Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Strýtufjöll.
81
stundum storknar allur botninn. en stundum bráðnar hannalt í
einu og ákafi eldleðjunnar að neðan er þá svo mikill, að það sýð-
ur upp úr pottinum og hraun renna niður hliðarnar. Pó ekkert
slíkt eldfjall sé enn gjósandi á Islandi. þá má þó á ýmsum
dyngjum finna öll þau tilbrigði, er sýna stigbreytingar gos-
anna Oft eru á hraunbotninum minni katlar, afardjúpir,
stundum eru slíkar holur fyrir utan miðgiginn, á bungunni
sjálfri og stundum eru hrauntraðir milli slikra katla. Dyngjur
hafa aðeins gosið hrauni, á þeim eða i þeim sést hvorki eld-
fjallaaska né hraunklessur og hraunkúlur, sem mynda þykk
lög við fiest önnur eldfjöll, úr dyngjunum hefir eingöngu
runnið þunn hraunleðja af blágrýtiskyni, aðrar bergtegundir
eru þar ekki sýnilegar. Sumstaðar sést það, að alt eldfjallið
eða lilutar þess hafa sigið eftir gosin. Pó dyngjur séu sér-
stakir eldfjallaeinstaklingar, þá virðast þær þó bundnar við
sprungur i jarðarskorpunni, einsog gigaraðir, en náttúrlega
er örðugra að sýna að svo sé, af því hraunbungurnar þekja
svo afarmikil svæði og hylja alt, sem undir þeim hefir verið
i öndverðu. Stundum hvelfast dyngjurnar upp á hallandi
hásléttum (Trölladyngja, Skjaldbreið), stundum hafa þær
myndast utan i móbergs- og grágrýtisfjöllum (Heiðin há)
eða i endanum á móbergsrana (Kollótta Dyngja). Ekki vita
menn til þess, að nokkur dyngja hafi gosið síðan á land-
námstið, en áður hafa runnið úr þeim stórefiis hraunelfur,
t
þannig er mikill hluti Odáðahrauns kominn úr
dyngju-mynduðum eldfjöllum, og úr Trölladyngju hefir runnið
afar-mikið hraunflóð niður hálendið og niður um Bárðardal,
hraun þetta heitir Frambruni og er nærri 15 mílur á lengd.
Strýtufjöll. Eldfjöll með svipuðu sniði einsog
algeng-ast er i öðrum löndum eru nokkur til á fslandi, en þó þau
séu allstórvaxin, þá hafa þau engan veginn haft jafnmikla
þýðingu fyrir hraunmyndun einsog sprungur og dyngjur;
það mun óhætt að ætlast svo á, að tveir þriðju hlutar hrauna
á íslandi eftir isöldu séu komnir úr sprungum. gigaröðum
og dyngjum, en einn þriðjungur úr strýtufjöllum
Strýtu-mynduð eldfjöll eru samsett af hraunum, gjalli, vikri og
ösku. eftir ýmsu, mjög breytilegu, hlutfalli, þau eru uppmjó
6
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
