Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
336
Yeðráttuí’ar.
vestanveður á Norðurlandi, þá fuku kirkjur á Urðum og
Völlum i Svarfaðardal, á Saurbæ i Eyjafirði, á Sævarborg
og á Hálsi í Fnjóskadal og ótal skaðar urðu aðrir. 1737
kom 17. febrúar mikil fjúkhríð með stórviðri á útsunnan, er
gjörði mikinn skaða á mönnum og fénaði fyrir norðan land,
helzt i Vaðlasýslu og Pingeyjarþingi, létust i þeirri hrið 12
menn sama daginn, sinn á hverjum stað, og mikill fjöldi fjár,
i Kelduhverfi 744 kindur, i Skagafirði 360, en þó miklu fieira
i Eyjafirði. Fieiri dæmi þarf eigi að telja. Þegar snögg
ill-viðri komu, héldu menn til forna að það væru galdraveður,
og hélst sú trú lengi. Pegar illviðrið mikla kom á Eyjahrði
11. sept. 1884, sem braut fjölda af norskum fiskiskipum, var
það altalað á Ströndum, að galdramaður einn, Finnur i
Aðalvik, hefði dáið sömu nótt og þess getið til, að hann
mundi hafa átt flæðarmús, sem þá fór aftur i sjóinn.
Það er alkunnugt á íslandi, að stundum koma með
köflum þiður á vetrum, þó mikil frost og ótið sé á undan
og eftir. Pegar svo ber undir er oftast landátt og vindar
standa af öræfum og jöklum. Pessir einkennilegu
þeyvind-ar voru fyrst rannsakaðir i Sviss og eru þar kallaðir Föhn.
Það eru þar hvassir sunnanviudar, sem koma niður skörð
og dali norðan i Alpafjöllum1). Þegar vindiu- mætir
fjall-garði og verður að hækka sig, kólnar hann um x/2° fyrir
hverja 300 feta hæð, lætur frá sér raka og verður þurrari.
Allir þekkja á Islandi hvernig rigningaskúrir stafa niður úr
skýjaflókum, sem dragast fram með háum fjöllum, og hvernig
fjallalæðan myndast við hamrana, er ósýnilegar vatnsgufur
loftsins kólna og verða að þokuögnum. Pegar vindurinn
kemst yfir fjallabrúnir og skörð, hraðar hann sér niður
hlé-megm og hitnar þá aftur um 1° fyrir hver 300 fet, verður,
samkvæmt lögum eðlisfræðinnar, heitari hinumegin við
fjöll-in, vegna hraðans niður á móti. Slikir vindar eru algengir
i fiestum fjallalöndum og koma oft til leiðar stórfeldum
hlákum á vetrardag. Slíkir hlákuvindar af austri standa
’) Um Föhn-vinda sjá Julius Hann: Handbuch der Klimatologie
1908, I, bls. 291—310.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
