Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
44
J arðabygging
var um margar aldir alt samanborið, sem selt var og keypt.
Kýrin, sem verðmælir, á eftir Jónsbók að vera »VIII vetra
ok eigi 3Tngri en að öðrum kálfi. heil ok heilspenuð ok hafi
kelft um veturinn eftir Pálsmessu, eigi verri en meðalkýr,
héraðsræk at fardögum*.1) Jafngildi við kú voru »6 ær,
tvær tvevetrar ok fjórar gamlar, ok fæði lömb sin, úrotnar,
loðnar og lembdar«. Petta voru kúgildi leigufær. Jónsbók
telur lika 12 veturgamla sauði kúgildi eða jafna 6 ám; en
þeir féllu í verði, svo 18 þurfti síðar í kúgildið, eftir
konungs-brófi 17. júlí 1782.s) Kúgildi hefir um margar aldir jafnan
verið reiknað sama sem hundrað, 120 álnir vaðmáls, eða
20 sex álna aurar. Nokkur efi er á því, hvenær kúgildið
fyrst er reiknað jafnt hundraði, og ekki er þess beinlínis
getið í hinuin fornu lögbókum, þó það megi ráða af þeim
óbeinlínis. Jónsbók segir (bls. 224): »enginn skal dýrra
byggja málnytukúgildi en tveim fjórðungum smjörs, eða
ala fjögur lömb ok ábyrgjast sem fúlgufé, eða leysa 12
álnum, ef eigi er smjör til eða hey«. Nú er lögleiga einn
6 álna eyrir af 10, eða 12 álnir af 20 aurum, þar af leiðir,
að kúgildið er metið á 20 aura eða hundrað.3) Kúgildið
hefir þvi verið löglegt hundrað að minsta kosti síðan á
13-öld. J?ar á undan, á 11. og 12. öld, virðast kúgildin hafa
verið lægra metin og ýmislega í ýmsum héruðum, einsog
Páll Briem hefir bent á. kýrin aðeins 90 álnir og sumstaðar
jafnvel eigi meira en 72 álnir, sumstaðar 96 álnir.4) Arið
1186 er i skrá um eignir klaustursins á Helgafelli fyrst
talað um »hundrað álna virð kúgildi«,5) og á 13. öld mun
jafngildi hundraðs vaðmála og kúgildis hafa orðið fast-
nauti var á sumum hinum elztu peningum Rómverja (æs signatum).
í fornöld Grikkja voru nautin líka verðmælir, einsog sjá má af
Ilias-drápu Hómers. Indversku myntirnar rupi hafa nafn af rupa naut.
Fé þýðir enn hjá oss eign, peningar, fee á ensku kaupgjald, þóknun.
J) Jónsbók O. H. bls. 215.
2) Lovsamling for Island IV, bls. 666.
’) Páll Vídalín: Fornyrði lögbókar. Rvík 1854. bls. 315—316.
4) Lögfræðingur IV, ’bls. 16—18. Skírnir 1910, bls. 3-4. (B.
M. Ólsen).
5) Dipl. isí. I, bls. 282.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
