Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
54
SK.ÚLI LANDFÓGETI MAGNÚSSON. 28
einstakar borgir eða einstaka menn.1 Upprunalega var öll
versl-un landsins leigð í einu lagi, en síðar tók stjórnin að skipta
landinu niður í viss takmörkuð verzlunarumdæmi, er svo hvert
fyrir sig voru seld einstökum mönnum á leigu. Fylgdu vissar
hafnir hverju umdæmi og máttu íbúar uindæmisins eigi leita á
aðrar hafnir en þær, er umdæminu fylgdu og lá við hörð refsing
ef út af var brugðið (hýðing, búslóðarmissir, Brimarhólmsvist).
En umdæmunum var svo óhaganlega niður skipað, að mörgum,
er í þeim bjuggu, urðu stórvandræði úr að neyðast til að leita
á þær hafnir, er fylgdu umdæmi þeirra; lágu þær þeim opt og
tíðum miklu fjær, en einhver höfn í næsta umdæmi. Horfði til
svo stórra vandræða bæði með þetta og margt annað um
alda-mótin 1700, að landsbúar urðu ásáttir um að gera mann á fund
-konungs til að tjá honum þessi vandræði og leita umbóta á.
Varð til þess Laurits lögmaður Gottrúp. Fékk hann því meðal
annars ágengt, að samin var ný verðlagsskrá (taxti),
landsmönn-um meira í vil en sú, er áður var fylgt. Enn varð sá árangur
farar hans, að þeim Árna Magnússyni og Páli Vídalín var falið
á hendur að kynna sér nákvæmlega ástand lands og þjóðar og
leggja ráð á, hversu helzt mætti ráða bót á því, er aflaga færi.
Fengu þeir því áorkað, að ýmsar umbætur, þótt eigi væru þær
verulegar né fullnægjandi, voru gerðar á verzlunarháttum. Var
meðal annars þannig rýmkað um verzlunarbandið, að eigi voru
menn skyldaðir til að verzla á höfnum umboðs þess, er þeir
voru búsestir í, ef önnur höfn lá betur við og kaupmönnum var
gert að skyldu að vægja til við landsmenn í ýmsum efnum.2
Enn sem komið var hugðu menn eigi á neinav verulegar
byltingar í verzlunarmálum. Flestir létu sér nægja breyting þá,
er Árni fékk á komið. Var nú og í ýmsu rýmkað til við
lands-menn, og meðan Árni lifði, barðist hann ötullega fvrir því, að
þessu fyrirkomulagi væri haldið óbreyttu, og fékk hann vilja
sinum framgengt þrátt fyrir það, þótt kaupmenn á allar lundir
reyndu til að eyða ráðum hans.
1 Á tímabilinu 1602—1732 voru leigjendur þessir:
1602—1619. Kaupmannahöfn, Helsingjaeyri og Málmhaugar.
1620—1662. Hið íslenzka, færeyiska og norðlenzka félag.
1663—1683. Hinir 4 aðalhluttakendur (Hovedparticipanter).
1684—1732. Einstakir menn.
2 Sjá tilskipun 15. apr. 1702. Lovsaml. f. Isl. 1. B., bls. 578.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
