Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
104
Tún og túnrækt
tægi eins og þúfurnar i íslenzkum túnum eru hvergi til
nema í norrænum eða köldum löndum, þar sem klaki er í
jörðu langt fram eftir vorinu. Túnaþúfurnar eru. sem
kunnugt er, aflangar eða kollóttar, upphækkanir á
gras-sverðinum. ávalir, ólögulegir hryggir eða kollar með
dæld-um eða geilutn á milli, mismunandi djúpum og þröngum.
Pegar þyfið er hátt og þétt með löngum böggulshryggjum
og þröngum geilum, er það kallað krappaþýfi eða kargaþýfi,
er þar mjög örðugt að slá, og stundum er i óræktartúnum
moldarblettir og rotur í slíku þýfi. Oftast er þýfið lægra,
þúfurnar kollóttari og lautirnar grynnri milli þeirra. Stærð
þúfnanna, ummál og hæð er mjög mismunandi, sumar eru
örlitlir kollar, aðrar 1 ^/a —2 fet á hæð og lVs—2 álnir á
lengd eða meira, en fiestar eru þó minni. Ennþá vantar
nægilegar rannsóknir til þess að komast að þvi með vissu,
hvernig þúfurnar eru til orðnar. Eg hefi á öðrum stað1),
að því er mér virðist, gert það sennilegt, að þær standi i
nánu sambandi við sprungunet i leirblöndnum jarðvegi og
orsakist af botnklaka og uppgufun á þúfnakollunum, þar
sem þíða og frost skiftast á. Fúfurnar virðast hafa svipað
eðli eins og melatiglarnir, sem eru algengir á Islandi
Jarð-vegurinn undir islenzkum túnum er viðast leirblandinn
eða blandaður móhelludusti mjög smágjörvu, þar myndast
sprungur af samdrætti efnanna engu síður en i melum, en
þær sjást sjaldan á yfirborði, vegna moldar og grassvarðar,
sem ofan á liggur. Leirblandinn moldarjarðvegur hefir
mikinn sogpipukraft, getur sogið í sig mikla vætu og
bólgn-að út á þann hátt. Lögun og stærð þúfnanna afskamtast
af sprungunetinu, í möskvunum milli sprungnanna vaxa
þúfurnar upp smátt og smátt af leirnum, sem fyrir ofan
botnklakann þrýstist upp af vatni og frosti. Yatnsaðsóknin
neðan að er lang-mest til þúfnakollanna, sem þurrastir eru,
af því þar gufar mest upp, og hefir vatnið mikið afl til að
hefja jarðveginn, þegar frost og þiður skiftast á. fetta
’) Botanv of Iceland bls. 257—265 Sbr. Eimreiðin XX, 1914, bls.
84 -86.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
