Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen
Eit Kind nai det Uorsne Folket
M IV- -sz——-s-——
Kjem ut kvar Onsdag og Lanrdag.
Pris fyr Fjordnngaaret: ;
Kr. 1,10 (= 33 ß) med 7
Vorto og alt. Betaling i
fyreaat.
Lanrdag den 17de Mai 1879
Lysingar kostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokstavar
J Dag er det Halvhmtdradaars-Dage11
etter det namngjetne ,,Torveslag««· Det er ikkje
Under, at dei gjer serskild Stas av denne Dagen.
Det er ein merkjeleg Dag, men fyrst og fremst-,
ein morosam Dag.
,,Karl le Johan’«- likad ikkje, at Nordmen-
nerne heldt Hogtid den 17de Mai. Det var ,,en
besynderleg Grille« av Hs. Majestæt; dei gode-
vceltenkjande Menn, som til dessa hev rørt lite-
grand ved Soga vaar etter 1814, kann ikkje rett
skyna, kor det hadde seg; dei meiner Karl Johan
var’rædd syr Uppstyr, Upprkir o. dl., og at han
daa meinte han skulde hindra detta ved aa negta
oss aa halda Fest fhr Fridomen vaar. Naa ja!
eg skal ingenting segja; — men sosksmykje er visstkss
Karl Johan, fyrr nemnd Baptist Jules Bernadotte,
Republikanaren fraa Revolutionstidi, — han likad
ikkje, at Nordmennerne heldt Fest den 17de Mai.
Grev Platen, ein svensk Mann, svar »Stat-
holdar« i Aaret 1829. Karl Johan hadde gjevet
« ut Forbod mot 17de Mai-Festen; men i den Tid
* var der nok ikkje reint audt syr Fridoms- og Norsk-
domshug her i Kristiania, og Grev Platen var
rædd, og dei som hoyrde til hans Flokk, var og
raedde. Den 17de Mai kom; Veret var fint; salt
var stilt· Men Folk var ute og dreiv; dei spase-
rad paa Festningen; paa Hamnen laag den nye Eim-
-baaten ,,Konstitutionen", og so hadde dei Moro av
— paa ægte norsk-politisk Barnevis — aa ropa
»Hurra fyr Konstitutionen««l Det vart eit Ordspil
detta; det skulde gjelda Eimbaaten, men det kunde
gjelde Fridomen med —- aegte norsk. Ut paa Etter-
middagen kom det sleire og fleire Folk ut aa spa-
sera; det var fint Ver, og—kven veit—kannhenda
kunde der verta Staakl Men alle var kvar fyr seg
meinte paa aa halda seg utanfyre. Men det samlad seg
Folk paa Kristiania Torg, sleire Folk, mange Folk.
Daa steig Byens Kommandant, Grev Wedel, til Hest
og mynstrad sitt Herfolk, og Politimeistaren med
sine Folk kom likeeins paa Føterne. Folk stod og
glodde, snakkad saman, lo; einkvar Galningen skreik
Hurraz alle var i Godlag. Generalen og·Office-
rarne hans reid fraa Torgi; Folkemugen sylgde
med eit Stykkje, boygde so av, drog ned um Stu-
dentersamfundet, skreik Hurra, snudde so attende til
Torgi att. Det gjekk alt so godslegt.
Men paa Kveldsida viste Stiftamtmannen seg
paa Torgi og mælte med høg Royst og sagde, at
Autoritetarne saag seg noydde til aa bruka sterkare
Aatgjerder, daa Folk ikkje vilde skiljast aat, endaa
Politiet hadde sagt det. Og ved Lygteskin las no
den høge Magistraten upp Upprgrslogi, til stor
Moro fyr dei Unge og til likso stor Forundrixig
syr dei eldre. Kvat var tids? Var her Upprør?
— Jngen visste det. Daa rykkjer Kavalleriet
fram; Folkemengdi ,,sprengjest« fraa kvarandre av
Hestebein og blinkande Sablar; Fot-J’ægerarne tek
til aa lada Gevceri sine; det vert eit Lurve Leven,
tilbeins tek alle, som hev Fører aa ganga paa, og
snart er Torgi so tom og aud, som nokon Magi-
strat i Verdi kann ynstja seg.
Det var det namngjetne Torgslag den 17de
-Mai 1829. —
Millom den store ,,Uppro«rshopen" den Koel-
den var det ein Mann ’— ja den Gongen var
han no berre Ungguten, ein tjugeaars Student;
men han heitte so mykje som Henrik Wergeland.
Han var altid ute paa 17de Mai; for han var av
—dei«,« som heldt ’a·o Fridomeii og Fedrelandet, og han
maatte halda Hagtid den 17de Mai, totte han;
men han var osta uheppen, og ,,Moroa« vart ikkje
altid so rar. Den 17de Mai 1829 hadde han nok
Moro ei Stund, sor det var flirande aa sjaa paa
alt det Storstaaket, som dei Styrande her sette i
Gang fyr ingen Verdsens Ting; men Enden vart
so som so, for han sekk seg ein Sabelsmekk av ein
Kavallerist, syrr det sluttad. Og sidan skreiv han
ei Komedie um Torgslaget, »Fantasmer efter Rome-
krogspoetens Manuskript«, der detheile vartumstellt
til — ein Maskerade i eit Fattkhus·
— J Dag er det halvhundrad Aar etter at
Torgslaget stod. Det er ikkje Under, dei vil halda
serskild Moro i Dag, med Kliving paa Stenger og
Kapplauping i Sekkjer (?) o. m. fl.; for baade er
Torgslaget i seg sjzzlv ein logleg Ting aa minnast,
og dessutan er det altid Moro aa vita, at me no
er komne so langt fram, at Ingen lenger sinn det»
Bryet verdt aa ræddast fyr ,,Uppr1eir« paa den 17de
Mai!
Det hev voret sagt, at den store Fanestemna
i Dag skulde vilja upp aa helsa paa Karl-Johans-
Stytta. Det burde dei ikkje gjern. Det vilde sjaa
ut mest som Spott. Men hadde me Stytta aat
Wergeland! — — —
Framftig
hev me daa gjort i alle desse Aar, um me enn
ikkje er komne so langt som me skulde. Eg meiner
Framstig i Politikken. Me hev syr det fyrste
lært, at Politikken ikkje er Poesi, men Prosa; og
so tek me dessutan no fyr det andre til aa leera, at
Politikken helder ikkje er Theori, men Praksis,
ikkje Vitenskap, men Vilje, ikkje Tale, men
Handling. Theorien, Vitenskapen og Talen hoyrer
med, men som Middel, Underlag; Politikken
sjolv er Handling, Arbeid, Stræv og Strid, utan
Vas og utan Sentimentalitet. Me er komne so
langt, at me i ramt prosaisk Aalvor tek til aa sjaa,
at til Thingmenn og andre offentlege Tenestmenn
bør me velja slike Menn, som vil det same som
me vil, som vil og som kann fora vaarVilje
stam, — ikkje’slike, som gjeng sine eigne Ærend,
elder som set si Æra i aa vera utan styrande Vilje,
snart i Anst, snart i Vest. Og me er komne so
langt, at me tek til aa faa ein Vilje. Det sinnst
sume Ting som me vil, og sume Tiiig, me ikkje
vil. Her veks smaatt uni Senn fram ein Folke-
vilje. Han er veik, han er ustød, ofte kloyvd i
Odden; men han er der. Og det vil med andre
Ord segja, at her smaatt um Senn veka sram
eit Folk.
Folket er alle dei, som kenkjer aalmenne Tan-
kar og hev aalmenne Kjenslur og ein aalmenn Bilje.
Folket er ingen serskild Stand, ikkje Bonden ikkje
Emboettsmannen, ikkje Handelsmannen, ikkje Arbei-
daren, men alle, som kann tenkja dei aalmenne
Tankar og som eig Aalmannhug og Aalmannvilje,
—- baade Bonder o g Embaettsmenn og Handels-
menn og Arbeidarar og hellest kven det er. Me
er, tekne i det heile, ikkje nokot Folk; det viser
seg altsyr greidt i tusund Ting; men ut av den
tanke- og viljelause Mugen tek det til aa veksa
sram eit Folk, og det er Framstiget; paa det
maa me byggja vaare Voner.
Etter koart som me sæt eit sterkare og sastare
Folk, vil me og faa eit sterkare og stodare Stor-
thing og ei sterkare og solkelegare Regjering· Eit
Folk hev, naar det er so fritt som me, slikt Styre
som det fortener; me hev eit kleint Styre og eit
veikt Storthing, av di me ikkje er likare sjolve.
Lat oss no taka oss paa Tak i Aar og sjaa um
me kann skapa oss eit sterkt Thing, til Uttrykk av
ein klaar, veksande Folkevilje! Me hev voret frie
i 65 Aar; me skulde ikkje vera so reint merglause.
Eidsvollsmennerne gav oss ein stor Arv; men
den rette Maaten aa ,,gjøyma« ein Arv paa er
ikkje aa leggja ’n paa Kistebotnen og lata ’n rusta;
den einaste rette Maaten er aa bruka Arven, so
han kann allstodt veksa og vera.Grvingarne til
Gagn. Vil me takka Federne paa Gidsvoll syr
den Fridomen dei gav oss, so maa me bruka Fri-
domen slik, at det viser seg, at me var honom
verde. Me maa ,,halda Aroen i Stand,«
,,so naar Federne sjaa att paa·Jordi,
dei kann kjenna sitt Folk og sitt Land-«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
