Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
120
Fedraheimen.
30te Juli 1881.
Begrepet, so fær Begrepet retta seg
etter Livet! — Dette er kanskje mindre
lettvinnt og mindre tyskt; men det er
den einaste Maaten, som held ut i
Lengdi, og difor plar Vitenskapsfolk
no um Dagen halda seg til den.
Som no dette Begrepet her. *Mo-
narkiets Begrep* er ikkje det Slag
annat enn det, som Fin fær ut, naar
Ein granskar og samanliknar dei mo-
narkiske Forfatningarne, slik som
dei er. *Monarkiets Begrep* finn Ein
korkje i Bibelen elder i Hegel; Ein
finn det i Grunnlovarne. Og slik
som Grunnloven paa kvar Stad er, slik
vert daa og *Begrepet*. Det kann
henda at *Begrepet* paa den Maaten
ikkje vert so gildt altid; Ein kunde
laga det mykje betre ihop sjølv mang
ein Gong; men Ein fær taka det som
ein finn det. *Monarkiets Begrep* i
England er fastsett i den engelske
Forfatning. *Monarkiets Begrep* i
Norig hev me i +— Norigs Grunnlov.
Les den. Sjaa etter, kva den lærer
um *Monarkiet.* Og naar du hev
leset og lært det, so hev du *Begre-
pet’* med det same. Men det *Begre-
pet* inneheld nok ikkje nokot um
absolut Veto! Det absolute Veto høyrer
altso ikkje med til det norske Monar-
ki’s *Begrep.* —
Dersom Ein er Professor og vil
hava eit Aalmennbegrep um *Monar-
kiet* i det heile, so bør Ein granska
alle dei Forfatningarne, som baade hev
voret og er, fraa Faraos Dagar og til
no, og fraa Otaheiti og til Kina. Det
«Begrepet* Ein daa fær, vert væl paa
Lag slik: eit Monarki er ein Stat, som
hev ein uansvarleg Styrar. Det skal
vera vandt, um du kann faa stort meir
inn i det *Begrepet,* naar du skal
faa det til aa høva paa alle dei Monarki
som hev voret og som er — og paa dei
som skal koma — i denne vide Verdi.
Det *Begrepet* skal daa Veto-Men-
nerne ikkje helder verta feite av.
Etterpaa *Betenkningen* kjem det
ei heil Rad av *Tillegs-Avhandlingar.*
Det ser litt rart ut, dette. Dei lærde
Herrarne synest ikkje aa ha kunnat
dei aandelege Kræfter i Livet, so er det
og kjennt, at dei tidt er kallad ”Guano-
krater.” Det vantar daa heller ikkje
paa Synsmaatar av dette Slag i ”Moti-
verne til Unionsforslaget” f. Ex. Side
31, der Handelsnytten af sams Konsulat-
væsen vert omtalad som styrkjande Ut-
landets Indbildning at det er eit og ikkje
tvo Rike. Der stend soleids biandt
annat:
”Navnlig tillod Storbritanien, saa-
længe det forbød fremmede Skibe at
føre andre end deres eget Lands Pro-
dukter til britiske Havne, dog Indførsel
af svenske Produkter i norske Fartøier
og omvendt, Noget, der i høi Grad
bidrog til den norske Skibsfarts og sven-
ske Trælastexports Opsving, men neppe
vilde dette være blevet tilladt, hvis et-
hvert af de forenede Riger, havde havt sit
eget Konsulatyæsen og derved ligeover-
for fremmede Magter betegnet sine
kommerecielle Interesser som adskilte.”
Det er aa tala som Skotsmannen
dette. Men han fekk daa god Bitaling
fyr seg, han, og der maa vel vera eit
vist Pengeværd paa eit Folk og, endaa
det er Mange, som trur, at det er med
ein Nation som med den einskilde Man-
nen, at den ikkje kann gjeva upp god-
viljugt det minste av sin Livstanke for | *
fengje det til aa hanga ihop, dersom
dei skulde taka alt i Samanheng, slik
som det naturlegvis burde takast, og
so hev dei skilt ut det, som kanskje
kunde tyngja, elder som dei kanskje
ikkje raadde so lett med, for at *Be-
tænkningen* kunde verta eit so tyde-
legt Veto-Innlegg som mogeleg, og for
at det andre — naa, det kunde Ein daa
og lettare tyna og fortolka, naar Ein
fekk det serskilt, kvart for seg. — Slik
ser det ut! Ein skulde ikkje tenkja
so ille um lærde Folk. Men det er
ikkje greidt med det.
Me hey aldri høyrt gjetet nokon,
som hev leset desse *Tillegsavhand-
lingarne.* Det er ei heil Aann aa
arbeida seg igjenom sjølve *Betænk-
ningen,* ikkje lenger den er; for ho
er ikkje meir forvitneleg elder vælskrivi
enn ho hev godt av. Naar Ein kjem
til Endes paa den, so er Ein for det
fyrste trøytt, og for det andre veit
Ein so nokonlunde, korleids det heng
ihop med heile denne *Vitenskapen* i
dette Arbeidet, og Ein veit altso paa
Forhaand, korleids dei lærde Herrarne
vil fortolka kvar Ting. Det er væl
dette, som hev gjort, at so mange hev
sprunget desse Tillegsavhandlingarne
reint yver.
Me skal gjera det same her, mill.
a. for at dette Stykket og eingong
kann faa ein Ende. Me legg berre
Merke til, at i Avhandling B. (og GC.)
legg dei lærde seg serskilt um aa prova,
at Grunnloven er eit slikt Hastverks-
arbeid, at Eidsvollsmennerne ikkje ein-
gong hev tenkt yver Grunntank-
arne 1 denne Loven, som altso maå
ha vortet til reint paa ein Slump. Her
fær me mill. a. vita, at Kristian Mag-
nus Falsen ikkje er *Grundlovens
Fader,* elder at Forslaget hans ikkje
er lagt til Grunn for Forhandlingarne.*)
Det ser ut til, at det gjeld for dei 6
lærde aa undergrava Trui paa Grunn-
loven so langt det gjeng an, gjera
Grunnloven til slikt nokot *Jask,* som
der ikkje er Samanheng 1, og som Ein
altso kann fortolka inn i kva Ein vil.**)
Og so legg me Merke til eit Par
%Y Dei 6 lærde viser oss herum til Aall S.
401; me skulde vilja visa dei G lærde til
Aall 8. 402!
**) Men som me hev set, so lærer dei 6
Herrarne paa andre Stader, at Fidsvolls-
mennerne hev havt so klaar Greida paa
”Forutsetningarne,” at dei ikkje eingong
hev funnet det verdt aa nemna dei, —
hev berre lagt dei inn i Paragrafarne
slik, at Fin no kann gjera bindande
Slutningar fraa det, som stend, til
det, som ikkje er nemnt!
nokonsomhelst Pris. Folket skal hava
ei Sjel det og. Det er naturlegvis ellers
ingenting i Vegen for, at me javna og
skipa paa oss med Sverige, men det
maa skje paa andre Grunnar enn slike,
som desse ”Princip”-Menn føra i sit
Skjold.
Det er fraa Universitetet, Storskulen,
mange av Tankarne for si Tid skal
koma. Derfor hava me og Professorar
i dette Princip, og forsovidt som der
vert uttrykt ein meir aandeleg Tanke
ved det i unionel-politisk Retning, so er
Professor Daa og med. Det er med
eit sjølvstendigt Norge i Literatur og
Politik som med ein liten Stakkar hop-
pande i Skogen; ”mange Hundar er
Dauden hans”, heiter det.
Smaating, som er fælt gode til aa faa
Forstand av for dei, som enno kanskje
trur paa ,,Vitenskapen* i denne ,,Be-
tænkning Å
$ 112 i Mai-Grunnlovyen byrjad so:
«Naar Rigsforsamlingen har antaget
denne Konstitution, vorder den Rigets
Grunnlov*. Storthinget i 1814 strauk
denne Setningen, fordi det fann han
*overflødig*. Det havde Storthinget
Rett i; for i *Intimasjonen* til Grunn-
loven hadde det med reine Ord sagt —
og Carl Johan hadde funnet seg i det
— at Grunnloven *kunde ikkje høyra
med til dei Lovarne, som trengde Kon-
geleg Sanksjon*; altso turvte ikkje
dette same segjast serskilt og uppatt
1$ 112. For eit slikt Faktum skulde
no Vitenskapsmenn bøygja seg. Men
istadenfor det so skriv dei 6 lærde
soleids :
,, Men overflødig og mindre logisk
var den (Setningen) netop, fordi Stor-
thinget forudsatte, at den omarbeidede
Grundlov maatte antages*) af Kon-
gen. (8. 66).
Altso: det Storthinget, som med
reine og høgtidelege Ord sagde, at
Grunnloven turvte ikkje Sanktion,
og som av den Grunn fann den ste
Setningen i $ 112 overflødig, skal etter
dei 6 lærde hava funnet den same
Setningen overflødig, fordi dei ,,forut-
sette, * at Grunnloven trengde
Sanksjon!
Og for aa faa fram denne vidun-
derlege Fortolkningi, so forandrar dei
6 lærde sjølve den historiske Teksten,
som dei hev aa halda seg til. I den
historiske Teksten, som dei citerar,
stend, at Storthinget fann Setningen
»overflødig* (inutile); dei 6 lærde legg
til: *og mindre logisk,* som gjev det
heile ei reint onnor Meining.
— I 1816—18 forhandlad Storthin-
get um $ 82 og sagde so tydelegt som
slikt kann segjast, at Meiningi med
$ 82 var ikkje den aa nemna alle
dei Tilfelle, der kongeleg Sanktion ikkje
trengst, men berre dei Tilfelli, som
det kunde vera Tvil um. Med andre
Ord: $ 82, som no vert brukt av Fakul-
tetet som Grunnstein for det absolute
Veto, kann ikkje brukast paa den
Maaten etter det, som daa vart upp-
lyst, ialfall ikkje utan av Folk, som
ikke formaar eller ikke har Anledning
til des møiere at studere sig ind å
Grundlovens Aand***) Eit Faktum
som dette, skulde *Vitenskapsmenn*
forstaa og bøygja seg fyre! Men dei
6 lærde — brukar Innstillingarne fraa
1816—18 til Prov for, at Kongen hev
Sanksjonsrett i Bevilgningssaker og;
men dei tigjer reint stilt med, at
der av dei same Innstillingarne kann
dragast Slutningar mot heile deira
Fortolkningskunst! Etter dette tenkjer
eg me kann hava nok av den juridiske
Veto-*Vitenskapen.*
*) Dei lærde brukar her Ordet ”antage”
som einstydigt med ”sanktionere.”
*t) Sjaa Fedrah. 1881, No. 7. Me skreiv i
Fyrstningen av dette Stykket (Fedrah.
No. 15), at Fakultetet ikkje hadde kjennt
til denne Saki. Jau, — til siste Slutt
i ”Tillegsavhandlingarne” hev dei gode
Herrarne funnet Grunn til aa taka henne
med — paa sin Maate.
Kristiania, den 29de Juli.
Vinstre og ,Pietismen*. (Brev fraa
Stavanger-Kanten). Det hev voret sagt
so ofta, at vaar liberale Politik hev sin
verste Motstandar 1 Pietismen. Og Høg-
rebladi spekulerar i det, ser det ut til.
Paa Vestlandet skulde det daa vera verst,
for der er mest av det, som dei kallar
Pietisme.
Men — det er nok ikkje so faarlegt
paa Vestlandet helder.
Vestlands-Pietistarne er
rædde Vinstrepolitikken.
Det hev nylig voret haldet eit stort
Missionsmøte her bitte einstad. Og
der vart det Vonom meir Snakk um
Politikken. Det var ein og annan,
som hadde Saarhug, ikkje fordi dei
trudde Vinstre var paa galen Veg, men
fordi dei var rædde at Vinstre kanskje
gjekk for fust fram; men daa dei fekk
litt Utgreiding um Sakerne, so god-
kjende dei heilt ut Vinstres Framferd.
Like eins er her stor Medhug med Præ-
sident Sverdrup og varme Ynskje um,
at han maa sterkna til att.
Bjørnson hev no alle trutt, at me
Vestlandfolk maatte vera reint ”rædde”.
Men um det kann eg fortelja Dykk,
Hr. Bladstyrar, at det er mange her,
som snakkar paa, um Ein inkje kunde
faa Bjørnson hit til aa halda Foredrag.
Eg trur sannt aa segja, at Bjørnson
burde tenkja paa ein slik Tur. Han
vilde verta betre motteken, enn han
kanskje trur, og mange, som no kjenner
han mest av Høgreumtale og altso hev
gjort seg reint galne Tankar um han,
vilde daa læra aa forstaa han og beilt
ut vyrda hans ærlege Tru og Manndoms
Mot. Eit slikt Møte vilde vera godt,
baade for Vestlendingarne og for Bjørn-
son; for han trur vel og, at Folk her
berre hatar han. Xp
Det danske Folketingsvalet vart halde
um Tysdagen. 6 Høgremenner rauk,
og det vart valde Venstremenner i Sta-
den; ein ”radikal” vart vald i Staden
for ein ”udtraadt” — ellest vart dei same
valde som sat i Tinget fyrr. Dei ymse
Venstre-Parti’ held no i Hop. I Folke-
tinget er det no 75 Venstre og 26
Høgre umframt ein fraa Færøyarne.
ikkje so
Ver so snille og betal Bladpengarne,
dei som skylder.
Lysingar.
Vonheim folkehøiskole
begynder igjen d. 12te okt. for gutter over
18 år. Skolepengene er 4 kr. mndl., som
betales for mindst 3 måneder; for hus og kost
18 kr. mndl. Lagen og haandklæder maa med-
tages; helst også sengklæder, halvten til dob-
belt seng; ellers betales derfor 6 kr. for vin-
teren. Lærere er I. Bøln og M. Skard;
Chr. Bruun holder en del foredrag. Ind-
meldinger inden lste okt. til Bøhn, Foldbu
over Lillehammer.
Syn og Sagn
er et Blad nærmest for Ungdommen, som
udgives af S. Knutsen. —
Nr. 1 er udkommet og indeholder: Syn
og Sagn. — Den som kunde faa sig et Ønske.
— Hjertelaget (med Billede). — Mari i Mari-
dalen. – Den slemmes Mølje — Forskjelligt.
— Gaader.
Af Bladet udkommer et Nr. hver Maaned.
Det koster 33 Øre om Halvaaret og kan tin-
ges paa alle Posthus,og i Expeditionen Tory-
gaden 5b, Kristiania.
Subskribentsamlere, som tinge og betale
for mindst 5 Exemplarer faa 2527 Rabat.
Fedraheimen
kjem ut i Kristiania. Han kostar 1 Kr. 10Ø.
om Fjordungaaret med Postpengar og alt.
Han kann tingast i Ekspeditionen, Torggata
5 b, og paa alle Posthus.
Kristiania.
Nikolai Olsens Boktrykkeri.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
