Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Grágrýtishraun. 285
285
Enn vantar mikið á að menn séu búnir að fá fullan
skiln-ing á hraunum þessum eða geti gert sér grein f^-rir
upp-runa þeirra og aldurshlutföllum.
Sumstaðar sést það glögglega, að landslag hefir verið
alveg einsog nú eða mjög svipað, þegar grágrýtishraunin
runnu; þau hafa runnið niður dali (Flókadal, Lágaskarð)
eða runnið ofan fjallshliðar og breitt sig út um láglendi
einsog sumstaðar á Suðurlandsundirlendi og Snæfellsnesi; i
Mosfellssveit hafa þau runnið ofan af heiðunum kringum
fellin og hafa hagað sér eftir landslagi, sem hefir verið mjög
likt þvi sem nú er. Yiða er það aftur auðséð, að allmiklar
breytingar hafa orðið á yfirborði landsins, siðan hraunin
runnu; þau koma víða fram í hamrabrúnum á bröttum
fjöll-um, sem skaga fram á undirlendi, þar sem auðséð er að
mikil breyting hefir siðar orðið af ágangi sjóar og vatna
eða af landssigi. Grágrýtishraun eru beggja megin við
Bárðardal og hefir eystri brúnin sigið mikið, svo dalurinn
hefir þar myndast eftir að hraunin urðu til o. s. frv. Bæði
af þessu og öðru sést, að myndunarsaga grágrýtishrauna nær
yfir afarlangan tima. Hraun þessi eru ísnúin á yfirborði1),
sem fyr var getið, og þó eru sum svo ung, að fáein þeirra
jafnvel virðast hafa komið úr eldvörpum, sem gosið hafa siðan
land bygðist (Oræfajökull, Skaftárgigir), þó grágrýtisgosin
seinustu eðlilega hafi orðið löngu fyrir landnámstið.
Grá-grýtishraun ganga mjög viða innundir hina stóru jökla á
hálendinu og urðir af þeirri bergtegund berast alstaðar
fram af skriðjöklum. Ofan á móbergsfjöllum þeim, sem
undir jöklunum eru, virðist viða vera grágrýtissteypa; þó
eru þar lika innlög af grágrýti sumstaðar i sjálfu móberginu.
Grágrýtisdyngjur. Hin miklu grágrýtishraun hafa komið
úr ótal eldvörpum hingað og þangað um miðbik landsins,
en mörg þeirra eldfjalla munu nú vera eydd og horfin af
ágangi vatns og jökla. Allmörg grágrýtishraun hafa að
öllum likindum komið úr háum og stórum eldfjöllum, sem
bygð hafa verið af gjalli, þussabergi og hraunum.á vix],
’) Undantekningar eru þó til við Hvítárvatn og Snæfellsjökul.
18
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
