Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
190
Fedrahcimen·
.-
5te Juli 1879.
slagget 17de Mai, og Tollinspektor Vogt, som stødt
hisser Stasflagg 17de Mai, var paa Stortinget),
Kanonurne paa Fredrikssten tagde seg, og Musik-
ken sang paa Lak-dem Folk i Byen var nokotfor-
argad· Eg syr min Part gjekk upp til den gamle
Braatelandsskansen, og sette meg slik, at eg snudde
Ryggen til det gilde Uthuset, som Militæret no
hev uppsett paa eit av dei minnerikaste Stelle i
Norig, og eg saag ned paa den kvardagsklædde
Byen og tenkte: Naar skalime verta som andre
Folk. (Meir.)
Valmennerne i Brattsbergs Amt
lyt no vera duglege og true i det, som Veljararne
hev sett dei til aa gjera. Eg meiner daa dei fri-
lynd e Valmenn. At der fraa Telemarksfylkje ogso
vert sende Valmenn av eit annat Slag er defsverre
visst nok. Men til dei er det ikkje eg skriv.
Bentsen er flutt inn i Amtet no og er altso
valsyjr til Thingmann· Eg hev hoyrt Tale um,
at Telemarkingarne ikkje vil taka honom, dersom dei
skal velja uppatt Thomesen»
Eg vil segja, at Thomesen — som eg
ogso hev hoyrt sumesnakka ums—at dei ikkje vilvelja
uppatt —— er frilynd i alle Maatar og hev der-
attaat ein framifraa Dugleik til aa arbeida med
Vigt i Thinget — um han enn talar minnst, der
dei pratar mest: i ,,Debatterne"’. Dei segjer, at
han ikkje er sparsam nok. Det kann vera nokot i
det; iminnsto trur deg det og; men me sær hugsa,
at fær me ikkje Menn i Thinget, som kann gjera
meir hell spara, so kjem me til aa standa »paa
Stedet Mars« med all vaar Sparing. Me foer
hugsa paa, at Upplysningji er det syrste ··og vig-
tugaste. Hev eg ikkje og kjenner eg ikkje ,,Kompasset«,
so seer eg galet i Myrkskodda og ute paa Havet,
kor gjerna eg enn vil heimatt. Det nyttar lite aa
segja: haldt fram, elder: ro fram! Du gjeng og
du ror likefulltiRing um degsjolv, um du ikkje heve ,
det Synet, som kann taka Leidi der det synes flokutt.
Det var ei Tid, daa gamle Ueland arbeidde
sterkt fyr Folkets store Frigjeringssak; men daa sov
Folket i det store og heile altfor godt til aa kunna
skyna og stydja eit slikt Arbeid. Det var godt nok
som det var; me hadde Grunnlogi av 1814, og
den syntest vera den beste Borgaren, som song hogst
um det, me hadde vunnet· Saa seig me inn i
eit nytt Stormansvelde; den aandelege Trældomen
heldt seg som fyrr·
Daa tok Jaabwk til aa vekkja Folket til aa
passa betre paa Peningarne. Jau, detta forstod
daa alle, og so vart det med »Sparing« og ,,Spa-
ring« meir enn mykje. Men ein Ting —— og paa
· den Tingen kvilar Framtidi — gloymde dei altfor
—mykje: det var Upplysnings- og den aandelege
Frigjeringssaki. Og difyr seig det attende i det
gamle Laget um ei Tid.
Daa »Jarnvegsfeberen« var uppe og deiJaa-
bækske Spararar sekk høyra, at detta skulde vera
til Upphjelp i Peningvegen fyr Landsfolket, daa
vart dei flotte og gav ut Summar paa Summar
or Statskassa til Jarnvegjer«i Aust og Vest, utan
Upplysning og Framfyn nok til aa sjaa, kor det-
bar av. Og dei som saag det, vart stendugtiFaa-
talet. Der vart og Utoysingar av Rikskassa til
Ting, som dei hadde negtat til syrr. »Fær me
Jarnvegar og Jnntekter, so kann me no alltid ogso
gjeva denne Storloni, detta Dyrtidstillegget,
denne »Pensionen«,« og so — sat dei atter med
ei utarmad Rikskassa, maatte til aa laana og laana,
og so——skal me til aa spara att som fyrste Gongen
Jaabcek tok til aa.faa Magt.
J all denne Tidi hev Roysterettssakji ikkje
orkat seg fram. Og likevæl var det den, og fleire
av Frigjeringssakerne, som«skuldeha’ gjenget fyrft—
og opnat Syni fyr alt det, som tarvst i vaart
offentlege Styr og Stell.
Me hev ikkje syrr havt dei duglege og frilynde
Thingemne, som me no heve. Dugleiken hev voret
hjaa Embættesmennerne, og dei hev ikkje voret
frilynde, i den seinare Tidi daa. Men der Dug-
leiken er, er Magti; Og no, daa me kann faa
Dugleik, Frilynde og Sparsemd tilthings paa vaar
Sida, daa segjer mange av Veljararne: Nei dei
vil me inkje hava; me Vil hava (mindre upplyste
og dugelege) Bønder, som er end aa meir spar-
samel Men kann du daa inkje fjaa, at Soga vaar
i seinare Tid daa kjem til aa fortelja um oss, at
me ragad som ein full Mann millom Sparsemd og
Flusleik utan aa koma eit Stigfram (Røysteretts-
stiget)?
Men Framstigs- og Framtidssynet hev Tho-
mesen. Og det vilde vera eit syrgjelegt Tap fyr
Fridomens Sak, um han skulde verta vrakad no,
daa der kjem somange nye Menn inn i Thinget,
som nok kann turva til Framleidning. Men eg
vil i Namn aat dei mange, som eg hev hoyrt kjæra
yver Thomesens »Flothed«, beda honom retta seg
meir etter Folkets Ynskje ogso i Peningvegenz fyr
der er ikkje nokot, som Folk no fyr Tidi vertmeire
saare av enn av for flus Framserd med Peningarne,
og det hev dei full Grunn til. So vonar eg,·me
enno kal faa njota godt av Thomesens trusaste
Hjartelag syr Fridomens Framgang i vaart Land ·
og av hans framifraa store Dugleik og faste Tru
paa Fridomens loysande Magt.
Um Bentsen segjer eg det same som um Tho-
mesen. Berre skal eg segja detta attaat, at eg hev
boyrt Menn fraa fleire Vygder segja, at dei vil
ikkje hava fleir hell ein »Akademikus« tilthings fraa
Brattsberg. Men til det vil eg segja: Sjaa no
korleids (12) Bondemenn røystad i Brattsbergs
Amtsthing mot Folkeupplysningssakji (mot Bevilg-
ning aat Hpgskulen i Seljord), avdi dei var ukun«—
nuge um, kor mykje det her gjeld. Og naar
Bondarne enno er so ukunnuge um dei folkelege
Framstigsspursmaali, so tykkjer eg, me maa vera
vare med aa taka Bondementi til Thingjiienn au.
Finn me Fridomshug sambunden med Kunnskap og
Dugleik hjaa ein Mann, tykkjer eg, det er bestBorf
i aa taka ein skik, anten hati er Akademikus hell
Bonde-
Du vil segja, at det sinnst Bønder, som inkje
er tvihuga, men heiltut baadesparsame og frilynde,
og ein av dei vil me takaistadenfnr Bentsen. Men
eg vil spyrja: Er du stod paa, at ikkje kvar Val-
krins hev sin Bondemann, som dei elder nokre
vil arbeida fyr aa samla Royster paa? Og trur
du daa ikkje, det var betre aa samla Raysterne um
ein dugande Kar, um han ikkje var Bonde, hell
aa tapa Valet? Og trur du so, at dine srilynde
og sparsame Bonder hev den Dugleik til aa føra
Fridomens Sak fram som Bentsen, som hev sett
sitt Liv inn paa den Sak og motstadet alle Freistingar
sraa ,,Høgre««" til aa svika henne?
Vel de ikkje Bentsen no, vil det vera Bratts-
bergs frilynde Valmenn til ,,historisk« Skam.
Peder Rinde maa veljast uppatt·
Aslak Haukom maa so vera Fjordemann.
Kven hev i heile Telemarkssylkjet med større Stød-
leik vist, at han stend heiltut paa den sramsynte
Fridomssak, enn han? Kven av Bonder hev vist
større Dugleik, og kven hev arbeidt meir fyr aa
spreida politisk Upplysning enn han? Mangei
Telemarkssylket hadde enno sovet rolegt sin politiske
Svevn, hadde ikkje Haukom voret. Hans varme,
trofaste, frihuga Talar paa Bondevenmote og Folke-
1nøte, hans rolege, men djupe Eldhug og livande
Kjendsla syr Sanning og Rett hev opnat Auga
paa mange, som syrr ikkje saag annat og meir enn
seg sjolve. Berre Jorund Telnes kann i dettalik-
nast med honom. Bonderne maa fram, — ikkje
so, at dei stengjer Dugleik og Kunnskap og Lærdom
ute, men so, at dei stend saman med dei, som er
frilynde og attaat meire veit, fyr at dei kann
hava Vener aa læra av. Og emnelegare Bonde-
mann enn Haukom hev ikkje Telefylket no aa senda
i Skule, det vil daa segja: -av dei, som hev arbeidt -
fyr Fridomssakerne og dermed gjort seg kjende av
Veljarar og Valmenn.
Baade Olav Sveinsson, Jorund Telnes og Sigurd
Sundszi maa de festa Augo paa til næste Gong.
Gg vil beda Valmennerne i Brattsberg tenkja
paa og roda um detta. Det vilde vera til Bate
syr heile Landet i Framtidi, um de tok desse Menn
tilthings:
1. Thomes en
2. Ventf en
3. Rinde
4. Haukom.
P. Pedersen.
Eit o anna or Skulehiftorien i Valdris.ik)
J Sluttnae taa heno o i Fysstundistaa desse
Aarhundre’e hadde Skula dæ heirsle traukint o tre-
vale her paa. desse Kanto. Dæ va gjednast ner
Taksten, at dei glupaste Garmannssonidn skulde faa
tene Kungensteniste si ve o vera Skulemeistara ei
nokre Aar. Ress so dæ va fo mange taa dei, so
vilde bli Skulemeistara, at dæ skulde te veljast
imyljo dei, fo va ein feit Ukse ell ein dugele Smør-
butt eit greitt Brev paa ko dei hadde lært, o ko
dei dugde te. Den, so kom leiandis mæ feitaste
kaa ell berandis mæ degraste Smorbutte, hadde
gjednast ner hogste Lærdomen· Dei, so gloymde
atte sleka goa Attesta heime, vorto heldne før o
ha litevore Lærdom o endaa mindre Vet o løto
sinne se i o danse paa Moen o gjifte se mæ henne
,,Lange-Mari««, ner dei vorto gamble nokk te di.
Dei Gutadn, fo hadde varte take te Stille-
meistara, skulde syst gaa i Lære hjaa Preste eiHeto.
Ner haii hadde Hug o Stunde te lære dei noko,
vorto dei væl so flinke, so Tie kravde; men ner
han hadde illa Tie —- o dæ trefte jamble — so
lærde dei no alti kji meir, en dei hadde go Gang
mce passe paa. «
Tro Guta gjingo i Skulemeistarlære hjaa Preste
seno. So havde dce fo te, at den eine va ferm te
snekkere o skjele handog o før se paa mange Maata·
So sto han i Prestegarde heile Veten o hovla o
tælde; daa Vaaren kom, slotte han ut, bordsydde
Prestgardsbyggningeno la paa eit anna Tak. Daa
dæ va gjort, va han taalærd· Den andre Guten
va kji dæ 1ninstehøndogz han laut staa treskje heile
Veten; daa Vaarenkom, skulde han te grava Aaker,
o so fekk han so klen Køstogso, at han va ve skulde
svolte ihel; men Snekkaren fekk Kast so ein Hand-
verkar. So sto Guien grov Aaker te dæ lei te
Ønn. Daa va han taa-lærd. Hausten ette vorto
dei Skulemeistara baae Karadn. Ja dæ’ æ sant:
Te kor Laurdag ette Duggurden skulde dei seta
uppaa Stogun skrive. Snekkaren hadde lært fe te
skjera ut Trebokstava, fo dæ gjekk grepa mæhono:
k) Prøve av den nye Segnsamlingi sraa Valdris (ved
Hallvard Bergh), som i desse Dagar kjein ut paa
Norske Samlags Forlag.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
