Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
21de September 1878.
Fedraheimen.
243
ket, som væl er det gjævasteArvestykkje me hev av
det Slaget fraa Forntidi, og som, jamsides med
Landstads Folkevisur, maa"verta ein av Grunnstei-
narne i den nynorske Bokavlen med. No er det
visstnok ikkje skrivet plent etter Aasens Bokstaving;
det held seg meir etter Uttalens’ og næmar seg
meir inntil eit visst Bygdemaal (Telemaalet), og
detta veit me, at fleire misslikar. Men Maalet
er godt, og lett og livande, slik at kvar Mann vil
kunna lesa og skyna det, og det er no det Fyrste.
Stavemaaten kann det vera god Tid til aa tenkja
paa, naar me eingong kjem so langt, at me kann
semjast um ei fast Maalform. J den Skora, som Saki
vaar no stend, kann me hugheilttaka Boki som
ho er, anten me no likar Stavemaaten elder ikkje,
og vera hjartans glade til,. at me fcer Snorres
klassiske Verk umsett paa nynorsk Maal, og det
paa ein Nynorfk, som Altfolk kann lesa·
Næste Boki vert nok Jansons Æventyr, med
Upplysningar og Utgreidingar av ein kjend Viten-
skapsmann i denne Vegen· Voki laut drygja len-
ger enn fraa fyrsto tenkt; men Grunnarne fyr
detta hpyrer ikkje heime her.
— Samlaget hev gjenget fram i dei seinare
Aari; men det maa veksa endaa mykje meir, um
det skal kunna gjera sin Gjerning til Gagns. Som
,,Dagbladet« skriv i sitt framifraa gode Stykkje um
,,Vor Folkeoplysning«, fo treng me Boker i Mengde-
tal, og det snart. Og so lengje den norske Bot-
handelen ikkje vil hjelpa til med aa brayta Veg
syr den norske Bokavlen, so er det Samlaget, som
lyt taka det tyngste Taket· Her maa ut fleire
Samlingar av Folkedikting, fleire Umskrifter av dei
gamle Sogur «og Kvæde« fleire folkelege Vøker
baade av gudelegt og aalmenntJnnhaldz her maa
ut Umskrifter av gode kaer fraa dei framande
Bokheima"r, og her ·maa ut nye VJZker av norske
Bokmennx og fyrst og fremst maa me faa Skule-
bøker. Sume slike er ventande, og fleire maa
koma. J det Heile maa Samlaget-faa so mykje
Raad, at det kann arbeida med meir Plan og
Tanke, enn det til dessa hev kunnat· No maa det
taka dei Boker som kjem, anten dei høver vcel elder
illamed Arbeidstanken, sog det kann ikkje eingong taka
alle slike; men aa styra Arbeidet fram i ei
viss Leid, iden Leidi, som Tidi kvar Gong krev, det
er der ikkje Raad med. Og det Verste er, at naar
Folk veit, at det er so uvisst med aa faa sine Baker
ut, sa skriv dei ikkje helder. Mange gode Krafter
visnar burt ubrukte paa den Maaten. Og endeleg
krevst her meir Pengemagt syr aa saa Bokerne
spreidde· Bokhandelen gjer godtsom ingen Ting.
Hovudkommissioneeren fyrr, Malling, gjorde nokot;
men han dei hev no, gjer visst overlag litet, etter
som me høyrer. Norskdoinen moter Motstand
paa den Kanten au. Her trengst aa taka i Paa
alle Kantar. Dersom kvar SamlagsmannisiBygd
gjorde alt det han kunde, so var det ein Ting;
men — me veit koss Folk er laga. Maiige av
oss er med i Samlaget som i alt annat — ikkje
fyr aa arbeida, men fyr aa njota;-is) dei hev
betalt sin Dalar, og den vil dei hava Lika
syre, og kven kann segja nokot paa dei fyr det?
Nok er det: det er Styret som lyt taka Arbeidet.
Men daa maa her større Pengemagt——fleire Med-
lemer, og so trur me nok me vaagar aa segja, at
her maa meir praktisk Dugleikinn i Styret, meir
Forretningsvit og Forretnings-Tilt«ak;
men daa maa det og vera ein Mann, som kann
osra nokot Tid paa Samlagsyrkjet. — Soleids
ser me, at Kravi veks, og det sterkt. Det er godt,
at so er; det viser, at stlve Arbeidet veka og fær
større Slag-Bidd; men dess meir trengst det og aa
arbeida til, at Samlaget kann magta Arbeidet.
Aukar ikkje Krafterne nokotsoncer jamt med Arbeidet,
so veit me alle, at det gjeng galet, og daa er det
Saki, vaar store, fagre Sak, som det vil svida
verst til,
Difyr bed me kvar Matin uin aa hjelpa aal-
vorlegt til, at Sansen og Samhugen fyr Samlagets
Arbeid kanii vakna og veksa. Det gjeng mange
leselystne Ungdomar rundt i Bygderne no; faa dei
med! Og det sit mangein god Bonde paa Garden
sin, som kann tykkja gildt i aa hava ei god Vok
aa sjaa i no i.dei lange, aukande Kveldarz fortel
den Mannen um Samlaget! — Heile Folket maa
s’) Den Tanken er uppe endaa millom vaare ,,intelli-
gente« Samlagsfolkz det hev soleids hendt at ein
slik gjekk ut av Laget, fyrdi — ja i Gruniieir syr
di at det ikkje lenger kunde skaffa nye Bpker av
Vinje!
Manneti vilde hava Moro fyr Dalaren sin; Vinje
var den einaste han hadde Moro av, totte han; —-
Farvcel altso!
med her; det kann, ikkje ganga so sort med detta;
men lat oss ikkje gjeva oss for gode Stunder held.
Det renn mykje Vatn, bilMylnaren sov, og er du
nokot til Maan, so veit du, at du ikkje hev gjort
nok fyr ei kjær Sak, um du hev betalatden stakkars
Dalaren.
Og so eit litet Ord til dykk, som kann skriva,
og som ser, kvatder trengst! De veit, at det, som
Samlaget skal liva paa, er gode, folkelege Bøker.
Og her er so uhorveleg mykje i denne Verdi, som
Ein kann gjera gode Bpker um. Væl kann det
vera vandt um Tid; Matstrcevet et upp dei fleste
og beste Krafter, og det, som er att, naar Gryta
hev fenget fitt, er ikkje stort meir enn til aa kvila
paa. Men det er so ofta berre eit Tiltak med
slikt· Eit Tiltak —- og litegrand Mod! Mangt
kann gjerast med maateleg Magt, berre Hagen er
god, og det galnaste Ein kann gjera, naar det rpyner
paa i eit Arbeid, det er aa draga seg unda og
lita paa Andre!
Logi mu Prcstcvalct. Som aalkjent er hev
ymse av vaare Blad (Almuevennen, Luthersk Kirke-
tidende, Fædrelandet o. m. fl.) teket paa Hr. Jak-
Sverdrups Logsorslag um Prestevalet med harde
Handskar og funnet det aa vera reint burt i ville
Notti aa senda eit slikt Forslag til Kyrkjesamning-
arne tilEtterhayrsla um, kvat dei hev aa segja um
det. »Ny Luthersk Kirketidende« (Hr. Sverdrups
Organ) undrar seg yver, at ogso Blad, som dei
tvo sistnemnde, raaderifraa aa senda denne Saki
til Sataningarne· Sjolv trur Bladet, atden Raad-
gjerdi, Odelsthinget tok, maa gleda alle Kristne og
Menn av Kristi Kyrkja, daa ho er ein Siger fyr
Kyrkjesamningstanken og derattaat er bygd paa
den Trui, at ogso det leike Folk hev Rett til ein
Plass i Kyrkja. Daa det no er røyndomslegt, at
Kyrkjesamningarne hev voret spurde i Saki um
Absolutionen (Syndsavloysingi), spyr Bladet:
,,Skals Eiii hpyra Kyrkjesamningarne berre’ daa,
naar Ein, som i Avløysingssaki, kann vita paa
Fyrehand, at dei vil halda paa det, som dei hev
vortet vane ved, men ikkje hoyra deim, naar
Cin er rædd fyr, at dei vil krevja Reform ?«« Og
Bladet legg til: ,,Det er litet loglydugt —soleids ’
som fleire no gjerer — aa eggja den eine Nik-Z-
magti til aa lata vera aa gjera det, som den andre
s— —.-,-——-——» -.-—-—————.,
um att. Men tilslutt bar de paa Skogen me honom.
J desse Slagje la han att 400 etter seg; sume
var -daue, og sume hadde Saar, og sume var Fangar·
Og all Pakkningen hass vart att; de skulde vera
60 Hestar og over 200 Vognlass og Kjerrelass,
som fall i Hendenne paa dei norske. Jmilloin di
var de 18 Vogner berre me ·Krut· — De var ein,
heitte Kristen Skaarnes fraa Fjorom, som var av
Jægarom; han hadde vorte saara og sat og kjoyrde
paa ei svensk Pakkvogn. Der hadde han faatt ’ti
ein Brennvinsdicnk og eit Spiljikjotlaar· Daa
var de ein svensk Fange, som sat paa ei onnor
Vogn og var saara. Han ganla og ropte: ,,De
norska, de norska, de stjæler, de rovar alt vihari«
Daa sa han Kristen: Jnkje so vond du held Far;
kom hit paa her, skal du faa lite du me." De
var ein, heitte Jorn Kaarsru fraa Haland, han
hadde gaatt burti Skogen og gjokk der fyre seg sjølv.
Daa fekk han sjaa eit svensk Hovu stakk upp bak
ein Timberlunne. Vest de var, kom de ei Kula
og sjoks forbi fram me Øyrom hass. Aa—staar
det slikt til, det er best eg passar meg daa, tenkte
han Jern; og so smatt han bakum ein tjukk Gron-
legg. Daa klass de i Tree, og fyre kvar Gong
han Jarn bikka paa seg og saag fram att, so kom
de ei Kula. De er best eg kvittar han ifraa meg
lel daa, tenkte han Jørnz men no hadde han inkje
meir held ei Kula. Daa var de lengje, som han
Jorn sto blikkande still og inkje saag fram att. Daa
krabba Svensken uppaa Timberlunnen og toygde
seg til ymse Sior fyr aa sjaa, um han Jorn var
dau· Daa passa han Jorn paa og skaut. »cheveln
anfekta dig, du skjøt mig lel", sa Svensken og trilla
ne. —- So var de han Paal Ulnes, som for paa
same Vis og fekk sjaa ein Svenske, som sat paa
ein Stubbe og aat· Daa var han inkje go fyre
aa halda seg, annheld han skaut honom; men han
sa de mang ein Gong sia, at han hadde aldri gjort
noko, han angra so paa, som-de. —- De var tvo,
som fhlgdest aat og saag seg ikring etter Slagje.
Daa vart dei var ein Svenske, som sto bak ei Gron
og gjynte. ,,Sjaa deri haale dyre deg har du
latt Gut, so fkjot,« sa den eine. Den hin gjorde
so, han lysteGjevoere og skaut Svensken, so han
tulla. Men Gjevcere spennte, so han fekk ein har
Stoyt, og Hovue hass svigta tilsies lite Grand-k
-daa kjende han ei Kula, som for tett fram me
Øyra sine.
Han og Svensken hadde skote i ein
Gong, og Kulonne hadde gaatt forbi einannan i
Veere. Men daa var de den Striyten fraa Gje-
vcere, som redda honom. ——— Gin annan gjekk einsleg.
Daa han kom heimatt, sortalde han fraa Reisunn’
sine: ,,So gjekk eg der og vagga, so fekk eg sjaa
ein Svenske, som sat uvpi ei Gron og gnog paa
ei Kaku, so hadde eg Gjevaere mit me meg, so
skaut eg denna Svensken, so han datt ne me Ka-
kunn’ i Kjefte««. Denneher var ifraa Folldale han.
— Tvo av Norskom tulla seg burt i Skogje og
viste korkje Nor held Sø. Tilslutt kom dei aat
ein Flokk me« ijr og gav seg i Fylgje me deim.
Daa de lei til Kvelds gjekk ijrne heimatt og desse
tvo fylgde me. Men daa dei kom til Gars, sto
Kameratanne deira Ute og venta paa deim. ———
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
