Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kjem ut koar Onsdag og Lanrdag.
SML
edraheimen.
Eit Blad aat det norske Folket
I
c - s
Vris fpr Fjordnngaaretz
Kr. l,10 (= 33 ß) med
M 650 Porto og alt. Betaling
- fyreaat·
Laurdag den 1ste November 1879.
Lysingar kostar hl—0—Øfr—ey « ·
(3 sz) Petitlina, og daa 3 lc A
etter Maaten fyr større : arg.
Bokstavar.
C ensnr !
(Gs·.)
Ein Tysker, Prosessor Hellenbach, hev skrivet
ei Bok uin Folks Fordomar. Han kjem der fram
med ymse Tankar, som iallfall er nye syr oss, me,«
som so sjeldan sær vita, kvat hi Verdi arbeider
med; — og sume av Tankarne hans er reint ut
sagt sæle« Han talar t. D. utn Hjelperaader mot
for sterk Velsing av Folkemengdi. Og millom dei
nemner han — Barnemord. Elder han talar um
Sjukdom og Daude, og sinn, at det er barbariskt
aa lata«Helsottingar liggja og pinast, naar me
hev Raader til aa faa dei ut or Verdi paa ein ·
lett og lempeleg Maate. dDet er Tankar, som kann
«faa Blodet til aa kolna i deg, og Ein skulde aldri
tru, at slikt kunde koma srain isvaare Tider og
vaare Heiinar. «« - -
No eit Bil sidan skreiv Dr. Brandes i ,,5Oagbl.«
ei Melding um denne Voki. Han lagde fram somt
av Jnnhaldet i henne, derimillom det; som her er
fortalt, og sagde hellest, at han fann Boki »tanke-
vekkjande« og væl verd aa lesa. Dagbladet tok
inn denne Meldingi·
—- Det kunde kvitta meg eit, koat Dr. Vran-
des meinte; men» eg" totte her som hellest, at det
var foroitnelegt aa faa vita um, kvat Folki
andre Land hadde fyr seg. « Eg er ikkje det Grand
glad i dei Bladi, som ligg her og vil «dylja burt
syr oss det, som er uppe hjaa andre Folk, elder
som ialfall aldri kann sortelja oss um slikt utan
aa blanda sin eigen Kritikk og sine eigne upposte
Kjenslur inn i det, so det vert reint forvrengt og
salskt. Eg hev ikkje Raad til aa halda utanlandske
Tidsskristerz men vita um det, som rører seg der-
ute, det vil eg; no hev me ikkje her iLandet nokot
Tidsskrist syr utanlandsk Literatur og Filososiz og
—um me sekk eit, so vilde nok visse Folk snart slaa
" det ihel; altso er detdei vanlege Avisdladi og serleg
Dagbladi, som her maa hjelpa baademeg og andre.
Mendet er berre eit av dei, som hev Dugleik og
Mod til aa gjera det, og det er ,,Dagbladet,,. Ao
dei andre lærer Gin visst ikkje stort i den Vegen.
Disyr kjende eg meg takksam mot Dagbladet fyr
Stykket um Hellenbach som syr mangt annat. Jkkje
fyr det: Dr. Brandes kunde gjerna latet voret aa
rosa Boki. Men kvat skilde det meg? Stykket
var skrivet so, at eg kjende meg stod paa, at Hel-
lenbachs Tankar ikkje var forvrengde, og det var
dei, som eg vilde vita um; for dei var merkjelekge
Det, at slike Tankar kjem app, er ei historisk Til-
burd, som er mykje meir aalvorsleg og innhalds-
tung enn baade Sulukrigen og den russiske Ekspe-
dition i Turkestan, og Gin skal leggja ocel Merke
til slikt, for det eri alle Tilfelle lærerikt. Altso
syntest eg det var rett gjort av Dagbladet aa«taka
inn Stykket. «
Og endaa hadde Dagbl. Grunnar nok til ikkje
aa gjera det. Men um det hadde voret ,,klokt"
og stengt Stykket —u—te, so vilde eg ha talat som so
til det gode Blad —— og den Talen kann her gjerna
gjelda andre —: »»
’,,Kor tek du Retten ifraa til aa dylja burt
slike Ting fyr meg? Skal eg lioa i Faakrr—
um slikt« syrdi eg ikkje hev Raad til aa iylgja in
iUtlanleiteraturenZ Elder kanskje du trur, e
ikkje hev godt ao aa oita sovoret? Kanskje du trur,:
at det er berre dei Herrar Dagbladsstyrarar og»c
slike Folk, som kann bera slik Kunnskap? —- Daa
vil eg segja deg, at korkje du4 elder nokon annan
hev Rett til aa halda oss andre nede i Faakunna.
Me vil·fylgja med; me vil høyra, kvat Stor-
heimen derute tenkjer paa og arbeider med; me
krev det ao deg som vaar endeframine Rett, at
du skal fortelja oss det du veit uin Livet derutez
so sannt me er Folk, vil me hava Knnnskap um
Tidi vaar, og du taro aldri tru, at me ikkje skal
kunna ,,tola" slik Kunnskap likso godt som du«· l
Og dersom ,,Dagl)l.« haddesvarat —— som visse
andre Blad ——, at vanlegt Folk hev ,,for litet
Kritikk« til aa kunna lesa slikt utan Skade, so vilde
eg hasagt, som sannt er, at ingen er meir tri-
tisk mot alt nytt, enn just Lægfolket, og
at ein i alle Tilfelle lyt vaaga seg ut i Vatnet,
syrr Ein kann læra aa symjal
Men daa eg hadde lefet Stykket um Hellen-
bach, ynskte eg sterkt, at nokoii vilde koma med
klaare Grunnar og slaa ihel dei fæle Tankarne
hans. Det er naturlegt, at Ein gjerna vil kjenna
til alt, som soleids kjem uppz men det·er likso
naturlegt, at naar det kjem nokot, som Ein ikkje
likar, so vil Ein haoa Grunnar imot det, og kann
Gin ikkje sinna fnllgode Grnnnar sjolv, so vil Ein
gjerna sjaa dei sramsette av andre. Men aa skriva
um slike Spursmaal er ikkje so lett, naar Ein skal
skriva so der er Tak i det; Prof. Hellenbach er
ein lærd Mann, og mot Lærdom maa Gin kjempa
med Lærdom, iallfall med Kjennskap til Saki,
og med klaar, visshov Logikk« Rett som det var,
og fyrr Eiii i Grunneii kunde vona det, kom det
Motartiklar i ,,Morgenbladet« og»,,Fcedr«elandet«.
J ,,Mgbl.« skriv Pastor M. Færden 3)», og i ,,Fcedrl."
Bladstyret sjolv. Men Grunnarne? Mot-Provi?
Det, som skulde slaa dei Hellenbachske Tankarne
t) Vil Hr. Pastoren hava innforts den Skikketi aa ikkje
vyrda Folks Anonymitet, ·— so gjerna fyr meg. G-
eingong fyr alle ihel —? Ja, av dei kom det
nok mindre. Det, som kom, var umpass av same
Slaget som det me er vane med aa saa fraa den
Kanten i alle større Spursmaalz Deklamation,
Lyrik, Skrik, — men ikkje Grunnar«
—- — »Er det ikkje sælt, kjære Medkristne«2
er det ikkje syrgjelegt? Slikt kann den Mannen
skrival Og slikt kann det Bladet prental Der
kann de sjaa, kor det ber av med dei««liberalel —
Er det ikkje sælt?« —— Jau visst var det ,,fcelt«;
det visste me forr, det; men Grunnarne —?
Jkkje Tale um slikt Jkkje Tanke um aa
taka fyrseg Saki, ikkje Tanke um aa undervisa
«olk, rettleida dei, læra dei aa forstaa, at so og
maa det vera; neil berre Strik; berre Skrik og
mmer. Og freistar dei ein Gang paa aa fora
Prov, — so kann du vera stod paa, at dei
gjeng ut fraa Forutsetningar, sam Modstandaren
just hev reist Spursmaal um, elder som han kanskje
reint ut negtar. ’Den, som vert klok av slikt, han
maa vera — snild ialsall!
»Fcelt?« ja visst er det sælt. Det er so det
rys i deg! —- Men er det det, som det kjem an
paa? Er her ikkje mange ,,fcele« Ting i Verdi,
som er like sanne syr det? Lat oss berre tenkja
paa ein slik Ting som den, at me skal døyl Tenk
deg lioande inn i det; set deg din eigen Daude
klaart fyr Augo, — og seg meg so, um du ikkje
sinn Tanken ,,fæl?" um ikkje heile din Natur,
,,alt det beste og sterkaste i deg,« rører seg upp
ved slik ein Taiike? —- Og like godt er det sannt,
at du skal dør). Det er nok dessverre ikkje det,
det fpyrst um, naar ei Sak skal avgjerastz um »me
sinn henne ,,fæl" elder hyggjeleg; djupare, djupare
maa det gravast, vil Ein sinna fram til fast Grunnl
— Prof. Hellenbach veit og um det, at Folk
i denne Tid vil sinna Tankarne hans ,,sæle«·
Men det er just det, som Mannen kallar »Fo rd om«!
Det, det her galdt um, var altso just aa visa
Manne11, at vaar sterke Mothitg mot Tankarne
hans hadde Grunnar aa byggja paa og altso
ikkje var ,,Fordom« elder ei grunnlaus Vane-
meining. Hadde Pastor Færden og Fædrel. komet
med slike Grunnar, so hadde dei gjort nokot til
Gagns. No er me like kloke. No stend Hellen-
bachs ,,Fordomar« der, og me lyt endaa til spyrja
oss sjølve, um det ikkje er rimelegt, at Færden og
Fædrl. hadde lagt sine Grunnar fram — ,,om de
h«aft nogonl«« — Og so sæt me leita etter Grun-
narne andre Stader. "
—- Eg undrast paa, naar vaare kloke Menn
i ,,Mgbl.« og ,.Fædrl.« vil læra seg til aa skyna
detta. En no er det ikkje saarlegt« Gnno hev
dei i alle sovorne Spursmaal ei slik Magt med
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
