Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
162
t
jarðfræóingum, er skoðuðu Island; menn lýstu einstökum
stöðum án þess að draga af þvi almennar ályktanir og tóku
snemma eptir þvi, að eldfjöllin voru sérstaklega nátengd
mó-bergi og þursabergi. Þeir R. Bunsen og Sartorius von
Walters-hausen voru hinir fyrstu, sem itarlega tóku að grennslast eptir
myndun og uppruna móbergsins og gjörðu margar skarpvitr-
r
ar rannsóknir þar að lútandi. Arið 1838 fann Sartorius von
Waltershausen steintegund í móbergi nálægt Catania á Sikiley
og kallaði hana »palagonit«; steintegund sú, er fékk þetta nafn,
er gul eða mórauð á lit með glergljáa og er að ytra útliti
opt eigi ósvipuð dökkum kandissykri. Þegar Waltershausen
og Bunsen komu til Islands 1846, fundu þeir palagonit svo
að segja allstaðar i islenzku móbergi, þó einna fyrst og bezt
r
i gili, sem gengur upp af Seljadal. A Sikiley fann
Walters-hausen mikið af skeljum i hinum sömu móbergslögum, þar
sem palagonitkornin voru, og eins á stöku stað á Islandi
palagonit i skeljabökkum t. d. í Fossvogi og í
Hallbjarnar-staðakambi; hann ætlaði því að smágjör aska hefði breiðzt
út á mararbotni við gos neðan sævar, að askan hefði kíttast
saman við skeljakalk og orðið fyrir áhrifum sjóarins unz
palagonit myndaðist. R. Bunsen var á nokkuð annari
skoð-un, hann hélt, að palagonít hefði orðið til þar sem
blágrýtis-hraun höfðu runnið yfir kalklög, því að Ch. Darwin hafði á
Capverde-eyjum fundið palagonít á takmörkum kalks og hrauns.
Bunsen gat lika i verkstofu sinni með íþrótt búið til palagonit
með því að gjöra glóandi sambland af einum hluta
blágrýtis-dufts við 13 hluta af kalki. Nú er i íslenzku palagoniti mjög
litið af kalki og varla likindi til, að glóandi blágrýti hafi runnið
yfir kalklög; Bunsen ætlaði því, að myndunin ef til vill hefði
orðið á þann hátt, að »alkalía« hefði verkað á blágrýtið, því
með því að láta kalihydrad hafa áhrif á blágrýtisduft gat
Bunsen framleitt efni, sem var svipað palagoniti. Nú þurfti
að vita, hvaðan öll þessi alkalía hefði komið. Eins og fyrr
var getið, ætlaði Bunsen, að tvennskonar eldleðja væri innan
i jörðunni (normaltrakyt og normalpyroxen) og að milliliðir
milli basalts og trakyts væri tilorðnir af samblöndun þessara
tveggja aðalefna, en svo ætlaði hann og, að til hefði verið
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
