Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
256
Islenzkar bergtegunclir.
Rauðinúpur á Sléttu hefir meðal annars tekið nafn af
þessum rauðu lögum; þó er aðalefni núpsins grágrýti,
til-tölulega ungt. Yatnið á hægra með að vinna á þessum
gjall-lögum en sjálfu blágrýtinu, það holast þá undan
blá-grytishyllunum, svo þær smátt og smátt brotna og
kvarn-ast niður.
Þykt og tala blágrýtislaganna er mjög mismunandi,
sum eru að eins nokkur fet á þykt, en einstöku
kletta-belti eru 100 til 200 fet eða jafnvel meira; þó getur verið
að sum þessi þykku lög séu innskotslög; meðalþykt mun
vera 20—25 fet. A Vestfjörðum og Austfjörðum mun tala
blágrýtislaga i fjallshlið að sjó oftast vera milli 60 og 80,
sumstaðar þó meira, og ef alt væri talið frá sævarmáli
upp á efstu eggjar hinna hæstu fjalla, yrði tala
blágrýtis-beltanna eflaust 100—150, en um það er þó eigi hægt að
segja með neinni vissu. Af halla blágrýtislaganna á löngu
svæði má nokkurn veginn reikna hina sýnilegu þykt blá-
r
grýtisins á Islandi og lnin getur varla verið minni en 10
þúsund fet. Hin einstöku blágrýtislög eru nokkuð
mis-munandi að gerð, sem fyr var getið, og milli þeirra er á
stöku stað sambreyskingur af gjallstykkjum og
hraun-molum, líklega forn apalhraun milli helluhraunslaganna.
Meginþorri blágrýtislaga er þéttur i miðju, en gjallskánir
og renslisbylgjur á yfirborði, einsog á helluhraunum
nútimans. Oftast er blágrýtið með svipuðu sniði einsog
vanaleg eldhraun, og athugi menn stórar gjár i nýrri
hraunum, sem runnið hafa eftir ísöldu, einsog t. d.
Al-mannagjá, þá sést fljótt, að gjáhamrarnir eru, hvað gerð
og byggingu snertir, i öllu verulegu nauðalikir hinum
fornu blágrýtisfjöllum.
Neðan til i basaltfjöllum eru oft þykk og mörg
kletta-belti úr möndlusteini (mandelsten), svo er blágrýti
kallað með dreifðum, möndlulöguðum holum, sem fyltar
eru annarlegum steinefnum. Þegar blágrýtið i öndverðu
var rennandi eldleðja, mynduðu gufurnar, sem innilokaðar
voru i bræðslunni, margar holur, vanalega nokkuð
af-langar, eftir stefnu renslisins, og mörg blágrýtislög eru
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
