det! Jomfru Marie hev nok ikkje
gjort seg so kostbar lel ho! Ja, du veit det er
sakte nokot annat aa faa seg slik ein Bikse til
Mann, framfyr aa gifta seg med ein stakkars Hand-
skemakarsveinl« —
»9iei, detta hadd’ eg ’kje trutt uin Marial«
tok ei- onnor frami, ,,nei-men um eg hadde! Kven
skulde tenkja,· at ho kunde lata Johan lauva slik
ifraa seg, han som hos daa hev voret kjend med
alt paa andre Aaret, og so hengja seg uppetter
denne Framandkaren, som Jngen veit korkje kven
han er elder kor han er ifraal«
»Hadde ’kje Presten havt sagt det fraa Sto-
len, so sannt, um eg hadde truttdet enno!« meinte
den Tredie, »og jamen er det styggt av Maria
aa balda Johan fyr Narr slik for det er ein
bra Gut-«
,,Aa, lat —de henne vera i Fred, de,« ropte
ei frisk, staut Gjenta, som hadde heyrt segleid paa
alt detta Drøfetz »eg veit visst, det er ’kje hennar
Skuld. Dertil held ho for mykje avJohan. Nei,
det er dei tvo Gamle, som heo lagat detta ihop;
det var den rike Maageii, dei-sang paa, maatru.
Henne hev dei daa trugat og trygglat, med Graat
og Grining, og Bøn og Banning, til dess ho
Stakkaren ikkje hev visst korkje att elder fram, og
latet dei gjera som dei vilde. — D’er reint ein
Jammer!« slutad ho, og det var som dei svarte
Augo hennar sprutad Eldc -
»Gg skulde daa set litegrand paa den Thor-
becken fyrs,« var det ei av dei andre, som meinte.
,,Kv3n er som veit, um dei Gamle ikkje reknar
gale: med den rike Mangen, og uni ikkje ho tilslut
var likso godt fari med Johan, som vcel ikkje er
rik, men daa strævsam og snild? —- Um den Nik-
domen til Thorbeck hnyrer Ein no so ymistSnakk.«
»Naa, kor som er, so er Giirtenaii-Garden
ein gildare Vustad enn den myrke Bakstova, dei
bur—.heime,« vart det svarat. »Og Maria vil veel
lika betre aa sitja Storfrua der, enn vera heime
og sauma Handskar og hpyra paa, at dei Gamle
kjeftast fraa Morgon til Koeld· —- Eiii kunde verta
reint livleid av slikt«·
—— Jkkje stort mindre livande gjekk Redai
Koneflokken. Dei var ikkje paa lang Leid ferduge,
daa dei kom heim aat Husdnrerne, men stodi
Flokkevis og redde og redde, so lengjetildei kjende
det luktad brennt or Kjøken, daa laut dei kvar til
seg aa sjaa til Maten, kor surt det enn var aa
sluta so gildt eit Drøs.
Til Buchenheims- Kyrkja høyrde, umframt sjolve
Buchenheim, hinse andre Landsbyar og Gardar,
som laag skjønt langt ifraa kvarandre. Dermed
var den Skik en uppkomen, som hellest ikkje var
nokot god, at dei»Menn, som hadde langt heim,
sankad seg ihop i Vertshuset og tok seg ei Hjartes—«
styrkjing der, bil Kvendfolket gjekk heim fyre og
stelte til Maten. Til Neumann« Verten i »Den
gylte Plogen« var det hellest mest Buchenheims-
folk, som søgte; men idag gjekk det og mange
andre inii med der, og endaa fyrr Drykkjerne var
innborne, gjekk Roda um Thorbeck og hans Gift-
armaal i fulle Straumar. ·
,,No kann eg skyna,« ropte den krylryggjutte
Skreddaren Groote, som var Grannen aat Hand-
skemakaren Kugler, »kor det hev seg, at Thorbeck
hev voret fo tidgjengd hjaa Kugler i den sidste
Tidi. Hml — eg kan beintfram ha’ vondt av
den stakkars Gjenta, at ho slik hev maatt latet
seg burthandla; —- for av Elsk gjer ho det ikkje;
daa hadde ho voret meir gladvcer og ikkje so tidt
havt utgretne Augo. Jkkje kann eg segja nokot
paa det helder, at ho likte betre Johan enn Thorbeck,
endaa han ikkje eig annat enn sine strcevsame
Hender og sit ærlege Hjarta«
»Der hev du mi Sann Rett, Groota« sagde
ein Annan. »Jkkje likar eg den Thorbeckenz han
ser meg heiltupp ugodsleg ut. Og det er no mitt
Ord: at ven, som ikkje fritt og beint kann sjaa
meg i Augom, honom trur eg ikkje lenger enn eg
ser honom.«
,,Litet ser Ein til den Mannen au," sa den
Tredie ,,Eg vilde no berre oita·, kvi han slik
gjoymer seg av der burt paa Gartenatk, liksom
ikkje ein ærleg Mann maatte vita, kvat han fer
med der uppel — Mi Dotter skulde han aldri
fenget, um han so var tie Gonger so rik som han
segjest vera.«
»Ja ja,« meinte Groote, »den som aldri
syner seg bland Folk, med honom maa det vera
eitkvart, som ikkje er som det skulde. Elder kann-
henda Hi«. Thorbeck trur, at han ikkje kann sinna
nokon Jamlikaren sin her? Daa skulde eg meina,
at det er Folk nok her, som tore vcel mæla seg
med slik ein Lauparfant som han er
»Aa, enn alt,detaver1hopl« sagdeno Verten,
Hr. Neumann, med ein Spesmil. »Ta1o han daa
plent vera ein ugodsleg Kar og ein Lauparfant,
som Ingen maa tru, avdi han ikkje hev ein Dusing
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
